قانون مهریه ۹۹

مهریه

• مهریه مالی است که در زمان عقد نکاح، بر طبق ضوابط قانون و شرع از طرف زوج به زوجه پرداخت می‌شود. به مهریه، صداق یا کابین هم گفته می‌شود.

برخی گمان می‌کنند میزان مهریه نشان‌دهنده ارزش زن است؛ در حالیکه این باور اشتباه ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری به زندگی مشترک زوجین وارد کند، چراکه طرفین گاهی از مهریه به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کنند.

• بر اساس ماده 1082 قانون مدنی به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
• مهریه ممکن است عندالاستطاعه یا عندالمطالبه باشد.
• در نوع اول زوجه در صورتی می‌تواند مهریه دریافت کند که زوج توانایی پرداخت آن را داشته باشد.
• در نوع دوم مهریه، چنین امری وجود ندارد و به صرف درخواست زن،‌ همسر او باید مهریه را بپردازد و گرفتن مهریه بدون طلاق امکان پذیر ست.

ویژگی‌‌های مهریه

مهریه زوج می‌تواند هر مقداری باشد اما باید حتما بر طبق قانون ویژگی‌هایی داشته باشد:

• مهریه باید دارای ارزش داد و ستد اقتصادی داشته باشد و مهر باید مشروع و قانونی باشد.
• مهریه باید قابل انتقال به زن باشد و او بتواند مالک آن شود.
• مهریه می‌تواند تعهد به انجام امری از جانب زوج باشد.
• اگر مهریه تعیین شده در زمان عقد موجود نباشد، مهر باطل است.
• اگر مالی که بعنوان مهریه در نظر گرفته می‌شود متعلق به زوج نباشد، نیازمند به اجازه مالک است.
• مهریه باید قابل تسلیم باشد، البته اگر شوهر خود قادر به تسلیم نباشد اما زن توانایی تصاحب ملک را داشته باشد، مهریه صحیح است.
• مهریه نمی‌تواند نامعلوم باشد و یا به تردید میان دو یا چند چیز درنظر گرفته شود و باید میزان و مقدار آن به طور دقیق مشخص شود.

قانون مهریه در سال 99

مطابق با قانون حمایت از خانواده در ماده 22:

• هرگاه میزان مهریه در هنگام وقوع عقد تا 110 عدد سکه تمام بهار آزادی تعیین گردد مشمول مقررات ماده 2 قانون اجرای محکومیت‌های مالی می‌گردد و این قانون مهریه و بخشنامه رییس قوه قضائیه در جهت کاهش جمعیت زندانیان صورت گرفته است.
• طبق قانون مهریه، مهریه زنان هرچقدر باشد، مرد مکلف به پرداخت 110 عدد سکه است و باقی مهریه در صورتی قابل وصول است که زوجه بتواند ثابت کند همسرش ملائت مالی دارد و اگر مالی از زوج شناسایی نشد، طبق ماده 2 قانون مهریه نحوه اجرای محکومیت‌های مالی عمل می‌شود.
• در طرف مقابل، اگر مرد اثبات کند که توان پرداخت ندارد مهریه همان 110 عدد سکه خواهد بود و در مهریه مازاد بر 110 عدد سکه، حکم جلب صادر نمی‌شود و در صورت استطاعت مالی زوج، اموال وی توقیف خواهد شد و مطابق قانون مهریه تا 110 عدد سکه طلا از مهریه تعیین شده ضمانت اجرایی برای اعمال ماده 2 نحوه اجرای محکومیت‌های مالی را دارد یعنی زوجه می‌تواند در صورت پرداخت نکردن مهریه تا این میزان با اعمال ماده 2 حکم جلب زوج را بگیرد.
• با این حال اکنون برای مهریه به کسی حکم جلب داده نمی‌شود، مگر اینکه مهر تقسیط بشود و بعد از آن، اگر پیش‌پرداخت و یا چند نوبت از اقساط، پرداخت نشد و به رغم اخطار‌های لازم، مرد از پرداخت بدهی خود سر باز زد، آن زمان حکم جلب صادر می‌شود.
• اما دادگاه در حال حاضر می‌گوید، ما اجازه نداریم جلب بدهیم و حتی اگر اقساط هم پرداخت نشود، جلبی صادر نخواهد شد.
• مرد باید مهریه را پرداخت کند و اگر توانایی مالی نداشت می‌تواند درخواست اعسار و تقسیط مهریه دهد و بعد از آن با نظر دادگاه و مقام قضایی به صورت اقساط مهریه را پرداخت کند.
• اگر مردی برای عدم پرداخت مهریه تقلب کند یا قسمتی از درآمد خود را به دادگاه اعلام نکند، مشمول حمایت قانون مهریه نیز نمی‌شود.

اعسار چيست؟

• اعسار به معنی رنج، سختی و نداشتن است و در اصطلاح حقوقی، زمانی كه يك فرد به نوعی تمكن مالی ندارد يا دارای اموال و سرمايه ای است اما در وضعيتی قرار دارد كه امكان دسترسی به آن ها را ندارد، اين فرد دچار اعسار شده و قادر به پرداخت بدهی هايش نيست.

معسر کیست؟

• طبق ماده يك قانون اعسار «معسر كسی است كه به واسطه نداشتن دارايی يا دسترسی نداشتن به مالش توانايی پرداخت هزينه محاكمه (هزينه دادرسی) يا ديون خود را ندارد».
• با توجه به اين قانون ممكن است اين فرد برای احقاق حقش قادر به پرداخت هزينه دادرسی نباشد و حتی نتواند وكيلی برای انجام كارهايش انتخاب كند كه می تواند با مراجعه به مراجع قضايی، تقاضای وكيل كند.

مدارک مورد نیاز برای دریافت مهریه

• اصل شناسنامه
• اصل سند ازدواج یا رونوشت آن که از دفترخانه دریافت شده باشد
• کارت ملی

زوجه می‌تواند با مدارک ذکر شده برای دریافت مهریه از طریق دادگاه،‌ اجرای ثبت و یا شورای حل اختلاف اقدام کند.

مهلت اعتراض به رای دادگاه چقدر است؟

• مهلت تجدید نظر خواهی 20 روز است و زوجین در این مدت می‌توانند به رای دادگاه اعتراض کنند، اما بعد از اینکه رای دادگاه قطعی شد، بر اساس قانون مهریه اگر مرد معسر نباشد و بدهی خود را پرداخت نکند‌، به زندان می‌رود‌، اما اگر توسط دادگاه معسر شناخته شود، دادگاه رای به تقسیط مهریه می‌دهد‌.
• اگر مرد توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد اما از پرداخت آن امتناع کند، زوجه مهریه خود را به اجرا می‌گذارد و باید ظرف 10 روز دارایی شوهر را معرفی کند تا این اموال توقیف شوند.
• دادگاه می‌تواند اموال شوهر را بفروشد و از طریق آن مهریه زن را بپردازد. اما اگر زوج اموالی نداشت و تنها دارایی او درآمد وی باشد‌ و همسر دیگری هم نداشته باشد، تا زمانی که مهریه به طور کامل پرداخت شود، تا یک چهارم آن درآمد به شکل ماهانه به زوجه تعلق می‌گیرد.

طرح مجلس برای اصلاح مبنای 110 سکه مهریه- سال 99

•  خبر از ارائه طرحی در مجلس به گوش می‌رسد که قرار است به اصلاحاتی در قانون مهریه منجر شود.
• بر اساس این لایحه قرار است مبنای محاسبه مهریه، به جای سکه طلا، حقوق پایه کارگران باشد تا هم قابلیت پرداخت و پیگیری حقوقی داشته باشد و هم وسوسه‌های طلایی برای سست‌شدن بنیان خانواده را کمتر کند.
• «سیدجواد حسینی‌کیا» از جمله 50 نماینده امضاکننده این طرح است که می‌گوید: یکی از دغدغه‌های جدی ما افزایش پرونده‌های خانواده در دادگاه‌ها و محاکم قضایی است که بخشی از آن به افزایش تعداد زندانیان مهریه هم منجر می‌شود.
• نوسانات قیمت سکه، مشکلات و آسیب‌های بسیاری را به وجود آورده که متاسفانه یکی از آن‌ها افزایش درخواست به اجراگذاشتن مهریه‌ها و تاثیر مخرب آن در خانواده‌ها بوده است، به همین دلیل جمعی از نمایندگان مجلس طرحی را ارائه کرده‌اند که شاید بتوان این آسیب را کاهش داد.
•  بر اساس این طرح می‌خواهیم قانون مهریه تغییر کند و در آن به جای در نظر گرفتن مبنای 110 سکه به عنوان مهریه عندالمطالبه، 5 هزار روز حقوق پایه کارگری لحاظ شود.
• اگر حقوق روزانه هر کارگر را 70 هزار تومان در نظر بگیریم، سقف قانونی برای مهریه عندالمطالبه 350 میلیون تومان خواهد شد و بیشتر از آن در صورت اثبات توان مالی (عندالاستطاعه) قابل پیگیری قانونی خواهد بود.
• او درباره وضعیت پیگیری این طرح هم می‌گوید : کمیسیون‌های مربوط، این طرح را بررسی خواهند کرد و نظرات دیگر نمایندگان را هم اخذ می‌کنیم، پس از آن طرح در صحن علنی مجلس ارائه خواهد شد تا درباره آن تصمیم‌گیری شود.

مجازات عدم پرداخت اقساط مهریه

• مرد تا زمانیکه مهریه زوجه را پرداخت نکند، امکان خروج از کشور را ندارد.
• زوج مکلف است که تا 110 سکه مهریه را پرداخت کند و درصورت امتناع زندانی خواهد شد، اما برای مابقی مقدار مهریه امکان زندانی کردن مرد وجود ندارد و زن برای دریافت مازاد مهریه باید توانایی مالی مرد را اثبات کند.
• برای مثال اگر مهریه زنی 500 سکه باشد،‌ در صورت مطالبه مهر اگر مرد 110 سکه را بپردازد، بابت 390 سکه باقی‌مانده زندانی نمی‌شود اما اگر نتواند 110 سکه را بدهد باید به زندان برود، مگر آنکه ادعای اعسار کند و عدم تمکن مالی خود را ثابت کند؛ در اینصورت دادگاه مهریه را قسط بندی می‌کند و مرد در اقساط مختلف آن را پرداخت می‌کند.
• البته لازم به ذکر است که حکم اعسار به صورت موقت صادر می‌شود و اگر زن بتواند بعدها اموالی از مرد به دست بیاورد، می‌تواند نسبت به وصول طلب خود از آن‌ها اقدام کند.
• به همین دلیل اگر مردی ادعای اعسار کند و مهریه برای او تقسیط شود،‌ امکان خرید خانه، داشتن حساب سرمایه گذاری بانکی و یا خرید خودرو را ندارد و اگر دارای اموالی شود، زن می‌تواند با معرفی این اموال مهریه خود را طلب کند.

 مطالبه مهریه بعد از فوت زن

• مهریه دین و بدهی شوهر است و تا زمانی که پرداخت نشده باشد وظیفه دارد که پرداخت کند و بعد از فوت زن، ورثه او حق این را دارند که از مرد تقاضای مهریه کنند و به عبارتی وراث، از مرد طلبکار خواهند شد.
• بنابراین با قتل و فوت زن مهریه از بین نمی‌رود و وراث می‌توانند به مطالبه و وصول آن اقدام کنند.

حق مطالبه مهریه همواره برای صاحب حق آن وجود خواهد داشت، ولو آنکه زن در قید حیات نباشد. از همین روی وراث زوجه می‌توانند بعد از فوت زوجه به نمایندگی از او مهریه زوجه متوفی را از مرد درخواست کنند.‏ به عبارتی دیگر با فوت زن حق مطالبه مهریه مانند هر حق مالی دیگر به وراث وی منتقل خواهد شد. از همین روی وراث زن می‌توانند بعد از فوت او به قائم مقامی از وی مهریه زوجه متوفی را از مرد مطالبه کنند.‏

این در حالی است که زوج نمی‌تواند از پرداخت مهریه زوجه فوت شده خود به ورثه وی به هر بهانه‌ای خودداری کند. مگر آنکه مهریه به یک علت قانونی مانند بخشش آن توسط زن یا دریافت آن پیش از فوت، وجود نداشته باشد.

پرداخت مهریه از طریق دیه چگونه است؟

•   دیه نوعی دین است و شخصی که دیه بر او استقرار پیدا می کند در واقع مال او محسوب می شود. همچنین در صورت فوت او در حکم اموال به جای مانده از میت حساب می گردد.
• اموال به جای مانده از متوفی، طبق قانون ارث بین ورثه تقسیم خواهد شد. از این رو مهریه زن را نیز از طریق توقیف دیه می توان پرداخت کرد. 

 فرض کنیم مردی در یک حادثه فوت می کند و ورثه اش عبارت از یک پسر، پدر وهمسر می باشند.در این حالت مطابق قانون سهم پدر یک ششم و سهم همسر یک هشتم بوده و مازاد ترکه باید بین فرزندان تقسیم شود.

سئوالی که اینجا پیش می آید این است که آیا همسر او می تواند به جهت مطالبه مهریه، از دیه متوفی برداشت کند؟

اگر دیه را جزء اموال به جا مانده از متوفی محسوب کنیم و به بیان دیگر دیه را در حکم مال مقتول بدانیم پس از پرداخت بدهی های متوفی مابقی دیه را ورثه مانند سایر اموال به ارث می برند.

چون مهریه زن نیز بر عهده شوهرش بوده و دین است و اصولا دین ممتاز به حساب می آید با فوت زوج، همسرش می تواند دیه را که در حکم ماترک است بابت مهر خود قبل از تقسیم آن بین وارث به عنوان سهم الارثی توقیف کند.

زوجه برای مطالبه مهریه اش باید به دادگاه حقوقی مراجعه و دادخواست تقدیم کند و اگر قصد توقیف دیه را دارد باید درخواست تامین خواسته نیز بکند.

سوالات متداول در رابطه با مهریه

1. آیا شخصی که حکم اعسارش را گرفته است می تواند علاوه بر درخواست تعدیل تقسیط مهریه درخواست کم کردن میزان مهریه را نیز داشته باشد؟

• خیر، میزانمهریه قابل کم یا زیاد شدن نیست. لکن درخواست تعدیل تقسیط مهریه در مورد کم یا زیاد شدن اقساط پرداخت مهریه است.

2. آیا می توان در ابتدا درخواست تعدیل تقسیط را مطرح کرد؟

• خیر، درابتدا باید درخواست اعسار را مطرح کرد و سپس بعد از تعیین تکلیف راجع به آن مجدداً درخواست تعدیل تقسیط را مطرح کرد

3. آیا بعد از طلاق نیز می توان دعوای مطالبه مهریه را مطرح نمود؟

• بله، اگر توافقی درباره مهریه صورت نگرفته باشد، می توان اقدام به طلب مهریه نمود.

4. آیا در صورت رد دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، می توان دوباره دادخواست داد؟

• بله، با توجه به اینکه معسر بودن و عدم تمکن مالی می تواند هر زمان به وجودآید، رد دعوی اعسار قبلی مانع از طرح دادخواست اعسار جدید نخواهد شد.

5. آیا شخصی که در زندان است بستگانش می توانند دادخواست اعسار بدهند؟

• خیر، خود شخص یا وکیل رسمی او باید دادخواست بدهد. در مطالبه دیه زمانی که دیه به عهده عاقله است او باید دادخواست اعسار به طرفیت اولیای دم بدهد تا در صورت ثبوت اعسار عاقله، حکم به پرداخت دیه از بیت المال صادر شود.

6.مرجع صالح برای طرح درخواست اعسار کدام دادگاه است؟

• دادگاه صادرکننده حکم،صلاحیت رسیدگی به درخواست اعسار را دارد.

مخالفت حجت الاسلام رئیسی با زندانی شدن افراد به خاطر مهریه

•  رئیس قوه قضائیه گفت که ما با زندانی کردن افراد به خاطر مهریه مخالفیم و معتقدیم کسی که معسر است نباید زندان برود، مگر این که ملائت و توانمندی مالی‌اش برای این موضوع به اثبات رسیده باشد.