آیا استحاضه قلیله نیاز به غسل دارد؟

گفتگویی درباره نفاس ←→ گفتگویی درباره حیض

روز بعد، مادرم مانند همیشه در جایگاه خود نشست و گفتگو را درباره استحاضه شروع کرد.
به‌محض اینکه کلمه استحاضه بر زبان مادرم نقش بست ناگهان به ذهنم خطور کرد که حروف اصلی این کلمه مانند حروف کلمه حیض ولی در قالب جدید می‌باشد، لذا تصور من از استحاضه ـ همانند حیض ـ خونی بود که از زنان در شرایط خاص خارج می‌شود ولی مقدار آن از خون حیض کمتر است.
فاطمه: آیا استحاضه فقط به زنان اختصاص دارد؟
مادر: آری.
فاطمه: آیا این هم، خونی است که خارج می‌شود؟
مادر: آری.. ولی..
فاطمه: ولی چه؟!
مادر: ولی به شرطی که خون حیض یا نفاس یا زخم یا جراحت یا خون بکارت نباشد.
فاطمه: معنی آنچه گفتید این است که هر خونی که از زن بیرون می‌آید و خون حیض و نفاس و زخم و جراحت و خون بکارت نباشد، استحاضه است؟
مادر: آری.
فاطمه: این‌ها خون‌های متعددی هستند!
مادر: سبب بعضی از آن‌ها قابلیت باروری و جوان بودن زن است، مگر نمی‌بینی هنگامی‌که زن کهن‌سال می‌شود و خون حیض او قطع می‌شود، دیگر باردار نمی‌شود؟!
فاطمه: خون زخم و جراحت و همچنین خون نفاس معمولاً شناخته شده است، ولی چگونه زن می‌تواند بفهمد که این خون، خون استحاضه است و خون حیض نیست؟
مادر: آیا صفات خون حیض را به یاد می‌آوری؟
فاطمه: آری، خون حیض معمولاً خونی سرخ یا سیاه است که با سوزش و حرارت بیرون می‌آید.
مادر: معمولاً صفات خون استحاضه با صفات خون حیض تفاوت دارد، خون استحاضه معمولاً زرد رنگ و رقیق است و بدون فشار و سوزش بیرون می‌آید.
فاطمه: زن در روز اول ازدواج چگونه می‌تواند خون بکارت را از خون استحاضه تشخیص دهد؟
مادر: خون بکارت اطراف پنبه را فرا می‌گیرد و مانند هلالی خونین اطراف آن را آلوده می‌کند ولی خون استحاضه گاهی ظاهر پنبه را کاملاً فرا می‌گیرد و گاهی به داخل آن نفوذ می‌کند و گاهی از آن هم عبور کرده و به دستمال (نوار بهداشتی) می‌رسد.
فاطمه: پس خون استحاضه ممکن است کل پنبه را فرا گیرد؟
مادر: آری، و ممکن است آن را فرا نگیرد، به طور کلی استحاضه بر سه قسم است:
استحاضه قلیله: خونی است که روی پنبه را آلوده می‌کند ولی به خاطر کم بودنش به داخل آن نفوذ نمی‌کند.
استحاضه متوسطه: خونی است که در پنبه فرو می‌رود ولی از پنبه به دستمال (نوار بهداشتی) نمی‌رسد.
استحاضه کثیره: خونی است که پنبه را فرا گرفته و از آن عبور می‌کند و به دستمالی که معمولاً زن‌ها برای جلوگیری از خون می‌بندند (نوار بهداشتی) رسیده و آن را آلوده می‌کند.
فاطمه: حکم هرکدام از آن سه مورد چیست؟
مادر: در استحاضه قلیله واجب است برای هر نماز وضو بگیرد، خواه آن نماز واجب باشد یا مستحب و غسل لازم نیست.
و در استحاضه متوسطه زن باید برای هر نماز وضو بگیرد [و هر روز صبح قبل از نمازهای روزانه یک غسل انجام دهد].
فاطمه: در این باره یک مثال بیاورید؟
مادر: مثلاً اگر زن قبل از نماز صبح فهمید که استحاضه است و پس از وارسی خود پی برد که استحاضه اش متوسطه است، [باید غسل کند] سپس برای نماز صبح وضو بگیرد، و این غسل او ـ به همراه وضویی که برای هر نمازمی گیرد ـ برای سایر نمازهای همان روز کافی است، پس اگر روز دوم فرا رسید [دوباره غسل کند] سپس وضو بگیرد، و حکم همین است تا زمانی که صفات استحاضه کم یا زیاد نشده باشد.
فاطمه: حکم استحاضه کثیره چیست؟
مادر: در استحاضه کثیره زن باید در روز سه غسل انجام دهد، یک غسل برای نماز صبح، و یک غسل برای نمازهای ظهر و عصر در صورتی که آن‌ها را پشت سرهم بخواند، و یک غسل برای نمازهای مغرب و عشا در صورتی که آن‌ها را نیز پشت سر هم بخواند.
فاطمه: اگر بین دو نماز فاصله انداخت حکمش چیست؟
مادر: آنگاه برای هر نماز غسل کند.
فاطمه: آیا این حکم در تمام حالات استحاضه کثیره جریان دارد؟
مادر: خیر، این حکم در صورتی است که خون پی در پی و بدون قطع شدن بر پنبه ظاهر شود، ولی چنانچه ظاهر شدن خون روی پنبه با فاصله باشد به طوری که زن بتواند در آن فاصله علاوه بر غسل یک یا چند نماز بخواند، در این صورت هرگاه خون از پنبه به دستمال برسد [باید غسل را تکرار کند]، مثلاً: اگر غسل کرد و نماز ظهر را خواند و قبل از خواندن نماز عصر یا هنگام خواندن آن، خون از پنبه به دستمال رسید [واجب است برای نماز عصر دوباره غسل کند]، ولی اگر فاصله قطع شدن خون به مقداری باشد که زن بتواند دو یا چند نماز بخواند در این صورت نمازهای او صحیح بوده و نیازی به تکرار غسل نیست.
فاطمه: آیا استحاضه از نوعی به نوعی دیگر تغییر می‌کند؟
مادر: آری، گاهی اوقات ممکن است استحاضه قلیله به کثیره یا متوسطه تغییر کند یا برعکس.
فاطمه: زن چگونه می‌تواند عوض شدن نوع استحاضه خود را بفهمد؟
مادر: [باید قبل از نماز خود را وارسی کرده] و طبق آن عمل کند، پس اگر معلوم شد استحاضه قلیله است باید به احکامی که وظیفه مستحاضه قلیله است عمل نماید، و اگر معلوم شد استحاضه متوسطه است باید به احکام استحاضه متوسطه عمل کند و....
فاطمه: اگر دختر باکره باشد و نتواند خود را وارسی کند، چگونه می‌تواند عوض شدن نوع استحاضه را بفهمد؟
مادر: تا زمانی که یقین به تغییر نوع استحاضه نداشته باشد بنا را بر حالت سابق بگذارد، مثلاً: اگر استحاضه او قلیله بود و شک کند به متوسطه عوض شده یا نه، در این صورت خود را استحاضه قلیله بداند مگر آنکه یقین کند که متوسطه شده است.
فاطمه: حالا اگر این دختر شک کند که استحاضه‌اش قطع شده یا نه، وظیفه‌اش چیست؟
مادر: باز هم تا زمانی که یقین به قطع شدن استحاضه نداشته باشد بنا را بر حالت سابق بگذارد.
فاطمه: اگر پنبه آغشته به خون شود یا دستمال (نوار بهداشتی) آلوده شود وظیفه زن چیست؟
مادر: اگر استحاضه او قلیله یا متوسطه باشد بهتر است پنبه و دستمال (نوار بهداشتی) را قبل از هر نماز عوض یا تطهیر کند، و اگر استحاضه کثیره باشد در صورت توانایی [باید آن‌ها را تعویض یا تطهیر نماید] و چنانچه برای او ضرر نداشته باشد باید از زمان پایان غسل تا پایان نماز از بیرون آمدن خون جلوگیری کند.
فاطمه: اگر زن مستحاضه به وظیفه خود عمل کند آیا لازم است بلافاصله نماز بخواند؟
مادر: [آری].
فاطمه: احکام استحاضه چیست؟
مادر: احکام آن عبارت‌اند از:
اول: اگر استحاضه قلیله یا متوسطه باشد و خون او قطع شود برای خواندن نماز کافی است وضو بگیرد، و اگر کثیره باشد در صورت قطع شدن خون برای خواندن نماز باید غسل کند.
دوم: زنی که یکی از استحاضه‌های سه‌گانه باشد، جایز نیست بدون طهارت خط قرآن را لمس کند، ولی اگر طبق وظیفه خود طهارت کند لمس کردن خط قرآن تا زمان به پایان رسیدن نماز جایز است.
سوم: طلاق دادن زنی که در استحاضه است صحیح می‌باشد.
چهارم: احکامی که بر زن حائض مترتب می‌شد بر زن مستحاضه مترتب نمی‌شود و این احکام عبارت‌اند از: حرمت آمیزش از قُبُل، حرمت وارد شدن به مسجد و ماندن و قرار دادن چیزی در آن و همچنین حرمت خواندن آیه‌هایی که سجده واجب دارند.
پنجم: روزه از زنی که استحاضه قلیله یا متوسطه است صحیح می‌باشد هرچند به وظیفه خود برای نماز ـ که عبارت از وضو یا غسل است ـ عمل نکند. و در رابطه با استحاضه کثیره به نظر برخی از فقها صحیح بودن روزه او متوقف بر انجام غسل‌های واجب استحاضه کثیره است، یعنی برای صحت روزه باید غسل‌های استحاضه شب قبل و همچنین غسل‌های همان روز را انجام دهد، ولی نظر صحیح آن است که روزه آن زن صحیح است هرچند غسل‌های واجب خود را ترک کند.
ششم: زنی که استحاضه کثیره است واجب نیست بعد از غسل وضو بگیرد، ولی زنی که استحاضه متوسطه است باید بعد از [غسل] وضو هم بگیرد.

گفتگویی درباره نفاس ←→ گفتگویی درباره حیض