این مطلب به تأیید هیئت علمی مادرشو رسیده است.
تولد کودک و زایمان گاهی ممکن است منجر به ایجاد پارگی‌هایی شود که از عوارض زایمان طبیعی است. یکی از این پارگی‌ها، پارگی ناحیۀ پرینه یعنی پارگی بین واژن و مقعد است کهاحتمال وقوع آن هنگام زایمان بین ۱۰ تا ۲۰ درصد است. در این مطلب می‌توانید با انواع پارگی‌های پرینه، درمان و راه‌های جلوگیری از آنها هنگام زایمان آشنا شوید.
انوع پارگی پرینه هنگام زایمان
این پارگی‌ها در اولین زایمان طبیعی شایع‌تر است و میزان آن از شکاف‌ها و خراش‌های کوچک تا پارگی عمیق در ماهیچه‌های پایین لگن را شامل می‌شود. هنگام زایمان طبیعی ممکن است در زمان خروج، سر نوزاد به ناحیۀ پرینه فشار وارد کند و باعث کشیدگی پوست و ماهیچه‌های اطراف ناحیۀ واژن شود. در چنین حالتی پزشک ممکن است تصمیم به عمل اپیزیوتومی بگیرد که برای انجام آن، برشی را در ناحیۀ پرینه ایجاد می‌کند تا خروج کودک را تسریع کند، اما واقعیت این است که حتی در صورت ایجاد برش اپیزیوتومی، باز هم خطر پارگی وجود خواهد داشت. پارگی پرینه در اثر زایمان میتواند درجه‌های مختلفی داشته باشد. انواع پارگی‌های ممکن در فرایند زایمان شامل موارد زیر است:
پارگی درجه اول: پارگی درجه اول، یک پارگی سطحی شامل پوست پرینه و بافت اطراف دهانۀ واژن است. این نوع پارگی اغلب آن‌قدر کوچک است که معمولاً بدون بخیه یا تنها با چند بخیه به سرعت التیام می‌یابد و عموماً آزاردهنده نیست.
پارگی درجه دوم: پارگی درجه دوم عمیق‌تر است و به ماهیچه‌های زیرین کشیده می‌شود. این پارگی نیاز به بخیۀ لایه به لایه دارد، باعث درد و ناراحتی می‌شود و معمولاً التیام آنها چند هفته طول می‌کشد. بخیه‌ها در دوره التیام جذب می‌شود.
پارگی درجه سوم و چهارم: درصد بسیار کمی از زنان هنگام زایمان ممکن است پارگی پرینه‌ای داشته باشند که تا ناحیۀ رکتوم یا راست‌روده گسترش یابد. این نوع از پارگی میتواند برای ماه‌ها باعث ایجاد درد شدید شود و خطر ابتلا به بی‌اختیاری مدفوع را افزایش دهد. این نوع از پارگی شدید، پارگی درجه سوم یا چهارم نام دارد. پارگی درجه سوم در واقع پارگی در بافت واژن، پوست پرینه و ماهیچه‌های پرینه است که تا اسفنکتر مقعد یا عضله‌ای که مقعد را احاطه کرده نیز گسترش می‌یابد و پارگی درجه چهارم تا ماهیچه‌های اسفنکتر مقعد و بافت زیر آن ادامه می‌یابد.
سایر پارگی‌ها: همچنین این پارگی ممکن است در بافت‌های دیگر نیز رخ دهد. برخی از زنان در بالای واژن، نزدیکی مجرای ادرار دچار پارگی می‌شوند. این حالت تحت عنوان پارگی نزدیک به مجرای ادرار (periurethral) نیز شناخته می‌شود. این پارگی اغلب بسیار کوچک است و بدون بخیه یا تنها با چند بخیه التیام می‌یابد. با توجه به این که این پارگی عضله را درگیر نمی‌کند، معمولاً با سرعت بیشتری بهبود می‌یابد و نسبت به پارگی پرینه درد کمتری دارد. با این حال، این پارگی معمولاً باعث احساس سوزش در زمان ادرار می‌شود.
دلایل افزایش احتمال پارگی درجه سوم یا چهارم
پارگی‌های هنگام زایمان میتواند برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما احتمال بروز آنها در افراد زیر بیشتر است:
- زنانی که اولین زایمان طبیعی خود را تجربه می‌کنند.
- زنانی که سابقۀ زایمان طبیعی داشته‌اند و پارگی درجه سوم یا چهارم برای آنها اتفاق افتاده است.
- زنانی که زایمان آنها با استفاده از وسایل کمکی جهت خروج سر، به خصوص فورسپس صورت گرفته است.
- زنانی که عمل اپیزیوتومی را در زایمان‌های گذشتۀ خود انجام داده‌اند.
- زنانی که کودک آنها بزرگ‌تر از حالت عادی است.
- زنانی که کودک آنها در وضعیت خلفی قرار داشته باشد.
- زنانی که در زمان زایمان، فشار بیشتر و طولانی‌تری می‌آورند.
- زنانی که فاصلۀ بین دهانۀ واژن و مقعد در آنها کوتاه‌تر از حد متوسط است.
درمان و بهبود پارگی زایمان
در صورت وقوع پارگی یا انجام عمل اپیزیوتومی، این ناحیه از بدن شما نیاز به بخیه خواهید داشت. پزشک ابتدا با تزریق مستقیم داروی بی‌حسی به نواحی مورد نظر، آنها را بی‌حس می‌کند و پس از آن با توجه به میزان پارگی، ناحیۀ مورد نظر را به صورت لایه به لایه بخیه خواهد زد. پس از بخیه، باید به مدت حداقل ۱۲ ساعت روی محل زخم، یخ بگذارید. اگر پارگی بیشتر از یک شکاف کوچک باشد، احتمال درد بیشتر خواهد بود. در این صورت شاید پزشک با توجه به درد شما، داروی مسکن تجویز کند. آزردگی ناشی از این پارگی‌ها ممکن است سه ماه یا بیشتر طول بکشد. اگرچه در پارگی‌های سطحی، دوران نقاهت ممکن است تنها چند هفته طول بکشد. در اینجا نکته‌هایی در مورد دورۀ نقاهت بعد از پارگی‌های شدید درجه سوم یا چهارم ارائه شده است:
- ادرار یا مدفوع کردن میتواند دردناک باشد. از پزشک خود بخواهید تا برای شما نرم‌کنندۀ مدفوع تجویز کند و می‌توانید مصرف آن را تا چندین هفته ادامه دهید.
- در صورت نیاز به دفع، خودتان را نگه ندارید و به دستشویی بروید، زیرا ممکن است دچار یبوست شوید.
- تا زمانی که پزشک به شما اجازه نداده است، رابطۀ جنسی نداشته باشید.
- از قرار دادن شیاف یا هر چیز دیگری در داخل مقعد خودداری کنید.
- پارگی اسفنکتر یا پارگی منتهی به رکتوم در زنان، احتمال بی‌اختیاری در دفع گاز معده یا مدفوع را افزایش می‌دهد. اگر از این مشکلات رنج می‌برید با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.
راه‌های جلوگیری از پارگی رحم
نوعی از پارگی‌های هنگام زایمان که کمتر شیوع دارد نیز پارگی دهانۀ رحم، لب‌های واژن یا پارگی عمیق‌تر در بافت واژن است. اگر زایمان شما آهسته و کنترل‌شده باشد، ناحیۀ پرینه زمان لازم برای کشیدگی را پیدا می‌کند و در این صورت احتمال پارگی رحم کاهش می‌یابد. برای مثال وقتی سر نوزاد در حال خارج شدن است؛ در این حالت نیازی به فشار آوردن بیش از حد شما نیست.
نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از کیسۀ آب گرم و قرار دادن آن روی پرینه در آخرین بخش از مرحلۀ دوم زایمان که همان مرحلۀ فشار آوردن برای خروج کودک است، خطر پارگی‌های شدید را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد. در نهایت شاید بهتر است به دنبال پزشکی باشید که معمولاً از اپیزیوتومی استفاده نمی‌کند و تجربۀ زیادی در زایمان بدون پارگی و برش در پرینه دارد، اما به یاد داشته باشید شما و پزشک نمی‌توانید همه چیز را کنترل کنید. ممکن است هیچ راهی برای جلوگیری از پارگی وجود نداشته باشد، به خصوص اگر اندازۀ کودک بزرگ‌تر از حالت عادی است یا در موقعیت دشواری قرار دارد یا بافت‌های شما بسیار ظریف و ضعیف باشند.