براساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، شوهر باید نفقه زن را پرداخت کند و براساس ماده اصلاحی ۱۳۸۱ قانون مدنی، نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف زن که لباس، اثاث و لوازم منزل، و هزینه درمانی و خورد و خوراک و مسکن که زن آن ها را به واسطه احتیاج خود بدان‌ها نیاز دارد یا این که به واسطه مریضی یا کمبود در زندگی به آن‌ها احتیاج پیدا خواهد کرد.
نحوه محاسبه میزان نفقه زن
برای محاسبه نفقه زن می‌توان به وضع مالی و شئونات زندگی زوجین و وضع مالی شهروندان استناد کرد و در صورتی که زوجین نحوه محاسبه را قبول نکنند، نظر یک کارشناس در این مورد می‌تواند ملاک قرار گیرد.
نحوه پرداخت نفقه
پرداخت نفقه با زندگی زناشویی شروع می‌شود. بنابراین در عقد دائم یا موقت نیز زوج موظف به پرداخت نفقه است. تمکین زن نسبت به شوهر موجب پرداخت نفقه می‌شود.
تمکین به معنای لذت بردن شوهر در امور جنسی است مگر این که زوجه بیماری خاصی داشته یا عذر شرعی نسبت به انجام این چنین کاری داشته باشد.
البته تمکین در معنا و مفهوم عام به معنی فرمانبرداری زن از شوهر، خوش رفتاری و خوش اخلاقی نسبت به شوهر و اقامت در منزل شوهر است. در صورتی که زنی از شوهر خود تمکین نکند، به او ناشزه می‌گویند.
براساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی اگر زن از شوهر خود تمکین نکند، مستحق دریافت نفقه نخواهد بود.
تکلیف زوج نسبت به زوجه ای که بدون اجازه او خانه را ترک کرده است
زوج موظف است که برای زوجه خانه‌ای مستقل و آزاد را فراهم کند. حال اگر منزل مطابق شئونات زن نباشد یا به واسطه آن شرافت و حیثیت او لکه دار شود می‌تواند منزل را ترک کند و تا زمان برگشت به خانه باید نفقه را دریافت کند.
براساس قانون ۱۱۱۴ قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهر برای او تعیین می‌کند اقامت کند، مگر این که براساس قانون مدنی حق اختیار منزل را داشته باشد.
براساس قانون ۱۱۱۵ قانون مدنی، زوجه باید در منزلی که شوهر برای او تعیین می‌کند زندگی کند، مگر این که ترس از آبروریزی یا صدمه جانی را داشته باشد و بنابراین می‌تواند منزل را ترک کند و در این حالت شوهر هم باید نفقه او و فرزندان را پرداخت کند.
ضمانت اجرایی برای عدم پرداخت نفقه
در صورتی که شوهری نسبت به پرداخت نفقه به زن خود کوتاهی کند در این صورت زن می‌تواند علیه او شکایت کرده و حتی می‌تواند علیه او دادخواست حقوقی تسلیم کند.
شکایت کیفری
زوجه می‌تواند در یک برگ نسبت به شوهر خود شکایت نامه‌ای را تنظیم کند و دادگاه نیز شوهر را محکوم کرده و او باید نفقه زن را بدهد. عدم پرداخت نفقه باعث می‌شود تا زوج به زندان محکوم شود. نکته مهم این که نفقه گذشته را می‌توان با دادخواستی و نفقه زمان حال را نیز می‌توان از طریق کیفری مطالبه کرد.
براساس ماده ۶۴۲ اگر شخصی علی رغم استطاعت مالی نفقه زن و فرزندان خود را واریز نکند، دادگاه او را به حبس ۳ ماه و یک روز تا پنج ماه محکوم می‌کند.
جرم مستمر
جرم مستمر به جرمی گفته می‌شود که به تعداد دفعات می‌تواند از طریق شکایت کیفری مورد رسیدگی قرار گیرد. عدم پرداخت نفقه نیز جزء این مقوله بوده و می‌توان شوهر را بخاطر عدم پرداخت نفقه محکوم کرد و عدم پرداخت جزء جرم مستمر است. به طور مثال در صورتی که شوهر نفقه تیرماه را پرداخت کرده ولی از نفقه مرداد اجتناب می‌کند، در این صورت زن می‌تواند دوباره علیه او شکایت کرده و او را به عدم واریز مرداد ماه محکوم کند. عدم واریز نفقه، یک جرم مستمر محسوب می‌شود و در صورتی که شاکی رضایت دهد، پرونده بسته خواهد شد.
دادخواست حقوقی برای مطالبه نفقه
زوجه می‌تواند با ارائه دادخواست خود به دادگاه، نفقه ماه‌ها و سال‌های گذشته خود را از شوهر خود مطالبه کرده و در نهایت آن‌ها را دریافت کند.
چگونگی ارائه دادخواست حقوقی برای دریافت نفقه
زوجه می‌تواند دو برگ دادخواست را خریداری کند و سپس دادخواست خود را در آن‌ها قید کند. زوجه باید تمبری را باطل کرده و سپس آن را به دادگاه تقدیم کند، واریز نفقه یک دعوی مالی است. حتی زوجه می تواند از شوهر خود هزینه دادرسی خود را نیز مطالبه کند. اگر زوج نخواهد یا نتواند نفقه را پرداخت کند، یا حتی اگر در شرایط اجبار نیز باز هم نتواند نفقه زن و فرزندان خود را پرداخت کند، در این صورت زن می تواند درخواست طلاق خود را به دادگاه تسلیم کند.
ناتوانی در واریز هزینه تمبر
در صورتی که زوجه‌ای نسبت به پرداخت هزینه تمبر ناتوان باشد، می‌تواند همزمان با ارائه دادخواست برای مطالبه نفقه، شهودی را نسبت به عدم پرداخت هزینه ابطال تمبر را نیز معرفی کند، اگر موقعیت او به اثبات برسد، حتی می‌تواند هزینه دادرسی نیز واریز نکند و نسبت به آن نیز معاف باشد.
پرداخت نفقه در مدت زمان عقد و قبل از ازدواج
زوجه تا زمانی که به خانه شوهر وارد نشده است نمی‌تواند نفقه‌ای را دریافت کند ولی در صورتی که زوجه نسبت به شروع زندگی آمادگی خود را اعلام کند ولی شوهر از شروع زندگی اجتناب کند باید نفقه زوجه را پرداخت کند. زوجه موظف است که آمادگی خود را به اثبات برساند بدین معنی که به نزدیک‌ترین مجتمع قضایی مراجعه کند و سه برگ اظهار نامه را دریافت ،تکمیل و به دادگاه تسلیم نماید یا این که توسط چند نفر استشهادی را آماده کرده و به دادگاه تحویل دهد.
تمکین زوجه از شوهر و شرط پرداخت مهریه
هنگامی که زوجه زندگی مشترک خود را با زوج شروع می‌کند از همان زمان زوج باید به زوجه نفقه پرداخت کند. البته زوجه می‌تواند پرداخت مهریه را برای شروع زندگی به عنوان شرطی قرار دهد.
براساس ماده ۱۰۵۸ تا زمانی که زوجه مهریه خود را دریافت نکرده می‌تواند از وظایف خود در قبال شوهر امتناع کند البته به شرطی که مهر بر زمان حال او باشد و امتناع زوجه نسبت به زوج باعث عدم دریافت نفقه نخواهد شد.
طلاق و نحوه پرداخت نفقه به زوجه
زوج باید در زمان طلاق رجعی که مدت ۳ ماه و ۱۰ روز است باید به زوجه خود نفقه بپردازد. درصورتی که زوجه از زوج خود تمکین کند نفقه به او تعلق خواهد گرفت. فقط در طلاق بائن و با فسخ نکاح، زوجه نمی‌تواند نفقه ای را دریافت کند.
براساس ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی، زوجه باید در طلاق رجعی نیز نفقه زوجه خود را واریز کند مگر این که زوجه نشوز بوده و از شوهر خود تمکین نکند، زوجه فقط در طلاق بائن و با فسخ نکاح حق دریافت نفقه را ندارد. باردار بودن زوجه باعث دریافت نفقه می‌شود و زوج باید تا زمان حمل، نفقه او را بپردازد.
پرداخت نفقه در زمان وفات
براساس اصلاحیه ماده قانونی مدنی ۱۳۸۱، در صورتی که شوهر فوت کند، کسانی که واریز نفقه را متقبل شده‌اند باید باید این کار را به انجام برسانند.
پرداخت نفقه با وجود صغیر بودن زوج
در صورتی که زوج صغیر باشد، پدر زوج باید نفقه زوجه را واریز کند، در صورتی که پدر زوج فوت کرده باشد، پرداخت نفقه به پدربزرگ محول می‌شود. اگر زوج ولی خاصی نداشته باشد، باید ولی خاصی برای او مشخص شده باشد، ولی خاص باید نفقه زوجه را پرداخت کند و در صورتی که ولی خاصی مشخص نباشد، دادگاه قیمی را مشخص کند که قیم مشخص شده باید نفقه زوجه را واریز کند.
نحوه واریز نفقه به زوجه با وجود مجنون بودن زوج
این مورد نیز مانند مورد قبلی بوده و اگر زوجه‌ای ولی خاص نداشته باشد، دادگاه برای وی قیمی را مشخص می‌کند تا نفقه او را پرداخت کند. مجنون بودن و کوچک بودن زوج باعث می‌شود تا دادگاه وارد عمل شده و قیمی را تعیین کند.
مفقودالاثر بودن زوج و نحوه پرداخت نفقه
زوجه می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و مفقود الاثر بودن زوج خود را به دادگاه بیان نماید تا دادگاه از اموال زوج، نفقه او را تعیین و پرداخت کند.
واریز نفقه در زمان عقد موقت (صیغه)
عقد موقت باعث پرداخت نفقه به زوجه نمی‌شود مگر این که هنگام عقد پرداخت نفقه نیز جزء توافقات طرفین بوده باشد.
براساس ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی، در عقد موقت زوج باید به زوجه خود نفقه واریز کند، واریز نفقه باید هنگام شرط عقد بین زوجین مشخص شده باشد.
نفقه زوجه چیست؟
نفقه شامل همه چیزی که زوجه بتواند به واسطه آن‌ها امورات زندگی خود را گذران کند مانند خانه، وسایل خانه، لوازم آرایشی، لباس، کفش، خورد و خوراک و هزینه‌های درمانی و پزشکی و …
براساس ماده ۱۱۰۶، زوجه زمانی که در عقد دائم زوج خود باشد، می‌تواند نفقه دریافت کند.
براساس ماده ۱۱۰۷، قانون مدنی، نفقه شامل همه نیازهای متعارف زندگی که متناسب با وضعیت زندگی باید داشته باشد تا بتواند گذران زندگی کند و عبارت است از خورد و خوراک، هزینه‌های درمانی و بهداشتی، لباس، کفش، خانه و هر گونه اسباب و اثاثی که برای زندگی یا برای رفع کمبود در زندگی لازم و ضروری باشد.
نحوه محاسبه میزان نفقه
وضعیت زندگی، شئونات خانوادگی، وضعیت عمومی جامعه تعیین کننده میزان واریزی نفقه است و در صورتی که زوجین در این مورد اختلافی داشته باشند، بر طبق نظر کارشناس، میزان نفقه مشخص می‌شود.
پرداخت نفقه
با شروع زندگی، زوج باید به زوجه نفقه پرداخت کند. تمکین زوجه نسبت به زوج خود باعث دریافت نفقه خواهد شد.
تمکین به معنی خاص خود به معنای فرمانبرداری از شوهر در قبال امور جنسی بوده و به معنای عام به معنای خوش رفتاری، خوش اخلاقی و خوش رویی در امورات زندگی است و زوجه‌ای که از شوهر خود تمکین نکند، ناشزه خوانده می‌شود.
براساس ماده قانون مدنی ۱۱۱۸ در صورتی که زوجه ای از زوج خود تمکین نکند، مستحق دریافت نفقه نخواهد شد.
دریافت نفقه در زمان ترک منزل توسط زوجه
شوهر موظف است که در حد توان مالی خود، منزلی مناسب را برای زوجه فراهم نماید. در صورتی که اقامت زن در منزل شوهر موجب آزاررساندن به او چه به لحاظ جسمی یا روحی یا شرافتی باشد می تواند منزل را ترک کند و حتی در زمان ترک منزل در این ایام نیز نفقه دریافت خواهد کرد.
براساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی، زوجه باید در منزلی که شوهر برای او تعیین می‌کند زندگی کند مگر این که تعیین منزل به اختیار زن بوده باشد.
براساس قانون مدنی ۱۱۵ قانون مدنی، در صورتی که زنی به واسطه زندگی در منزل شوهر بترسد که به او ضرر جانی یا مالی یا شرافتی وارد شود می‌تواند منزل دیگری را اختیار کند و دادگاه نیز نمی‌تواند زن را به بازگشت به منزل شوهر مجبور کند، و تا زمان بازگشت به منزل شوهر، زوج باید نفقه او را پرداخت کند.
ضمانت اجرایی برای عدم پرداخت نفقه
در صورتی که شوهری از پرداخت نفقه به زن خود امتناع کند، زوجه می‌تواند علیه او شکایت کرده و هم این که علیه او دادخواست حقوقی را به دادگاه تسلیم کند.
شکایت کیفری
زوجه می‌تواند در یک برگ معمولی شکایت خود را نسبت به شوهر مرقوم کرده و به دادگاه تسلیم کند، دادگاه در این شرایط در سریع‌ترین زمان ممکن به شکایت او رسیدگی می کند و شوهر باید نفقه را در سریع ترین زمان ممکن پرداخت کند. امتناع مرد نسبت به واریز نفقه باعث خواهد شد تا او راهی زندان شود. زن می‌تواند از طریق شکایت کیفری نفقه زمان حال را دریافت کرده و نفقه گذشته نیز با ارائه دادخواست به دادگاه قابل پیگیری است.
براساس ماده ۶۴۲ قانون مدنی هر کسی که با وجود استطاعت مالی و تمکین زن، نفقه زن و فرزندان خود را پرداخت نکند، دادگاه او را حداقل به ۳ ماه و یک روز تا حداکثر ۵ ماه به زندان محکوم می کند.
جرم مستمر
پرداخت نفقه جزء جرائم مستمر است، در صورتی که شوهر از واریز نفقه تیر ماه امتناع کند، زوجه می تواند به دادگاه مراجعه کرده و خواستار پرداخت نفقه تیر ماه شود، حتی اگر شوهر بعد از پرداخت ماه تیر، از واریز نفقه ماه مرداد نیز امتناع کرد، زوجه می‌تواند دوباره علیه او شکایتی را تنظیم کند، عدم واریز نفقه یک جرم مستمر است و در صورتی که شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، پرونده بسته خواهد شد.
دادخواست حقوقی مطالبه نفقه
زوجه می‌تواند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه، نفقه ایام گذشته خود را دریافت کند و شوهر نیز ملزم به پرداخت نفقه دوران گذشته است.
نحوه ارائه دادخواست حقوقی
زوجه می‌تواند دادخواست خود را در دو نسخه تنظیم کرده و به دادگاه تسلیم کند. زوجه باید در دعوی نفقه تمبری را باطل کند. حتی می‌تواند از شوهر خود درخواست کند تا هزینه دادرسی را نیز پرداخت کند، در صورتی که مرد نسبت به پرداخت نفقه ناتوان باشد، یا از واریز نفقه امتناع کند، یا هیچ مالی را به زن پرداخت نکند، در این صورت زوجه می‌تواند درخواست طلاق کند.
ناتوانی در پرداخت هزینه تمبر
در صورتی که زوجه نسبت به پرداخت هزینه تمبر به لحاظ مالی ناتوان باشد، در ضمن این که می تواند نسبت به دریافت نفقه دادخواستی را ارائه دهد می‌تواند برای هزینه تمبر نیز دادخواستی را ارائه کرده و شهودی را برای ناتوانی مالی خود معرفی کند تا با این روش از پرداخت هزینه دادرسی نیز معاف می‌گردد.
پرداخت نفقه در زمان عقد و قبل از ازدواج
در صورتی که زن برای شروع زندگی آمادگی خود را اعلام نماید و شوهر از شروع زندگی با زوجه خود امتناع کند، موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. در این چنین شرایطی زوجه باید ادعای خود را به اثبات برساند و به نزدیک‌ترین مجتمع قضایی مراجعه کرده و در سه برگ اظهارات خود را قید کند یا این که سه نفر را برای شهادت انتخاب کند تا سخنان او را ثابت کنند و در نهایت یک استشهادنامه‌ای را تنظیم کند.
تمکین زوجه از شوهر و شرط پرداخت مهریه
هنگامی که زوجه زندگی مشترک خود را با زوج شروع می کند؛ از همان زمان زوج باید به زوجه نفقه پرداخت کند. البته زوجه می‌تواند واریز مهریه را برای شروع زندگی به عنوان شرطی قرار دهد.
براساس ماده ۱۰۵۸ تا زمانی که زوجه مهریه خود را دریافت نکرده می تواند از وظایف خود در قبال شوهر امتناع کند البته به شرطی که مهر بر زمان حال او باشد و امتناع زوجه نسبت به زوج باعث عدم دریافت نفقه نخواهد شد.
طلاق و نحوه پرداخت نفقه به زوجه
زوج باید در زمان طلاق رجعی که مدت ۳ ماه و ۱۰ روز است باید به زوجه خود نفقه بپردازد. درصورتی که زوجه از زوج خود تمکین کند نفقه به او تعلق خواهد گرفت. فقط در طلاق بائن و با فسخ نکاح، زوجه نمی‌تواند نفقه ای را دریافت کند.
براساس ماده ۱۱۰۹ قانون مدنی، زوجه باید در طلاق رجعی نیز نفقه زوجه خود را واریز کند مگر این که زوجه نشوز بوده و از شوهر خود تمکین نکند، زوجه فقط در طلاق بائن و با فسخ نکاح حق دریافت نفقه را ندارد. باردار بودن زوجه باعث دریافت نفقه می شود و زوج باید تا زمان حمل، نفقه او را بپردازد.
پرداخت نفقه در زمان وفات
براساس اصلاحیه ماده قانونی مدنی ۱۳۸۱، در صورتی که شوهر فوت کند، کسانی که پرداخت نفقه را متقبل شده اند باید این کار را به انجام برسانند.
پرداخت نفقه با وجود صغیر بودن زوج
در صورتی که زوج صغیر باشد، پدر زوج باید نفقه زوجه را پرداخت کند، در صورتی که پدر زوج فوت کرده باشد، واریز نفقه به پدربزرگ محول می‌شود. اگر زوج ولی خاصی نداشته باشد، باید ولی خاصی برای او مشخص شده باشد، ولی خاص باید نفقه زوجه را پرداخت کند و در صورتی که ولی خاصی مشخص نباشد، دادگاه قیمی را مشخص کند که قیم مشخص شده باید نفقه زوجه را پرداخت کند.
نحوه پرداخت نفقه به زوجه با وجود مجنون بودن زوج
این مورد نیز مانند مورد قبلی بوده و اگر زوجه‌ای ولی خاص نداشته باشد، دادگاه برای وی قیمی را مشخص می کند تا نفقه او را پرداخت کند. مجنون بودن و کوچک بودن زوج باعث می‌شود تا دادگاه وارد عمل شده و قیمی را تعیین کند.
مفقودالاثر بودن زوج و نحوه پرداخت نفقه
زوجه می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و مفقود الاثر بودن زوج خود را به دادگاه بیان نماید تا دادگاه از اموال زوج، نفقه او را تعیین و پرداخت کند.
پرداخت نفقه در زمان عقد موقت (صیغه)
عقد موقت باعث پرداخت نفقه به زوجه نمی‌شود مگر این که هنگام عقد واریز نفقه نیز جزء توافقات طرفین بوده باشد.
براساس ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی، در عقد موقت زوج باید به زوجه خود نفقه واریز کند، پرداخت نفقه باید هنگام شرط عقد بین زوجین مشخص شده باشد.