علت قطره قطره آمدن ادرار بعد از تخلیه مثانه

وظیفه مثانه ذخیره ادرار می باشد. هر گاه مثانه نتواند این وظیفه را به خوبی انجام دهد منجر به بروز علائمی در ذخیره ادرار یا ادرار کردن، احتباس ادراری یا بی اختیاری ادراری می شود.

مثانه و پیشابراه ( مجرای خروج ادرار) از نظر عملکردی کاملا به هم وابسته بوده و عموما به عنوان یک واحد در نظر گرفته می شوند. بی اختیاری ادراری نسبت به خیلی از بیماری های مزمن اثرات اقتصادی بیشتری دارد. مثانه را یک “شاهد غیر قابل اعتماد” می نامند بطوری که علائم آن اغلب غیر اختصاصی است که نه باعث تشخیص علت بیماری شده و نه شدت اختلال را نشان می دهد.

ارزیابی بیمارانی که با علائم ادراری مراجعه می کنند، شامل گرفتن شرح حال، معاینه بیمار و آزمایش های مربوطه می باشد. اندوسکوپی و رادیوگرافی اطلاعات مفیدی از ساختار سیستم ادراری می دهد و در موارد لزوم درخواست می شود. مطالعه یورودینامیک (تست نوار مثانه) فقط اطلاعات مربوط به عملکرد مثانه و پیشابراه را می دهد و در اختلال عملکرد مثانه توصیه می شود.

تعریف بی اختیاری ادراری

شکایت از خروج بی اراده ادرار باعث مشکلات اجتماعی یا بهداشتی می شود که البته در ایران بایستی مشکلات مذهبی را نیز به آن اضافه نمود. وقتی صحبت از بی اختیاری می شود بایستی موارد زیر را نیز جویا شد:

1. نوع بی اختیاری
2. دفعات وقوع بی اختیاری در شبانه روز
3. شدت بی اختیاری
4. عوامل تسریع کننده بی اختیاری
5. اثرات اجتماعی و مذهبی بی اختیاری
6. اثر بی اختیاری بر روی بهداشت و کیفیت زندگی
7. اقداماتی که برای ممانعت از بی اختیاری استفاده می شود.
8. آیا بیمار به دنبال کمک برای بی اختیاری خود هست یا خیر؟

انواع بی اختیاری ادراری

1- بی اختیاری ادراری استرسی

خروج غیر ارادی ادرار به هنگام فعالیت، زور زدن، سرفه کردن، عطسه کردن. لازم به ذکر است این نوع بی اختیاری هیچ ارتباطی با استرس و اضطراب ندارد و در واقع به دنبال افزایش فشار داخل شکم بوجود می آید.

2-بی اختیاری ادراری فوریتی

خروج غیر ارادی ادرار که بلافاصله به دنبال بروز احساس ناگهانی و شدید ادرار  رخ می دهد. این نوع بی اختیاری ادراری می تواند به صورت از دست دادن فقط چند قطره ادرار باشد یا این که به  هنگام وقوع بی اختیاری تمام ادرار به یک دفعه تخلیه شود.

3- بی اختیاری ادراری مرکب یا مختلط

در این نوع، هر دو نوع بی اختیاری استرسی و فوریتی وجود دارد.

4- بی اختیاری ادراری مداوم

 به خروج بی اختیار ادرار به صورم مداوم و لاینقطع گفته می شود.

5- بی اختیاری ادراری موقعیتی

به خروج ادرار در موقعیت های خاصی مثل حین مقاربت یا حین خندیدن گفته می شود.

6- بی اختیاری ادراری سرریز (Overflow)

به نشت ادرار که حین احتباس ادراری بوجود می آید گفته می شود. در واقع این نشت ادرار سرریز ادراری است که به دنبال پرشدن بیش از حد مثانه رخ می دهد.

7- آمدن چندقطره ادرار بعد از ادرار کردن

در این حالت بعد از اتمام ادرار و خارج شدن فرد از دستشویی باز هم چند قطره ای ادرار خارج می شود.

8- شب شاشی

به بی ختیاری ادراری در طول خواب و در طی شب گفته می شود.

مثانه بیش فعال یا مثانه تحریک پذیر

به احساس فوریت در ادرار با یا بدون بی اختیاری فوریتی گفته می  شود که معمولا با تکرر ادرار (افزایش دفعات ادرار کردن در روز) و شب ادراری (بیدار شدن در شب به منظور ادرار کردن) همراه است.

حس مثانه

حس مثانه عامل مهمی در کمک به کشف علت بی اختیاری ادرار می باشد که به یکی از پنج حالات زیر تقسیم می شود:

1- حس نرمال

فرد از پرشدن مثانه آگاه است پر و افزایش احساس پرشدن مثانه دامه یافته تا به یک تمایل قوی برای ادرار کردن می رسد.

2- افزایش حس

فرد یک احساس زود هنگام و مداوم برای تمایل به ادرار کردن دارد.

3- کاهش حس

 فرد از پر شدن مثانه آگاه است ولی تمایل قوی برای ادرار کردن ندارد.

4- فقدان حس

 بیمار احساس پر شدن مثانه یا تمایل به ادرار کردن ندارد.

5-حس غیر اختصاصی

فرد حس اختصاصی به هنگام پری مثانه ندارد و پر شدن مثانه را به صورت پری شکم، علائم نباتی (مثل بی اشتهایی یا کم خوابی یا برعکس پر خوری و پرخوابی)، یا گرفتگی عضلات درک می کند. این علائم غیر اختصاصی به طور شایعی در بیماران با ضایعه عصبی بویژه آن هایی که آسیب و ضایعات طناب نخاعی دارند دیده می شود.

معاینه بیمار: معاینه بخش ضروری و الزامی بررسی علت بی اختیاری ادراری است. معاینه شکم، لگن، پرینه (نشیمن گاه)، معاینه عصبی، ارزیابی عضلات و ساختمان های کف لگن با معاینه دستگاه تناسلی و کانال واژن (مهبل) از مواردی است که حین معاینه بایستی مورد توجه قرار گیرد.

تعریف و طبقه بندی پرولاپس  احشاء لگنی (افتادگی رحم، افتادگی مثانه، افتادگی روده)

بیش از 40 درصد از زنان با بی کفایتی اسفنکتر مجرای ادرار ( اختلال در عملکرد دریچه خروج ادراری)  سیستوسل (افتادگی مثانه) قابل توجهی دارند.

گاهی افتادگی احشاء لگنی به صورت کاذب باعث مخفی شدن بی اختیاری ادراری و پوضیده شدن ضعف دریچه خروجی ادراری می شود. در این مواقع با جا انداختن افتادگی احشاء لگنی، بی اختیاری خود را آشکار سازد.

افتادگی قابل توجه راست روده (رکتوم) می تواند باعث تخلیه ناکامل روده و حالت زورپیچ شود. افتادگی احشاء شکمی به طور مستقیم یا از طریق آثار روانی که برای بیمار بر جای می گذارد می تواند عملکرد و روابط جنسی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

تعریف افتادگی آحشاء لگنی

به نزول یا پائین آمدن یک یا بیش از یکی از موارد زیر گفته می شود:

دیواره قدامی واژن (مهبل)، دیواره خلفی واژن، راس یا نوک واژن (رحم / دهانه رحم) یا طاق واژن (در آن هایی که رحم خود را برداشته اند).

کسی که افتادگی احشاء لگنی ندارد طبقه صفر می گویند. افتادگی احشاء لگنی در 4 گروه طبقه بندی می شود. افتادگی احشاء لگنی می تواند با بی اختیاری ادرار یا دیگر علائم ادراری مثل تکرر ادرارو عدم تخلیه کامل ادرار همراه باشد و همچنین همانطور که قبلا گفته شد می تواند بی اختیاری ادراری ار مخفی نماید.

افتادگی دیواره قدامی واژن (سیستوسل یا افتادگی مثانه)

نزول دیواره قدامی واژن به طوری که فاصله محل اتصال مثانه به پیشابراه با دهانه واژن (محل پرده بکارت) کمتر از 3 سانتیمتر باشد.

افتادگی راس واژن (افتادگی رحم)

 افتادگی راس رحم ( بعد از برداشتن رحم) یا دهانه رحم به زیر نقطه ای که کمتر از 2 سانتیمتر با دهانه واژن (محل پرده بکارت) فاصله دارد.

افتادگی خلفی قدامی واژن (رکتوسل یا افتادگی روده)

نزول دیواره خلفی واژن به طوری که فاصله محل اتصال نقطه میانی دیواره خلفی با دهانه واژن (محل پرده بکارت) کمتر از 3 سانتیمتر باشد.

عملکرد عضلات کف لگن بایستی در حین معاینه ارزیابی شده و قدرت عضلات در سه گروه قوی، متوسط و ضعیف طبقه بندی می شود. این کار با مشاهده، لمس عضلات و بعضا استفاده از دستگاه های تخصصی مثل الکترومیوگرافی یا پرینئو متری انجام می شود.

معاینه راست روده از طریق مقعد ساده ترین کاری است که برای مشاهده اختلالات ساختاری و ارزیابی عضلات کف لگن در بچه ها و مردان انجام داد. این معاینه به تشخیص تجمع و متراکم شدن مدفوع در راست روده بویژه در بچه ها نیز کمک می کند.

ارتباط بین بی اختیاری ادراری و پرولاپس (افتادگی) احشاء لگنی

 بیمارانی که افتادگی شدید احشاء لگنی مثل سیستوسل (افتادگی مثانه) دارند ممکن است به دلیل پیچ خوردگی پیشابراه دچار انسداد مسیر خروج ادرار شده که با زور زدن بدتر می شود. از عوامل مستعد کننده برای بروز بیشتر علائم مثل تکرر ادرار و احساس فوریت در ادرار می توان به بالا بودن سن و آتروفی ( تحلیل) دستگاه ادراری تناسلی اشاره کرد.

دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی