علائم عفونت ادراری در بارداری

تعریف ،نحوه ابتلا وعوامل ایجادکننده

اکثر زنان در دوران بارداری با وجود مراقبتهای بهداشتی که انجام می‌دهند به عفونت ادراری مبتلا می‌گردند.

اغلب افراد لفظ عفونت ادراری را به جای لفظ عفونت مثانه كه نوعی عفونت باكتریائی است كه در مثانه ایجاد التهاب می‌كند و اغلب با علائمی‌نظیر احساس نیاز به دفع مكرر ادرار و سوزش ادراری همراه است، بكار می‌برند. این حالت كه سیستیت نیز نامیده می‌شود در بین خانم های 20 تا 50 ساله كه از نظر جنسی فعال هستند، نسبتاً شایع است.

البته باكتری می‌تواند هر بخشی از دستگاه ادراری را آلوده سازد. دستگاه ادراری از كلیه ها كه ادرار را ترشح می‌كنند شروع می‌شود و بصورت لوله هایی كه حالب خوانده می‌شوند تا مثانه كشیده می‌شود كه ادرار در آن جمع می‌شود. دستگاه ادراری به پیشابراه یا اورترا ختم می‌شود كه لوله كوتاهی است كه ادرار را به خارج از بدن می‌برد.

در تقسیم بندی دیگری عفونت هاي ادراري را به دو گروه عفونت هاي سطحي و عفونت هاي عمقي تقسيم مي كنند. عفونت هاي سطحي پوشش سطحي داخل سيستم ادراري يا مخاط را درگير مي كند و بيش از نود درصد عفونت هاي اين دستگاه را شامل مي شود. درحالي كه عفونت هاي عمقي درگيري بافت هاي عمقي مثل كليه ها، پروستات و بيضه را باعث مي شوند. در عفونت هاي عمقي، بيماران معمولاً تب شديد و حال عمومي بدي دارند.

اگر عفونت در ناحية كليه باشد به آن (پيلونفريت) گفته مي شود كه از نوع حاد يا مزمن است. اگر عفونت فقط در مثانه باشد به آن (سيستيت) مي گويند كه آن هم از نوع حاد يا مزمن است. اگر عفونت در مجراي خروجي ادرار باشد به آن (اورتريت) مي گويند و معمولاً در مردان ديده مي شود.

وقتی باكتری های موجود در روده ها از راه ركتوم به پیشابراه برسد و از آنجا بالا رفته وارد مثانه شود، عفونت بوجود می‌آید. باكتریها می‌توانند مثانه را آلوده كرده سیستیت ایجاد كنند و یا بدون آنكه علامتی ایجاد كنند، در آنجا تكثیر یابند. در هر یك از این موارد، باكتریها ممكن است از راه حالب بالا رفته و كلیه ها را دچار عفونت سازند. عفونت كلیه خطرناك است و ممكن است به زایمان زودرس یا سایر عوارض بیانجامد.

آیا بارداری احتمال ابتلا به عفونت ادراری را بالا می‌برد؟

بارداری احتمال ابتلا به عفونت هر یك از بخش های دستگاه ادراری را بالا می‌برد. مقادیر زیاد هورمون پروژسترون موجب شل شدن عضلات حالب و در نتیجه گشادتر شدن حالب می‌شود. رحم در حال رشد می‌تواند به حالب ها فشار وارد آورد و جریان ادرار را در داخل آنها با اختلال مواجه كرده سرعت آنرا كُند سازد. رشد جنین موجب فشار بر روی مثانه می‌شود در نتیجه تخلیه آن هنگام دفع كامل نخواهد بود. نتیجه نهایی این اختلالات آن خواهد بود كه عبور ادرار در مسیر دستگاه ادراری بیشتر طول می‌كشد و باكتریها قبل از خروج از بدن زمان بیشتری برای تكثیر در اختیار خواهند داشت. به همین دلیل است كه پزشك در همان اولین نوبت معاینات دوران بارداری آزمایش ادرار درخواست می‌كند، خواه شما علائم عفونت ادراری داشته باشید یا خیر. اگر این تست اولیه منفی باشد احتمال بروز عفونت ادراری در طول دوران بارداری پائین خواهد بود. ولی اگر شما یكی از گروه 5 تا 7% خانم هایی باشید كه باكتری در ادرارشان یافت می‌شود، باید برای برطرف كردن آن از آنتی بیوتیك استفاده كنید. اگر این نوع عفونت باكتریائی درمان نشود احتمال بروز عفونت كلیه در دوران بارداری 30% است.

علائم اصلی وهشداردهنده:

• علائم عفونت مثانه (سیستیت) در خانم ها متفاوت است و میتواند به شكل های زیر بروز كند:

1. درد، ناراحتی و سوزش هنگام دفع ادرار (و احتمالاً هنگام مقاربت جنسی)
2.  ناراحتی لگن یا درد قسمت تحتانی شكم (اغلب در قسمت فوقانی استخوان لگن) 
3. افزایش دفعات دفع ادرار و احساس فشار و نیاز به ادرار كردن به طور مكرر حتی زمانی كه میزان ادرار در مثانه بسیار كم است
4.  ادرار بدبو
5. ادرار كدر
6.  وجود خون در ادرار (اغلب با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود)

از آنجائیكه میل زیاد به دفع ادرار در دوران بارداری امری شایع محسوب می‌شود ممكن است تشخیص قطعی سیستیت مشكل باشد بخصوص در مواردی كه علائم خفیف است. اگر شـما فكر می‌كنید كه ممكن است مبتلا به عفونت شده باشید از پزشك خود بخواهید تا درخواست آزمایش ادرار كند تا بتوان تشخیص قطعی داد. عفونت درمان نشده شما را در معرض خطر شدید عفونت كلیه در دوران بارداری قرار میدهد؛ بنابراین بسیار مهم است كه درمان به تأخیر نیفتد.

علائم عفونت كلیه چیست؟

• علائـم انتـشـار عفونـت به كلیه ها و اینكه شما نیازمند مراقبت های فوری پزشكی هستید عبارتند از:

1. تب شدید، اغلب همراه لرز و تعریق
2. درد در قسمت تحتانی پشت یا پهلو درست زیر دنده ها كه ممكن است یكطرفه یا دوطرفه باشد و *احتمالاً درد شكم 
3. تهوع و استفراغ
4. وجود چرك و خون در ادرار (ممكن است با چشم غیرمسلح دیده نشود)

علائم سیستیت نیز ممكن است در عفونت كلیه دیده شود. عفونت كلیه یكی از خطرناك ترین عوارض دوران بارداری است و ممكن است به زایمان زودرس یا سایر اختلالات بیانجامد؛ بنابراین شما باید فوراً توسط پزشك ویزیت شده و تحت درمان قرار بگیرید.

اصول پیشگیری و مراقبت های اولیه:

• مقدار زیادی آب بنوشید. روزانه حداقل 8 لیوان با گنجایش 240 سی سی آب بنوشید. 
•  هیچگاه احساس دفع ادرار را نادیده نگیرید و سعی كنید هر بار مثانه را كاملاً خالی كنید.
•  بعد از اجابت مزاج موضع را از جلو به عقب تمیز كنید تا از ورود باكتری های مدفوع به پیشابراه پیشگیری شود. 
•  پیش از مقاربت جنسی و بعد از آن ادرار كنید و دستگاه تناسلی را با آب و صابون ملایم بشوئید. 
•  عصاره شاتوت بنوشید. مطالعات نشان داده اند كه آب عصاره شاتوت میزان باكتریها را كاهش داده و از جایگزینی باكتری های جدید در دستگاه ادراری پیشگیری می‌كند. (هرچند نوشیدن عصاره شاتوت عفونت ادراری را درمان نخواهد كرد و دقت كنید كه اگر دارای علائم عفونت ادراری هستید باید به پزشك مراجعه كنید و آنتی بیوتیك دریافت كنید). 
•  از فرآورده های بهداشتی مخصوص دستگاه تناسلی (اسپری یا پودر) و صابون های قوی خودداری كنید زیرا پیشابراه و دستگاه تناسلی را تحریك می‌كند و محیط كشت مناسبی برای رشد باكتریها خواهد بود. در دوران بارداری از دوش واژینال استفاده نكنید.
•  لباس های زیر خود را از نوع نخی انتخاب كنید و از جوراب شلواری هایی كه قسمت بالای آن نخی است استفاده كنید.

روش های درمانی متداول:

اگر شما هنگام بارداری دچار سیستیت شوید و یا در اولین معاینه دوران بارداری باكتری در ادرار شما دیده شود باید به مدت 7 تا 10 روز آنتی بیوتیك خوراكی دریافت كنید. (بسیاری از آنتی بیوتیك ها را میتوان با اطمینان در دوران بارداری مصرف كرد). اگر علائم سیستیت دارید، احتمالاً با مصرف آنتی بیوتیك در عرض چند روز این علائم برطرف خواهند شد ولی به هر حال ادامه یك دوره درمان بطور كامل بسیار ضروری است تا دستگاه ادراری از وجود باكتری پاك شود.

بعد از درمان باید آزمایش ادرار را تكرار كنید تا مشخص شود كه عفونت برطرف شده است. انجام كشت های مكرر ادرار با فواصل معین در تمام دوره بارداری امری الزامی‌است تا از عدم بازگشت عفونت اطمیـنان حاصل شود. در 40% خانم های بـاردار كه دچـار عفونت ادراری می‌شوند عفونت تكرار می‌شود. به منظور پیشگیری از عود عفونت، در صورت تكرار عفونت مثانه، ممكن است آنتی بیوتیك بطور دائم و با یك دوز پائین تا زمان زایمان تجویز شود.

در صورت بروز عفونت كلیه در دوران بارداری شما باید بستری شوید و آنتی بیوتیك وریدی دریافت كنید و از نظر علائم زایمان زودرس تحت نظر باشید. پس از درمان باید مرتباً آزمایش ادرار را تكرار كنید و برای باقی مانده دوران بارداری تحت درمان با آنتی بیوتیك قرار گیرید زیرا شما همواره در معرض خطر عود عفونت كلیه خواهید بود

منبع: health.fums.ac.ir