سنگ مثانه در بارداری

تحمل سنگ کلیه می‌تواند بسیار دردناک باشد، مخصوصاً وقتی که بیمار باردار باشد. اگرچه بارداری احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد، ولی تشخیص پزشکی آن را پیچیده کرده و نمی‌توان از روش‌های معمول درمان بعلت وجود احتمال صدمه دیدن جنین استفاده کرد. هرچند بیشتر سنگ‌های کلیه شاید بدون نیاز به هیچگونه درمان از مجرای ادراری عبور کنند، ولی برخی از آنها می‌توانند درد شدیدی ایجاد نمایند. در چنین مواردی، درمان پزشکی توصیه می‌شود. سنگ‌های کلیه در سه ماهه سوم بارداری ممکن است درد زایمان را به مادر القاء کند و به همین خاطر همیشه ترجیح پزشکان آن است که هروقت بیمار متوجه علائم سنگ کلیه شد به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد.

انواع سنگ کلیه

چهار نوع اصلی سنگ کلیه عبارتند از:

• سنگ‌هایی که از کلسیم بلااستفاده استخوان‌ها و عضلات در ترکیب با اگزالات یا فسفات تشکیل می‌شوند - این نوع سنگ رایج‌ترین نوع سنگ کلیه است.
• سنگ‌های حاوی منیزیم و آمونیاک مواد زائد: این نوع سنگ‌ها، سنگ‌های استروویت می‌گویند و پس از عفونت‌های ادراری این سنگ‌ها تشکیل می‌شوند.
• سنگ‌های اسید اوره: این سنگ‌ها غالباً بخاطر مصرف مقادیر بسیار زیاد غذاهای پروتئین‌دار ایجاد می‌شوند.
• سنگ‌های سیستئینی: این سنگ‌ها نادر و ارثی هستند.

علل سنگ کلیه در بارداری

اگرچه باردار بودن به این معنا نیست که شخص بیشتر از سایرین در معرض سنگ کلیه است، ولی علل خاصی وجود دارد که می‌توانند سنگ کلیه و بارداری را به هم متصل کنند. برخی از علل رایج سنگ کلیه در دوران بارداری عبارتند از:

عدم مصرف مایعات به مقدار کافی

دلایل شایع برای سنگ کلیه عدم مصرف آب به مقدار کافی است. فقدان مایعات در بدن باعث افزایش غلظت مواد معدنی همچون فسفر و کلسیم در ادرار شده که می‌تواند منجر به تشکیل سنگ کلیه شود. در دوران بارداری، بدن به آب بیشتری از حد معمول نیاز دارد. نوشیدن مقدار آب کمتر از مقدار کافی می‌تواند منجر به سنگ کلیه شود.

زمینه ژنتیکی

 آرایش ژنتیکی بدن بیمار می‌تواند احتمال ابتلا به سنگ کلیه را در او افزایش دهد. اگر شما از خانواده‌ای هستید که موارد ابتلا به هیپرکلسیوری در آن خانواده زیاد است، ممکن است شما نیز مستعد ابتلا به سنگ کلیه در دوران بارداری باشید، هیپرکلسیوری عارضه‌ای است که در آن در ادرار شخص مقادیر زیادی از کلسیم وجود دارد.

تحریک روده

 اگر به حساسیت معدی روده‌ای مبتلا هستید بیشتر از سایرین مستعد هیپرکلسیوری خواهید بود یا ممکن است بیشتر از سایرین در معرض سنگ کلیه قرار داشته باشید. دلیل این مسئله احتمال افزایش تعداد یون‌های کلسیم انباشته شده در کلیه بخاطر التهاب مزمن روده‌هاست، که تبدیل به کریستال می‌شوند.

مصرف بالای کلسیم

به زنان باردار توصیه می‌شود تا کلسیم بیشتری مصرف کنند. این کار شاید باعث شود تا فشار بیشتری بر کلیه‌ها وارد آید و باعث تشکیل کریستال در کلیه‌ها شود. همچنین از آنجایی که بدن شما مقدار زیادی کلسیم جذب می‌کند تا به رشد نوزاد کمک نماید، احتمال ابتلای کلیه‌هایتان به سنگ کلیه افزایش می‌یابد.

تصفیه بیشتر

بخاطر افزایش فعالیت تصفیه‌ای کلیه، مقدار اسید اوره که دفع می‌شود نیز افزایش می‌یابد، که منجر به تشکیل سنگ‌های اسید اوره خواهد شد.

گشاد شدن رحم

مجاری ادراری فوقانی ممکن است در حین بارداری حجیم شوند که این مسئله می‌تواند منجر به تخلیه ناکافی ادرار شده و احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد.

عفونت‌های مجاری ادراری

برخی از تغییرات بخصوص فیزیولوژیکی و عفونت‌های دائمی مجاری ادراری نیز ممکن است حاکی از سنگ کلیه باشد.

علائم بالینی

علائم و نشانه‌های سنگ کلیه در دوران بارداری تفاوتی با علائم بالینی آن در سایرین ندارد. با این حال، هیچ علامت بالینی مشخصی وجود ندارد که نشان دهنده سنگ کلیه و یا بروز هرگونه عوارض بارداری ناشی از آن باشد. برخی از علائم بالینی رایج سنگ کلیه در دوران بارداری عبارتند از:

 درد

درد شدید یکی از اولین و علائم و شایع‌ترین علامت بالینی سنگ کلیه است. ناحیه درد جایی است که سنگ قرار دارد. اگر سنگ در کلیه باشد، درد در ناحیه کمر زیر قفسه سینه احساس می‌شود. وقتی که سنگ به سمت حالب حرکت کند، درد در پهلوی بدن حس می‌شود. وقتی که سنگ بیشتر در حالب پیشروی کند، ممکن است درد در ناحیه تناسلی یا حتی در ران‌ها شود. فارغ از این مسئله، ممکن است در ناحیه زیر شکم نیز درد داشته باشید.

درد در حین ادرار کردن

 اگر سنگ به پایین حرکت کرده و در انتهای حالب گیر کند، احتمالاً درد شدیدی در هنگام ادرار کردن خواهید داشت.

وجود خون در ادرار (هماچوری)

 از آنجایی که سنگ در کلیه خود به خود حرکت می‌کند، ممکن است به بافت‌ها و سلول‌های موجود در کلیه آسیب برساند. این مسئله باعث وجود خون در ادرار (هماچوری) خواهد شد.

به غیر از این علائم، ممکن است تهوع، استفراغ، تب و لرز (که نشاندهنده عفونت است) وجود داشته باشد یا حتی ممکن است اندکی نفخ در شکم حس شود.

نحوه تشخیص سنگ کلیه در حین بارداری

آزمایش خون و ادرار برای تشخیص سنگ کلیه در حین بارداری انجام می‌شود. در آزمایش ادرار می‌توان وجود خون، کریستال کلسیم یا اسید اوره را در ادرار تشخیص دهد. کشت ادرار نیز می‌تواند وجود ارگانیسم‌های مسبب عفونت را تشخیص داده و تعیین شود که به چه آنتی بادی‌هایی حساس هستند.

آزمایش سونوگرافی کلیوی نیز ممکن است تجویز شود زیرا این آزمایش را می‌توان بدون ایجاد درد یا قرار دادن جنین در معرض پرتو انجام داد. هرچند، نقطه ضعف استفاده از سونوگرافی کلیوی آن است که نمی‌تواند برخی از انواع خاص سنگ کلیه را تشخیص دهد و ممکن است نتواند علت ورم کلیه را تشخیص دهد (بخاطر بارداری یا انسداد ناشی از سنگ کلیه).

عکس رادیولوژی و سی تی اسکن تجویز نمی‌شود تا از بروز هرگونه آسیب به جنین پیشگیری شود. اگرچه تست MRI به خاطر عدم استفاده از پرتو یا مواد مضر جزء آزمایش‌های بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، ولی از آن برای تشخیص سنگ کلیه در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی‌شود.

نحوه خلاص شدن از سنگ کلیه در دوران بارداری

اگر هریک از علائم بالینی سنگ کلیه را در بدن خود دیدید توصیه می‌شود تا با یک اورولوژیست درباره گزینه‌های درمانی خود مشورت کنید. در ادامه چند روش که برای خلاص شدن از سنگ کلیه در دوران بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد آورده شده است. روش‌های درمانی بر اساس ماهیت سنگ کلیه شخص و سه ماهه‌ای که وی در آن قرار دارد تجویز می‌شود.

درمان‌های خانگی/ طبیعی

روش‌های محتاطانه و درمان‌های طبیعی ارجح‌ترین درمان برای سنگ کلیه هستند. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:

• مصرف آب: نوشیدن روزانه حداقل 8 لیوان آب می‌تواند به رقیق کردن مواد معدنی و نمک‌های ارگانیک موجود در ادرار کمک کند. این کار همچنین به دفع شدن سنگ‌های کوچک از کلیه کمک می‌کند.
• میوه‌ها: مصرف میوه‌هایی همچون هندوانه، بلوبری، هلو و غیره که آب زیادی دارند نیز می‌تواند مثمر ثمر باشد.
• پرهیز از مصرف آبمیوه‌های صنعتی: آبمیوه‌های بسته بندی شده غنی از مواد معدنی و نمک‌های ارگانیکی هستند که می‌تواند باعث تشدید این عارضه شود.
• لیمو:لیمو یکی از مواد خوراکی معروف برای شکستن سنگ‌های سایز متوسط است و همچنین حالب را باز می‌کند که به عبور سنگ بدون درد زیاد کمک می‌کند.

درمان پزشکی

پزشک استامینوفنی همچون تیلنول را برای تسکین درد ناشی از سنگ کلیه تجویز می‌نماید. هرچند، در صورتی که دارو نتواند درد را تسکین دهد یا اگر نشانه‌ای از زایمان زودرس وجود داشته باشد، ممکن است به مداخله جراحی نیاز پیدا کنید.

درمان جراحی

اگر درمان‌های طبیعی و محتاطانه جواب نداد، ممکن است برای خلاص شدن از سنگ کلیه در این شرایط نیاز به مداخله جراحی داشته باشید.

• سنگ‌هایی که مجاری ادراری را مسدود کرده‌اند می‌توانند باعث پیلونفریت یا التهاب ناشی از عفونت باکتريال شوند.
• اگر تنها یک یک کله دارید
• نارسائی شدید کلیوی
• درد شدید
• خطر زایمان زودرس بخاطر درد کلیه

روش های جراحی برای برداشتن سنگ کلیه زنان باردار عبارت اند از:

اورتروسکوپی

از این عمل برای تشخیص و همچنین درمان سریع سنگ‌ها استفاده می‌شود. یک لوله کوچک به اورتروسکوپ به داخل کلیه وارد می‌شود که از حالب، مجرای پیشاب و مثانه عبور می‌کند. در این عمل از لیزر برای شکستن سنگ استفاده می‌گردد. این عمل تنها برای سنگ‌های کوچک از 1 سانتیمتر مناسب است.

جایگذاری لوله یا استنت

 در این عمل از یک لوله تو خالی استفاده می‌شود که آن را از حالب عبور می‌دهند تا ادرار و سنگ کلیه را تخلیه نماید. این عمل کم تهاجمی است و نیاز به استفاده از بیهوشی ندارد.

سنگ کلیه در دوران بارداری نسبتاً شایع هستند و  در اکثر موارد می‌توان آن را با روش‌های درمانی محتاطانه همچون نوشیدن مقدار زیادی آن، استفاده از درمان‌های طبیعی و غیره درمان کرد. با این وجود، در صورتی که درد شدید بود باید برای تسکین درد به سراغ گزینه‌های درمانی پزشکی یا جراحی بروید. همیشه به خاطر داشته باشید که بالافاصله بعد از مشاهده علائم سنگ کلیه به پزشک مراجعه کنید تا روش‌ درمانی مناسب برای شما پیاده شود و همچنین از بروز عوارض جلوگیری گردد.

پس از عبور سنگ کلیه

پزشک ممکن است آزمایش ادرار 24 ساعته را برای شما تجویز کند. نتایج بدست آمده از آزمایش ادرار 24 ساعته به پزشک شما کمک می‌کند تا روش‌هایی را برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های بیشتر طراحی نماید. پزشک دستورالعمل‌های خاصی را برایتان تجویز خواهد کرد.

در صورت بروز هر یک از موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• وجود تب
• وجود مشکل در ادرار کردن
• دیدن خون در ادرار
• داشتن درد شدید
• داشتن هرگونه سوال یا نگرانی درباره وضعیت یا مراقبت‌های خود.

پیشگیری از تشکیل دوباره سنگ کلیه

اگر قبلاً به سنگ کلیه مبتلا شده‌اید، چند نکته برایتان ذکر می‌کنیم تا به شما در پیشگیری از ساخته شدن دوباره سنگ کلیه کمک کند، از جمله:

• مشورت با پزشک درباره علت سنگ قبلی.
• درخواست از پزشک برای بررسی داروهایی که مصرف می‌کنید و می‌توانند علت تشکیل سنگ باشند. عدم قطع داروها بدون مشورت با پزشک
• دریافت کردن درمان سریع و مناسب برای عفونت‌های ادراری.
• اجتناب از کم شدن آب بدن. نوشیدن مایعات به مقدار کافی تا حجم ادرار را در حدود دو لیتر در روز یا بیشتر نگاه دارد. این کار با کاهش غلظت مواد شیمیایی سنگ ساز در ادرار شخص می‌تواند احتمال تشکیل مجدد سنگ کلیه را به نصف برساند.
• اجتناب از نوشیدن چای یا قهوه به مقدار زیاد. آبمیوه‎ها ممکن است خطر تشکیل برخی سنگ‌ها را کاهش دهند، مخصوصاً پرتقال، گریپ فروت و زغال اخته. از پزشک خود سوالاتتان را بپرسید.
• کاهش مصرف نمک ریسک تشکیل سنگ‌های از جنس کلسیم را کاهش می‌دهد. در حین پخت و پز به غذا نمک نزنید و نمک پاش را نیز سر سفره نگذارید. از غذاهای کم نمک یا بدون نمک استفاده کنید.
• خودداری از مصرف بیش از یک لیتر در هفته از نوشیدنی‌هایی که حاوی فسفریک اسید هستند، از این ماده در نوشیدنی‌های گازدار همچون نوشابه و آبجو استفاده می‌شود.
• همیشه پیش از ایجاد تغییر در رژیم غذاییتان با پزشک خود صحبت کنید.

مصرف آب معدنی مشکلی ندارد - آب معدنی نمی‌تواند باعث سنگ کلیه شود زیرا تنها حاوی مقدار بسیار کمی از عناصر معدنی است.