در
فقهی سیلان آب بر روی تمام
با
مخصوص است.
مفهوم شناسی
[ویرایش]
غَسل به فتح اول بر وزن فلس
به معنای شستن است
و غُسل به ضم اول
غَسل و به معنای سیلان آب بر روی مطلق شی است؛
در
گوید: غسل به معنای تطهیر تنظیف شی‌ء بواسطه آب است
و در اصطلاح سیلان آب بر روی تمام
با
مخصوص است. در قاموس گوید: آن بفتح اول مصدر و بضمّ آن اسم است (از اغتسال) .
وجوب غسل جنابت
[ویرایش]
، برای اقامه
:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا...؛
اى كسانى كه
آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (
زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال
(به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال
(كه آب نیابید) و نیز در حال جنابت به
نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس
پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو دست بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را
كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.»
• «یـایها الذین ءامنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم وایدیکم الی المرافق وامسحوا برءوسکم وارجلکم الی الکعبین وان کنتم جنبـا فاطهروا...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، چون براى نماز برخیزید (و
نداشتید) پس صورت‌ها و دست‌هایتان را تا
بشویید، و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید، و اگر جنب بودید شستشو نمایید (غسل كنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنكه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید، پس به سراغ خاكى پاك روید و از آن خاك (پس از آنكه كف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست‌هایتان بكشید (
كنید).
هرگز نمى‌خواهد براى شما مشقت درست كند و لكن مى‌خواهد شما را پاك نماید و
خود را بر شما تمام سازد، شاید سپاس گزارید.»
جستجو برای یافتن آب
[ویرایش]
لزوم جستجو برای یافتن
، جهت وضو و غسل:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا وان کنتم مرضی او علی سفر او جاء احد منکم من الغائط او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (مستى زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال جنابت (به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال مسافرت (كه آب نیابید) و نیز در حال جنابت به مسجد نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس خاك پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو
بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را مسح كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.»«فلم تجدوا» ظهور دارد که برای تهیه آب باید تلاش کرد.
• «یـایها الذین ءامنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم وایدیکم الی المرافق وامسحوا برءوسکم وارجلکم الی الکعبین وان کنتم جنبـا فاطهروا وان کنتم مرضی او علی سفر اوجاء احد منکم من الغائط او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم منه...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، چون براى نماز برخیزید (و وضو نداشتید) پس صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید، و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید، و اگر جنب بودید شستشو نمایید (غسل كنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنكه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید، پس به سراغ خاكى پاك روید و از آن خاك (پس از آنكه كف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست‌هایتان بكشید (تیمم كنید). خداوند هرگز نمى‌خواهد براى شما
درست كند و لكن مى‌خواهد شما را پاك نماید و نعمت خود را بر شما تمام سازد، شاید سپاس گزارید.»
غسل حیض
[ویرایش]
، پس از پاک شدن، موجب
:
• «ویسـلونک عن المحیض قل هو اذی فاعتزلوا النساء فی المحیض ولا تقربوهن حتی یطهرن فاذا تطهرن فاتوهن من حیث امرکم الله...؛
و از تو درباره
مى‌پرسند، بگو: آن نوعى
و ناراحتى است. پس از (آمیزش با) زنان در زمان عادت كناره گیرى نمایید و تا پاك نشوند به آنها نزدیك نشوید و چون (از عادت) پاك شدند (یا غسل كردند) از همان جا كه خدا دستور داده با آنان آمیزش نمایید، همانا خداوند كسانى را كه زود و زیاد توبه مى‌كنند و كسانى را كه كوشا در پاكى‌اند دوست دارد.»«تطهرن» به غسل نیز
شده است.
جماع و غسل
[ویرایش]
، از موجبات غسل:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا...؛ او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (مستى زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال جنابت (به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال مسافرت (كه آب نیابید) و نیز در حال جنابت به مسجد نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس خاك پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو دست بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را مسح كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.»
«لامستم النساء» را به جماع تفسیر فرمودند و برداشت مزبور فوق بر همین اساس است.
• «یـایها الذین ءامنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم وایدیکم الی المرافق وامسحوا برءوسکم وارجلکم الی الکعبین وان کنتم جنبـا فاطهروا... او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم منه...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، چون براى نماز برخیزید (و وضو نداشتید) پس صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید، و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید، و اگر جنب بودید شستشو نمایید (غسل كنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنكه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید، پس به سراغ خاكى پاك روید و از آن خاك (پس از آنكه كف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست‌هایتان بكشید (تیمم كنید). خداوند هرگز نمى‌خواهد براى شما مشقت درست كند و لكن مى‌خواهد شما را پاك نماید و نعمت خود را بر شما تمام سازد، شاید سپاس گزارید.»
برطرف کننده جنابت
[ویرایش]
غسل، برطرف کننده جنابت:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (مستى زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال جنابت (به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال مسافرت (كه آب نیابید) و نیز در حال جنابت به مسجد نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس خاك پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو دست بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را مسح كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.»
• «یـایها الذین ءامنوا... وان کنتم جنبـا فاطهروا...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، چون براى نماز برخیزید (و وضو نداشتید) پس صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید، و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید، و اگر جنب بودید شستشو نمایید (غسل كنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنكه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید، پس به سراغ خاكى پاك روید و از آن خاك (پس از آنكه كف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست‌هایتان بكشید (تیمم كنید). خداوند هرگز نمى‌خواهد براى شما مشقت درست كند و لكن مى‌خواهد شما را پاك نماید و نعمت خود را بر شما تمام سازد، شاید سپاس گزارید.»
غسل جنابت مکفی از وضو
[ویرایش]
غسل جنابت، مکفی از وضو:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (مستى زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال جنابت (به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال مسافرت (كه
نیابید) و نیز در حال جنابت به مسجد نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس خاك پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو دست بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را
كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.»
یاد شده بر کفایت غسل از وضو
دارد، گرچه آیه ۶ سوره مائده اظهر است.
• «یـایها الذین ءامنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم وایدیکم الی المرافق وامسحوا برءوسکم وارجلکم الی الکعبین وان کنتم جنبـا فاطهروا...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، چون براى
برخیزید (و وضو نداشتید) پس صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید، و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید، و اگر جنب بودید شستشو نمایید (غسل كنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنكه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید، پس به سراغ خاكى پاك روید و از آن خاك (پس از آنكه كف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست‌هایتان بكشید (تیمم كنید). خداوند هرگز نمى‌خواهد براى شما مشقت درست كند و لكن مى‌خواهد شما را پاك نماید و نعمت خود را بر شما تمام سازد، شاید سپاس گزارید.»
شستن تمام بدن
[ویرایش]
شستن تمام بدن، در غسل:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (مستى زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال جنابت (به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال مسافرت (كه آب نیابید) و نیز در حال جنابت به مسجد نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس خاك پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو دست بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را مسح كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.» از اینکه در وضو و تیمم مقدار مشخص شده و در غسل مطلق آمده است، مطلب مذکور استفاده شده است. برخی از مفسران نیز نوشته‌اند: غسل فراگرفتن آب به تمام بدن است.
• «یـایها الذین ءامنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم وایدیکم الی المرافق وامسحوا برءوسکم وارجلکم الی الکعبین وان کنتم جنبـا فاطهروا...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، چون براى نماز برخیزید (و وضو نداشتید) پس صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید، و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید، و اگر جنب بودید شستشو نمایید (غسل كنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنكه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید، پس به سراغ خاكى پاك روید و از آن خاك (پس از آنكه كف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست‌هایتان بكشید (تیمم كنید). خداوند هرگز نمى‌خواهد براى شما مشقت درست كند و لكن مى‌خواهد شما را پاك نماید و نعمت خود را بر شما تمام سازد، شاید سپاس گزارید.»
موارد تیمم بدل از غسل
[ویرایش]
در صورت نیافتن آب و یا ضرر داشتن آب باید به جای غسل تیمم نمود.
← نیافتن آب
تیمم، جانشین غسل، در صورت یافت نشدن آب:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا...؛ او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (مستى زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال جنابت (به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال مسافرت (كه آب نیابید) و نیز در حال جنابت به مسجد نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس خاك پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو دست بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را مسح كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.»
• «یـایها الذین ءامنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم وایدیکم الی المرافق وامسحوا برءوسکم وارجلکم الی الکعبین وان کنتم جنبـا فاطهروا...؛ او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم منه...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، چون براى نماز برخیزید (و وضو نداشتید) پس صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید، و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید، و اگر جنب بودید شستشو نمایید (غسل كنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنكه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید، پس به سراغ خاكى پاك روید و از آن خاك (پس از آنكه كف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست‌هایتان بكشید (تیمم كنید). خداوند هرگز نمى‌خواهد براى شما مشقت درست كند و لكن مى‌خواهد شما را پاك نماید و
خود را بر شما تمام سازد، شاید سپاس گزارید.»
← ضرر داشتن آب
تیمم، جانشین غسل، در صورت ضرر داشتن آب:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا وان کنتم مرضی...؛ او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (مستى زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال جنابت (به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال
(كه آب نیابید) و نیز در حال جنابت به مسجد نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس خاك پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو دست بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را مسح كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.»
• «یـایها الذین ءامنوا اذا قمتم الی الصلوة فاغسلوا وجوهکم وایدیکم الی المرافق وامسحوا برءوسکم وارجلکم الی الکعبین وان کنتم جنبـا فاطهروا وان کنتم مرضی...؛ او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم منه...؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، چون براى نماز برخیزید (و وضو نداشتید) پس صورت‌ها و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید، و بر سرتان و روى پاهاتان تا برآمدگى روى هر دو پا مسح كنید، و اگر
بودید شستشو نمایید (غسل كنید)، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنكه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید، پس به سراغ خاكى پاك روید و از آن خاك (پس از آنكه كف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست‌هایتان بكشید (تیمم كنید). خداوند هرگز نمى‌خواهد براى شما مشقت درست كند و لكن مى‌خواهد شما را پاك نماید و
خود را بر شما تمام سازد، شاید سپاس گزارید.»
غسل با وجود خطر جانی
[ویرایش]
غسل در هوای سرد با وجود خطر جانی، در
و ممنوع در
:
• «... ولا تقتلوا انفسکم ان الله کان بکم رحیما؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، اموال یكدیگر را در میان خود به باطل (از راه نامشروع) مخورید مگر آنكه تجارتى از روى رضایت میان شما انجام یابد، و خودكشى نكنید و همدیگر را نكشید، و خود را به
گناه نیفكنید كه همانا خداوند همواره به شما مهربان است.»
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
در پاسخ
از وضو و غسل در هوای سرد با وجود خطر جانی فرمود: «و لاتقتلوا انفسکم...؛»
غسل در حال مستی
[ویرایش]
باطل بودن غسل، در حال مستی:
• «یـایها الذین ءامنوا لا تقربوا الصلوة وانتم سکـری حتی تعلموا ما تقولون ولا جنبـا الا عابری سبیل حتی تغتسلوا وان کنتم مرضی او علی سفر او جاء احد منکم من الغائط او لـمستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبـا فامسحوا بوجوهکم وایدیکم ان الله کان عفوا غفورا؛
اى كسانى كه ایمان آورده‌اید، در حالى كه مستید به نماز نزدیك نشوید تا آن گاه كه (مستى زایل شود و) بدانید چه مى‌گویید؛ و نیز در حال جنابت (به نماز نزدیك نگردید) تا غسل كنید مگر در حال مسافرت (كه آب نیابید) و نیز در حال جنابت به مسجد نزدیك نشوید تا وقتى كه غسل كنید مگر آنكه رهگذر باشید، و اگر مریض یا در سفر بودید در حالى كه یكى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبى نیافتید (یا از استعمالش معذور بودید) پس خاك پاكیزه‌اى بجویید و (پس از زدن دو دست بر آن) صورت‌ها و دست‌هایتان را مسح كنید، كه به راستى خداوند بخشنده و بسیار آمرزنده است.»
از نزدیک شدن به نماز می‌تواند اشاره به بطلان
،
و
باشد، چون که نزدیک شدن به نماز با آنها تحقق می‌یابد.
پانویس
[ویرایش]
منبع
[ویرایش]
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم غسل».