غسل در دستشویی

امور واجب يا حرام هنگام تخلّی

مسأله ۶۵. در هنگام تخلّی و مواقع دیگر واجب است انسان، عورت و شرمگاه خود را از كسانی كه مكلّفند، هرچند مثل خواهر و مادر با او محرم باشند و همچنین از دیوانه و بچّه، اگر ممیز باشند یعنی خوب و بد را می‌‌فهمند، بپوشاند ولی زن و شوهر لازم نیست عورت خود را از یكدیگر بپوشانند.

مسأله ۶۶. لازم نیست فرد با چیز مخصوصی عورت خود را بپوشاند و اگر مثلاً با دست هم آن را بپوشاند كافی است.

مسأله ۶۷. موقع تخلّی باید بنابر احتیاط لازم، جلوی بدن یعنی شكم و سینه رو به قبله یا پشت به قبله نباشد و منظور از قبله جهتی است كه وقتی انسان قبله را می‌داند و اضطراری هم ندارد باید نماز را به آن طرف بخواند.

مسأله ۶۸. اگر موقع تخلّی طرف جلوی بدن كسی رو به قبله یا پشت به قبله باشد و عورت خود را از قبله برگرداند، کافی نیست و احتیاط مستحب آن است كه حتّی در صورتی که جلو بدنش رو به قبله یا پشت به قبله نیست، عورت را رو به قبله یا پشت به قبله ننماید.

مسأله ۶۹. احتیاط مستحب آن است كه طرف جلوی بدن در موقع استبراء (كه احكام آن بعداً گفته می‌‌شود) و موقع تطهیر مخرج ادرار و مدفوع، رو به قبله و پشت به قبله نباشد و در صورتی كه فرد می‌‌داند قطره یا قطرات اندکی از ادرار در مجرا باقی مانده و با عمل استبراء بیرون می‌‌آید، این احتیاط، شدیدتر می‌‌باشد.

مسأله ۷۰. اگر برای آنكه نامحرم او را نبیند، مجبور شود یا رو به قبله بنشیند و یا پشت به قبله بنشیند، بنابر احتیاط لازم، باید پشت به قبله بنشیند.

مسأله ۷۱. احتیاط مستحب آن است كه بچّه را در وقت تخلّی رو به قبله یا پشت به قبله ننشانند.

مسأله ۷۲. در مکان هایی كه مستراح آن رو به قبله یا پشت به قبله ساخته شده- خواه از روی عمد باشد یا اشتباه یا ندانستن مسأله - بنابر احتیاط واجب باید به هنگام تخلّی طوری بنشیند كه رو به قبله یا پشت به قبله نباشد.

مسأله ۷۳. اگر مکلّف قبله را نمی‌داند بنابر احتیاط واجب، برای او تخلّی جایز نیست مگر بعد از آنكه از شناخت قبله ناامید شود و منتظر ماندن امكان نداشته باشد یا انتظار كشیدن، سختی فوق العاده داشته یا ضرری باشد و در هواپیماها و قطارها و كشتی‌‌ها نیز باید همین معنا را مراعات كرد.

مسأله ۷۴. در چهار جا تخلّی حرام است:

1. كوچه‌‌های بن بست، چنانچه صاحبان آن اجازه نداده باشند و همچنین كوچه‌‌ها و راه‌‌های عمومی در صورتی كه موجب ضرر به عابرین باشد.

2. ملک كسی كه اجازه‌‌ تخلّی نداده است.

3. جایی كه برای عدّه‌‌ مخصوصی وقف شده است، مثل بعضی از مدارس.

4. روی قبر مؤمنین در صورتی كه بی‌‌احترامی به آنان باشد بلكه حتّی اگر بی‌‌احترامی هم نباشد، مگر اینكه زمین از مباحات اصلی باشد و همچنین هر جایی كه تخلّی موجب هتک حرمت به یكی از مقدّسات دین یا مذهب شود.

کیفیت تطهیر مخرج ادرار و مدفوع

مسأله ۷۵. مخرج ادرار تنها با آب پاک می‌‌شود و یک بار شستن با آب كر یا آب لوله كشی شهری یا آب قلیل كافی است، هرچند احتیاط مستحب این است كه با آب قلیل دو بار شسته شود و بهتر آن است كه سه بار شسته شود.

مسأله ۷۶. در سه صورت مخرج مدفوع فقط با آب، پاک می‌‌شود:

اوّل: آنكه با مدفوع، نجاست دیگری مثل خون بیرون آمده باشد.

دوّم: آنكه نجاستی از بیرون به مخرج مدفوع رسیده باشد، به جز رسیدن ادرار به مخرج مدفوع در زنان.

سوّم: آنكه اطراف مخرج بیشتر از مقدار معمول آلوده شده باشد.

در غیر این سه صورت، می‌‌توان مخرج را با آب شست و یا به دستوری كه بعداً گفته می‌‌شود، با پارچه و سنگ و مانند اینها پاک كرد، هرچند شستن با آب بهتر است.

مسأله ۷۷. اگر مخرج مدفوع را با آب بشویند باید چیزی از مدفوع بر آن نماند ولی باقی ماندن رنگ و بوی آن اشکال ندارد و اگر در دفعه اوّل طوری شسته شود كه ذرّه‌‌ای از مدفوع بر آن نماند دوباره شستن آن لازم نیست.

مسأله ۷۸. می‌‌توان مخرج مدفوع را با سنگ یا كلوخ یا پارچه و مانند اینها - اگر خشک و پاک باشد - تطهیر كرد و چنانچه رطوبت كمی داشته باشد كه محل را تر نكند، اشكال ندارد.

مسأله ۷۹. اگر مخرج مدفوع با سنگ یا كلوخ یا پارچه یک مرتبه كاملاً پاكیزه شود کافی است ولی بهتر است كه این عمل، سه مرتبه انجام شود، بلكه با سه قطعه هم باشد و اگر با سه مرتبه پاكیزه نشود، باید به قدری تکرار شود تا مخرج كاملاً پاكیزه گردد ولی باقی ماندن اثری كه معمولاً بدون شستن از بین نمی‌‌رود اشكال ندارد.

مسأله ۸۰. پاک كردن مخرج مدفوع با چیزهایی كه احترام آنها لازم است مانند كاغذی كه اسم خداوند متعال یا پیامبران(علیهم‌السلام) بر آن نوشته شده، حرام است و پاک كردن مخرج با استخوان و سرگین اشكال ندارد.

مسأله ۸۱. اگر شک كند كه مخرج را تطهیر كرده یا نه، لازم است آن را تطهیر نماید هرچند به طور معمول همیشه بعد از ادرار یا مدفوع فوراً تطهیر می‌‌كرده است.

مسأله ۸۲. اگر بعد از نماز شک كند كه قبل از نماز مخرج را تطهیر كرده یا نه، نمازی كه خوانده صحیح است ولی برای نمازهای بعدی باید تطهیر كند.

استبراء

مسأله ۸۳. استبراء از ادرار، عمل مستحبّی است كه مردان برای اینكه مجرای ادرار كاملاً از ادرار تخلیه گردد بعد از بیرون آمدن ادرار انجام می‌دهند و این عمل به گونه‌‌هایی انجام می‌‌شود. یكی از آن روش‌‌ها این است كه فرد بعد از قطع شدن ادرار، اگر مخرج مدفوع نجس شده، اوّل آن را تطهیر كند بعد سه دفعه با انگشت میانه دست چپ، از مخرج مدفوع تا بیخ آلت بكشد و بعد انگشت شست را روی آلت و انگشت پهلوی شست را زیر آن بگذارد و سه مرتبه تا ختنه‌‌گاه بكشد و پس از آن سه مرتبه سر آلت را فشار دهد تا باقیمانده قطرات ادرار خارج شود؛ امّا استبراء از منی آن است كه بعد از خروج منی، ادرار كنند تا ذرّات باقیمانده منی خارج شود.

مسأله ۸۴. رطوبت‌‌هایی كه از انسان از مخرج ادرار خارج می‌‌شود - غیر از ادرار و منی - سه نوع است:

 اول: آبی كه گاه با تحریک شهوت از مرد خارج می‌‌شود و به آن «مَذْی» می‌‌گویند.

دوم:آبی كه گاه بعد از منی بیرون می‌‌آید و به آن «وَذْی» گفته می‌‌شود.

سوم:آبی كه گاه بعد از ادرار بیرون می‌‌آید و به آن «وَدْی» ‌می‌‌گویند.

همه این آب‌ها درصورتی كه بعد از خروج از مجرا، آلوده به ادرار و منی نباشد، پاک است.

 فایده استبراء از ادرار این است كه چنانچه انسان بعد از ادرار کردن، استبراء كند و بعد، آب مشكوكی از او خارج شود و شک كند كه ادرار است یا یكی از این سه آب، آن آب مشکوک، پاک است و وضو و غسل را هم باطل نمی‌‌كند. امّا اگر استبراء نكرده باید دوباره وضو بگیرد و محلّ را بشوید. همچنین فایده استبراء از منی این است كه اگر رطوبت مشكوكی از او خارج شود و نداند منی است یا یكی از آب‌‌های پاک، آن فرد حکم جنب را ندارد و اگر استبراء نكند و رطوبت مشكوكی از او خارج شود و احتمال دهد منی باشد حکم جنب را دارد.

مسأله ۸۵. اگر مردی شک كند كه استبراء از ادرار كرده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید كه نداند پاک است یا نه، نجس می‌‌باشد و چنانچه وضو گرفته باشد، باطل می‌‌شود ولی اگر شک كند استبرایی كه كرده درست بوده یا نه و رطوبتی از او بیرون آید كه نداند پاک است یا نه، پاک می‌باشد و وضو را هم باطل نمی‌‌كند.

مسأله ۸۶. كسی كه استبراء از ادرار نكرده یا شک دارد كه استبراء كرده یا نه، اگر به علّت آن كه مدّتی از ادرار كردن او گذشته، اطمینان كند که ادراری در مجرا نمانده است و رطوبتی ببیند و شک كند پاک است یا نه، آن رطوبت پاک می‌‌باشد و وضو را هم باطل نمی‌‌كند.

مسأله ۸۷. اگر انسان بعد از ادرار استبراء كند و وضو بگیرد، چنانچه بعد از وضو رطوبتی ببیند كه بداند یا ادرار است یا منی، واجب است برای نماز و سایرکارهایی که وضو لازم دارد احتیاطاً‌ غسل كند و وضو هم بگیرد ولی اگر‌‌‌‌‌‌‌‌‌ وضو نگرفته باشد، فقط وضو گرفتن كافی است.

مسأله ۸۸. برای زن استبراء از ادرار یا منی نیست و اگر رطوبتی ببیند و شک كند كه ادرار است یا نه، یا شک کند منی است یا نه پاک می‌‌باشد و وضو و غسل او را هم باطل نمی‌كند.

مستحبّات و مكروهات تخلّی

مسأله ۸۹. مستحب است فرد، موقع تخلّی، جایی بنشیند كه كسی به طور کلّی او را نبیند و موقع وارد شدن به مكان تخلّی، اوّل پای چپ و موقع بیرون آمدن، اوّل پای راست را بگذارد و همچنین مستحب است در حال تخلّی سر را بپوشاند و سنگینی بدن را بر پای چپ بیاندازد.

مسأله ۹۰. نشستن رو به روی خورشید و ماه در موقع تخلّی مكروه است ولی اگر عورت خود را به وسیله‌‌ای بپوشاند مكروه نیست و نیز در موقع تخلّی نشستن در جاده و خیابان و كوچه و درب منازل و زیر درختی كه میوه می‌‌دهد مكروه است بلكه گاهی تخلّی در این طور مکان‌ها به دلیل حاصل شدن عنوان حرامی، حرام می‌‌شود.

مسأله ۹۱. خوردن و آشامیدن و توقّف زیاد در هنگام تخلّی و تطهیر كردن با دست راست و نیز حرف زدن در حال تخلّی مكروه می‌‌باشد ولی اگر ناچار باشد یا ذكر خداوند متعال بگوید، اشكال ندارد.

مسأله ۹۲. ادرار کردن به صورت ایستاده و نیز ادرار کردن در زمین‌‌های سفت كه از آن ادرار ترشّح می‌شود کراهت دارد. همچنین ادرار كردن در لانه جانوران و در آب، خصوصاً آب راكد و رو‌بروی باد، مكروه است.

مسأله ۹۳. خودداری كردن از ادرار و مدفوع، مكروه است و اگر برای بدن ضرر كلّی داشته باشد، حرام است.

مسأله ۹۴. مستحب است انسان قبل از نماز و قبل از خواب و قبل از جِماع (آمیزش) و بعد از بیرون آمدن منی، ادرار كند.