خلاصه احکام نماز

اذان و اقامه ←→ مطهّر دوازدهم: استبراء حیوان نجاست‌خوار

نماز یکی از ارکانی است که دین مبین اسلام بر روی آن بنا شده است، خداوند متعال می‌فرماید: (إِنَّ الصَّلَاةَ کَانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کِتَابًا مَوْقُوتًا)، همانا نماز در وقت‌های معین بر مؤمنان واجب گشته است، و در حدیثی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) آمده است: (لکلِ شیءٍ وجهٌ و وَجهُ دینکم الصلاةُ)، هر چیز دارای سیما و نشانه‌ای است و سیما و نشانه دین شما نماز است، و در حدیث دیگری فرمودند: (لا ینالُ شَفَاعَتی من استخفَّ بِصلاتِهِ)، به شفاعت من نخواهد رسید کسی که نماز خویش را سبک بشمرد.
مهم‌ترین نمازهای واجب نمازهای روزانه پنج‌گانه می‌باشد:
1- نماز صبح: دو رکعت.
2- نماز ظهر: چهار رکعت.
3- نماز عصر: چهار رکعت.
4- نماز مغرب: سه رکعت.
5- نماز عشا: چهار رکعت.
و در شرایطی معین نمازهای چهار رکعتی در سفر یا هنگام ترس، شکسته خوانده می‌شوند.
مسأله 59: مستحب است در هر شبانه‌روز سی‌وچهار رکعت نماز نافله به‌جا آورده شود که عبارتند از:
1- هشت رکعت قبل از نماز ظهر.
2- هشت رکعت قبل از نماز عصر.
3- چهار رکعت بعد از نماز مغرب.
4- دو رکعت بعد از نماز عشا به‌صورت نشسته که یک رکعت حساب می‌شود.
5- هشت رکعت نماز شب، و وقت آن از اول شب است و بهتر است آخر شب تا قبل از طلوع فجر خوانده شود.
6- دو رکعت نماز شفع بعد از نماز شب.
7- یک رکعت نماز وتر بعد از نماز شفع.
8- دو رکعت قبل از نماز صبح.
به غیر از نماز وتر که یک‌رکعتی است بقیه نمازهای نافله دو رکعت دو رکعت خوانده می‌شود.
مسأله 60: وقت نماز صبح از طلوع فجر صادق تا طلوع آفتاب، و وقت نماز ظهر و عصر از زوال آفتاب تا غروب آن است، و نماز ظهر باید قبل از نماز عصر خوانده شود، و زوال نیمه بین طلوع آفتاب تا غروب آن می‌باشد، و وقت نماز مغرب و عشا برای شخص مختار از اول مغرب تا نیمه‌شب است و نیمه‌شب نیمه بین غروب آفتاب تا طلوع فجر می‌باشد، و اگر مکلف به اختیار خود نماز مغرب و عشا را تا نیمه‌شب نخواند بنابر احتیاط واجب باید قبل از طلوع فجر بدون نیت ادا یا قضا آن را به‌جا آورد، و در هر دو حالت باید نماز مغرب قبل از عشا خوانده شود.
مسأله 61: مکلف باید نمازهای واجب خود را رو به قبله بخواند، و مقصود از قبله مکانی است که کعبه معظم در آن قرارگرفته است، و اگر نمازهای مستحب را در حال راه رفتن یا سواره بخواند لازم نیست رو به قبله باشد ولی در غیر این دو حالت بنابر احتیاط واجب باید رو به قبله باشد.
مسأله 62: اگر مکلف اطمینان داشت که قبله در جهت خاصی است و رو به آن جهت نماز خواند سپس معلوم شود قبله در جهت دیگری قرار دارد، پس چنانچه انحراف او از جهت قبله کمتر از 90 درجه از سمت راست یا 90 درجه از سمت چپ او باشد نماز صحیح است، و اگر انحراف او از جهت قبله بیش از این مقدار باشد یا این‌که نماز را پشت به قبله خوانده باشد، در این صورت اگر وقت نماز باقی‌مانده باشد باید نماز را دوباره بخواند ولی اگر وقت تمام‌شده باشد قضای آن واجب نیست.
مسأله 63: یکی از شرایط نماز پاک بودن اعضای بدن ازجمله مو و ناخن و همچنین لباس نمازگزار است، ولی لباس‌های کوچک مانند جوراب و کلاه که به‌تنهایی نمی‌توانند عورت انسان را بپوشانند لازم نیست پاک باشند، البته به‌شرط این‌که ـ بنابر احتیاط واجب ـ از مردارِ نجس یا حیوان نجس العین مانند سگ درست نشده باشند، و همراه داشتن شیء متنجس در حال نماز مثل قرار دادن آن در جیب اشکال ندارد.
مسأله 64: اگر در بدن یا لباس خونِ زخم یا دمل باشد تا زمانی که التیام نیافته باشد نمازخواندن با آن مانعی ندارد ولی زخم باید قابل‌توجه باشد، و اما زخم‌های سطحی را باید تطهیر کرد.
مسأله 65: اگر بدن یا لباس کسی آلوده به خون شود درحالی‌که مقدار آن کمتر از بند سرانگشت شست باشد نمازخواندن با آن صحیح است، البته این حکم در مواردی استثنا شده ازجمله: خون حیض و همچنین بنابر احتیاط واجب خون نجس العین و خون مردار و خون حیوان حرام‌گوشت و خون نفاس و خون استحاضه.
مسأله 66: اگر شخصی از نجاست بدن یا لباس خود بی‌اطلاع بود و با آن نماز خواند و پس از تمام شدن نماز از نجاستش مطلع شود نماز او صحیح است، ولی اگر قبل از نماز به نجاست آن شک داشت و بدون آن‌که بررسی کند با همان حال نماز خواند و بعد از نماز متوجه نجاست شود بنابر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند.
و اگر هنگام نماز متوجه نجاستی در بدن یا لباس خود شود و بداند آن نجاست مربوط به قبل از نماز است در این حالت اگر وقت کافی برای تکرار نماز داشته باشد بنابر احتیاط واجب باید نماز را تکرار کند، و اگر وقت کافی نداشته باشد به‌طوری که نتواند حتی یک رکعت از نماز را در وقت بخواند، پس چنانچه بتواند در حال نماز نجاست را از بدن یا لباس خود برطرف کند بدون آن‌که مرتکب یکی از مبطلات نماز شود باید این کار را انجام دهد و نماز را تمام کند، و در غیر این صورت با همان نجاست نماز را تمام کند و نماز او صحیح است.
مسأله 67: اگر مکلف بداند بدن یا لباسش نجس شده ولی اعتنا نکند و آن را فراموش کند و نماز بخواند بنابر احتیاط واجب باید نماز را اعاده کند.
مسأله 68: پاک بودن از حدث اصغر و حدث اکبر در نماز واجب است همان‌طور که در احکام طهارت گذشت.
مسأله 69: مکان نمازگزار باید مباح باشد و نمازخواندن در مکان غصبی بنابر احتیاط واجب صحیح نیست، و اگر فرشِ غصبی روی زمینِ مباح باشد، یا برعکس فرشِ مباح روی زمینِ غصبی باشد، نمازخواندن بر روی آن بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.
مسأله 70: اگر خمس به چیزی تعلق گیرد و صاحب آن خمسش را نپردازد در حکم غصبی است، پس تا زمانی که خمس آن پرداخت نشود نماز و هرگونه استفاده دیگر از آن جایز نیست.
مسأله 71: جایگاه پیشانی در سجده باید پاک باشد ولی مکان قرار گرفتن سایر اعضای بدن لازم نیست پاک باشد، البته این حکم در صورتی است که نجاست به بدن یا لباس نمازگزار سرایت نکند.
مسأله 72: اگر مرد و زن بخواهند در یک مکان نماز بخوانند، بنابر احتیاط واجب زن نباید جلوتر از مرد یا مساوی با او بایستد، بلکه لازم است زن عقب‌تر از مرد بایستد و این عقب ایستادن حداقل به مقداری باشد که جای سجده او برابر جای دو زانوی مرد در حال سجده باشد، یا بین آن‌ها حائلی مانند دیوار وجود داشته باشد، یا این‌که فاصله بین آن دو بیش از ده ذراع (تقریباً چهار متر ونیم) باشد.
مسأله 73: مکلف باید در حال نماز عورت خود را بپوشاند، و عورت مرد در نماز آلت تناسلی و بیضه‌ها و مقعد اوست، و عورت زن در نماز تمام بدن او به‌جز سه مورد می‌باشد:
1- صورت به مقداری که روسری معمولاً آن را نمی‌پوشاند بااینکه روسری را گریبان زده باشد.
2- دست‌ها از مچ دست تا سر انگشتان.
3- پاها از مچ پا به پایین (در صورت عدم وجود نامحرم).
مسأله 74: اگر کسی در حال خواندن نماز متوجه شود عورتش پوشیده نیست باید فوراً آن را بپوشاند و نمازش صحیح است، و اگر بعد از تمام کردنِ نماز متوجه این موضوع شود بازهم نماز او صحیح است.
مسأله 75: شرایط لباس نمازگزار عبارتند از:
1- پاک باشد، همان‌طور که گذشت.
2- لباسی که عورت را پوشانده بنابر احتیاط واجب مباح باشد.
3- لباسی که برای پوشاندن عورت به‌تنهایی کافی است نباید از اجزای دارای روح مردار باشد مانند پوست حیوانی که به روش غیرشرعی ذبح شده است، و همچنین بنابر احتیاط واجب اگر این لباس به‌تنهایی برای پوشاندن عورت کافی نباشد.
4- از اجزای درندگان ـ مانند روباه ـ نباشد، بلکه بنابر احتیاط واجب از اجزای حیوان حرام‌گوشت ـ مانند خرگوش و گربه ـ نباشد، و این شرط به لباسی اختصاص دارد که برای پوشاندن عورت نمازگزار کافی باشد و شامل غیر آن نمی‌شود.
5- مرد نمازگزار لباسش از ابریشم طبیعی خالص نباشد.
6- مرد نمازگزار لباسش از طلای خالص یا ناخالص نباشد، و همچنین پوشیدن طلا و زیورآلات مانند زنجیر و انگشترِ طلا نماز را باطل می‌کند.
مسأله 76: پوشیدن لباس طلا و ابریشم خالص برای مرد همیشه حرام است حتی در غیر نماز، بلکه بنابر احتیاط واجب مرد هیچ‌گاه نباید از طلا برای زینت خود استفاده کند.

اذان و اقامه ←→ مطهّر دوازدهم: استبراء حیوان نجاست‌خوار