فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
1- قرعه کشی بین همکاران
سؤال: ما چند نفر همکاریم در اداره بعضی وقت ها قرعه می اندازیم که یک نفر کیک و ساندیس بخرد. آیا اشکال دارد؟
جواب: قرعه کشی شرعا جایز نیست
2- برگزاری قمار بین کفار توسط مسلمان
سؤال: قمار بین کفار توسط مسلمان چه حکمی دارد؟
جواب: اشکال دارد
3- بازی پاسور
سؤال: آیا بازى با پاسور بدون برد و باخت جایز است؟
جواب: اگر پاسور در عرف عام از آلت قمار خارج شده و صرفاً به عنوان یک سرگرمى استفاده مى شود بازى با آن بدون برد و باخت مالى اشکال ندارد
4- بازیهای مشکوک به قمار
سؤال: چه نوع بازیهایى قمار محسوب مى شود؟ اخیرا در این مناطق بازیهایى به نام «رُمینو» که مشکوک به نظر مى رسد رواج یافته، آیا مى توان بازى فوق را انجام داد؟
جواب: آنچه در میان مردم به عنوان قمار شناخته مى شود حرام است و موارد مشکوک اشکالى ندارد به شرط این که پول یا چیز دیگرى برد و باخت نکنند.
5- حکم ورق بازی کردن
سؤال: آیا ورق بازی کردن با دوستان یا فامیل در خانه و فقط برای تفریح بدون مطرح بودن برد و باخت حرام است؟ اگر حرام است لطفا علت را نیز برایم بنویسید. با تشکر
جواب: در صورتی که از آلت قمار بودن خارج شده باشد و در نزد توده مردم به عنوان یک وسیله تفریحی یا ورزشی شناخته شود بازی با آن بدون برد و باخت مالی اشکال ندارد در غیر این صورت اشکال دارد.
6- ورق بازی با کامپیوتر
سؤال: ورق بازی کردن با کامپیوتر برای سرگرمی چه حکمی دارد؟ با علم به اینکه 1 - ورق غیر ملموس است یا به عبارت دیگر بازی بصورت نرم افزاری میباشد 2- - با شخص دیگری بازی صورت نمیگیرد که حکم مفسده و یا قمار داشته باشد.
جواب: در فرض سؤال اشکالی ندارد.
7- تعریف آلات قمار
سؤال: آلات قمار چیست؟
جواب: آلات قمار، آلاتی را می گویند که در عرف معمولاً با آن قمار انجام می دهند و با این عنوان شناخته می شود
8- ملاک خروج آلت قمار بودن
سؤال: مراجع بزرگوار در رساله هاى خود پیرامون «ورزش ها» چنین بیان داشته اند: «هر گاه بازى یا ورزشى، از آلت قمار بودن خارج شده باشد، اشکال ندارد.» سؤال حقیر این است که: ملاک خروج از آلت قمار بودن چیست؟
1ـ آیا ملاک همه مردم دنیا هستند، یا اکثریّت مردم؟
2ـ آیا ملاک همه مردم مسلمان هستند، یا اکثریّت مسلمانان، یا کشور ایران؟
3ـ آیا نباید احدى در این دنیا با وسیله مذکور، قمار کند، یا ملاک چیز دیگرى است؟
جواب: ملاک این است که در منطقه اى که با آن بازى مى کنند مردم به عنوان یک آلت قمار به آن نگاه نکنند، بلکه آن را یکى از انواع ورزش بشمارند
9- تعریف قمار
سؤال: سلام علیکم تعریف کلمه قمار چیست؟
جواب: قمار نوعی بازی است با آلات مخصوص که در آن برد و باخت مالی وجود دارد
10- شرکت هایی که به صورت مشارکتی عضو گیری می کنند
سؤال: اخیراً طرح اقتصادى مشکوکى، که ظاهراً از کشورهاى اروپایى اقتباس شده، با مجوّز رسمى از سوى دولت در برخى از نقاط کشور اجرا مى شود. طرح مذکور بدین شکل است
شخصى که قصد شرکت در این طرح را دارد برگه اى دریافت مى دارد، که در پشت این برگه نام هفت نفر با مشخّصات کامل و شماره حساب بانکى آنها، به همراه شماره حساب بانکى مجریان طرح درج شده است. گیرنده برگه براى شرکت در این طرح باید مبلغ پانصد تومان به حساب مجریان طرح و 200 تومان به حساب نفراتى که در پشت برگه آمده واریز کند و سپس برگه فوق را به همراه قبض رسید بانکى وجوهى که واریز کرده، به آدرس دفتر طرح مذکور ارسال کند. پس از مدّتى از سوى آن دفتر هفت برگه دیگر براى او ارسال مى شود که نام خود او در ردیف اوّل پشت برگه است. او موظّف است برگه هاى مذکور را بین هفت عضو فعّال و پرکار توزیع کند، و دریافت کنندگان برگه ها، نیز به ترتیب فوق عمل مى کنند، و این جریان به همین شکل ادامه پیدا مى کند. آنها مدّعى هستند در نهایت به هر شرکت کننده مبلغ 000/400/681/1 ریال خواهد رسید، و ده درصد وجوهى که به حساب دفتر طرح ریخته مى شود صرف امور خیریّه مى گردد. لطفاً نظر مبارک خویش را در مورد این مسأله بیان فرمایید.
جواب: همه اینها از قبیل بخت آزمایى هاى سابق است، و شرعاً اشکال دارد; مگر این که همه افراد از قبیل گروه اوّل باشند; یعنى فقط به نیّت کمک برگه ها را خریدارى کنند. ولى مى دانیم همه افراد چنین نیستند; بلکه بسیارى براى شرکت در قرعه کشى برگه ها را مى خرند، و اگر بدانند که آنها را در قرعه کشى شرکت نداده اند، راضى نیستند. و صَرف درآمد آن در امور خیریّه، ماهیّت مسأله را تغییر نمى دهد، و طرح سؤال نیز تأثیرى در حلّ این مشکل ندارد. امید است براى کمک به نیازمندان راههایى انتخاب شود که با احکام شرعى، که مصلحت جامعه در آن است، سازگار باشد.
11- مفهوم قمار
سؤال: قمار یعنی چه؟
جواب: قمار یعنی قربانی کردن مال و شرف برای بدست آوردن مال غیر با خدعه و تزویر، و احیانا به عنوان تفریح. شرح بیشتر را در جلد دوم تفسیرنمونه ذیل آیه 219 سوره بقره مطالعه فرمایید.
12- حکم قمار و شرط بندی بین اعضای خانواده
سؤال: حکم قمار و شرط بندی از نظر اسلام چیست؟ آیا حکم آن دو با هم متفاوت است؟ با توجه به اینکه امام خمینی (ره) حکم آن را حرام می دانسته اند، آیا اگر فرزند با پدر و مادرش و یا همسر با همسر خود بخواهد برای بازی شرط بندی کند، حکم آن فرق می کند؟
جواب: قمار مطلقا حرام است و شرط بندی نیز جایز نیست حتی برای اعضای خانواده، مگر در مسابقات اسب سواری و تیراندازی آن هم در بین مسابقه دهندگان.
13- مسابقاتی که جایزه را فرد سوم می پردازد
سؤال: چرا در مسابقه بین دو نفر یا دو گروه، اگر فرد سومی جایزه را بپردازد قمار محسوب نمی شود؟ در حالی که فلسفه قمار در آن موجود است!
جواب: اگر با نفر سوم قرارداد ببندند ، آن هم حکم قمار را دارد ولی اگر فرد سوم به عنوان هدیه و جایزه ، بدون قرارداد بدهد، اشکالی ندارد
14- منظور از عرف محل در آلات قمار
سؤال: چند روز پیش برای جنابعالی نامه ای با موضوع بازی کردن پاسور برایتان ارسال داشتم که آیا حرام است یا نه ؟ جنابعالی مرحمت فرموده و جواب دادید که اگر عرف محل آنرا به عنوان آلت قمار به حساب نیاورند ایرادی ندارد در صورتی که برای برد و باخت نباشد. لطف فرموده فرق بین عرف محل و عرف جامعه را ذکر نمایید . پیشاپیش از لطف شما کمال تشکر را دارم.
جواب: منظور از عرف محل این است که در همان شهر که زندگی می کند پاسور از صورت آلت قمار خارج شده باشد ولو در شهر دیگر هنوز آلت قمار باشد.
15- حکم شرعی بازی ورق (پاسور)
سؤال: در اثر کمبود امکانات تفریحى و سرگرمى، با در اختیار داشتن یک دست ورق (پاسور) براى سرگرم کردن و گذاردن وقت، خود را مشغول کرده ایم. امّا این اوراق توسّط بازرسى کارخانه توقیف، و ما متّهم به قمار بازى شده ایم. با توجّه به کمبود امکانات و گذراندن وقت به صورت کسل کننده، لطفاً نظر خود را راجع به این مسأله بیان فرمایید: آیا این کار از نظر شرعى حرام است؟ و در صورت حرام بودن، آیا این کار شرعاً تعزیر دارد؟
جواب: هرگاه بازى مذکور از عنوان آلت قمار خارج شده باشد، و در نزد توده مردم به عنوان یک سرگرمى یا ورزش شناخته شود، بازى با آن بدون برد و باخت مالى اشکالى ندارد. در غیر این صورت جایز نیست.
17- حکم بازی با پاسور
سؤال: اگر در منطقه ای که سکونت دارم پاسور را به عنوان یک سرگرمی بازی کنند و دیگر از حالت قمار خارج شده باشد آیا من میتوانم این بازی را انجام دهم ؟ اصلا آیا من به شخصه میتوانم عرف را تشخیص دهم یا باید مرجع تقلیدم تشخیص دهد؟
جواب: در صورتیکه از صورت آلت قمار خارج شده باشد بازی با آن بدون برد و باخت مالی اشکالی ندارد. تشخیص عرف با عقلاء متدین است
شطرنج
1- احکام بازی شطرنج و پاسور و جوایز تعلق گرفته به برنده بازی
سؤال: می خواهم بدانم چرا شطرنج قبلا حرام بوده و حالا حلال است. مگر در نحوه بازی تغیییری حاصل شده است آیا مسابقه شطرنج که در کشور برگزار میشود و به برنده جایزه تعلق می گیرد شرط بندی است و جایزه ای که به برنده اهدا میشود مشکل دارد دلیل حرام بودن ورق چیست و آیا آن هم حالا حلال شده است؟
جواب: 1- اگر شطرنج در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان ورزش شناخته شود، مانعی ندارد
جواب: 2- در صورتی که قراردادی در مورد جایز، گذارده شود اشکال دارد ولی اگر قراردادی نیست و دولت به عنوان تشویق می دهد اشکال ندارد
جواب: 3- بازی با پاسور چنانچه در عرف محل از حالت قمار خارج شده باشد اشکالی ندارد
2- حکم بازی شطرنج
سؤال: آیا بازى با شطرنج در عصر حاضر اشکال دارد؟
جواب: اگر شطرنج در عرف عام از آلات قمار محسوب شود بازى با آن حرام است و اگر از حالت قمار خارج و جزء ورزشهاى فکرى در آمده باشد اشکالى ندارد.
بازی رایانه ای
1- شرط بر سر بازی رایانه ای
سؤال: کسی یک نوع بازی رایانه ای را از یک نفر می گیرد. در صورتی که آن شخص برای اتمام بازی شرط بگذارد که اگر بازی را به اتمام برسانی مبلغی را به تو می دهم. آیا می توان با اتمام رساندن بازی، آن مبلغ را از او گرفت؟
جواب: در صورتیکه آن بازی فایده عقلایی داشته باشد مانعی ندارد
2- ورق بازی با کامپیوتر
سؤال: ورق بازی کردن با کامپیوتر برای سرگرمی چه حکمی دارد؟ با علم به اینکه 1 - ورق غیر ملموس است یا به عبارت دیگر بازی بصورت نرم افزاری میباشد 2- با شخص دیگری بازی صورت نمیگیرد که حکم مفسده و یا قمار داشته باشد
جواب: در فرض سؤال اشکالی ندارد
بیلیارد
1- شیوع بازی بیلیارد
سؤال: با توجه به اینکه اخیرا در کشور بازی بیلیارد رونق یافته و حتی در شهر های کوچک نیز باشگاههای مربوط به این بازی یافت می شود نظر شما در مورد این بازی چیست
جواب: بدون برد و باخت مالی مانعی ندارد
2- بازی بیلیارد
سؤال: حکم بازی بیلیارد چیست؟
جواب: اگر در عرف محل بعنوان آلت قمار شناخته نشود بازی با آن بدون برد و باخت مالی اشکالی ندارد
3- تأسیس باشگاه بیلیارد
سؤال: نظر شما راجع به تاسیس و تشکیل باشگاه های بیلیارد و همچنین بازی کردن با بیلیارد چیست؟
جواب: در صورتی که بیلیارد جزء آلات قمار محسوب نشود و برد باختی روی آن صورت نگیرد اشکالی ندارد
4- حکم شرعی بازی بیلیارد
سؤال: با عنایت به اهمیّت ورزش از دیدگاه اسلام، و توسعه اماکن و فضاهاى ورزشى و فرهنگى، و به منظور پیشگیرى از تهاجم و شبیخون دشمن، و با توجّه به این که ورزش و حرکات جسمانى موجب نشاط جسمى و روحى انسان، و مقدّمه تحصیل سلامتى و حفظ و تداوم آن در جامعه اسلامى است، خواهشمند است نظریّه شرعى خود را نسبت به راه اندازى ورزش بیلیارد اعلام نمایید.
جواب: هرگاه بازى مذکور از عنوان آلت قمار خارج شده باشد، و در نزد توده مردم به عنوان یک سرگرمى یا ورزش شناخته شود، بازى با آن بدون برد و باخت مالى اشکالى ندارد. در غیر این صورت جایز نیست