غسل جنابت در قرآن

این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمی‌تواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید.

غسل جِنابَت غسلی است که به سبب جنابت انجام می‌شود. این غسل برای واجباتی که باید با طهارت انجام شوند مانند نماز، واجب می‌شود. کسی که غسل جنابت کرده نباید برای نماز وضو بگیرد ولی در اینکه با سایر غسلها می‌توان نماز خواند یا خیر نظرات متفاوتی وجود دارد.

در قرآن، از نماز خواندن جُنُب پیش از غسل کردن نهی شده است.

عوامل جنابت

دو امر موجب پدیدآمدن حالت جنابت برای فرد می‌شوند: یک، خارج شدن مَنی و دوم، رابطه جنسی منجر به دخول.

آیه و روایات غسل جنابت

در قرآن کریم از نماز خواندن شخص جُنُب پیش از غسل نهی شده است: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَ‌بُوا الصَّلَاةَ وَأَنتُمْ سُکارَ‌یٰ حَتَّیٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِی سَبِیلٍ حَتَّیٰ تَغْتَسِلُوا (ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، در حال مستی به نماز نزدیک نشوید تا زمانی که بدانید چه می‌گویید؛ و [نیز] در حال جنابت [وارد نماز نشوید] -مگر اینکه راهگذر باشید- تا غسل کنید؛)[ نساء–۴۳]

در بخش طهارت دو کتاب وسائل الشیعه و مستدرک آن، ۳۹۷ روایت در موضوع جنابت و غسل جنابت نقل شده است.

مستحب یا واجب

به قول مشهور، غسل جنابت پس از اینکه جنابت حاصل شد به خودی خود مستحب است ولی برای انجام دادن عمل واجبِ مشروط به طهارت مانند طواف واجب و نمازهای واجب روزانه یا روزه، واجب می‌شود و وجوب آن در اصطلاح فقهی واجب غیری است.[۱] نمی‌توان بدون وجود حالت جنابت به تصور اینکه این غسل مستحب است غسل جنابت کرده و با آن نماز خواند.

کیفیت غسل جنابت

غسل جنابت همچون دیگر غسلها به دو گونه ترتیبی و ارتماسی انجام می‌گیرد.[۲] در غسل ترتیبی ابتدا سر و گردن، سپس سمت راست و پس از آن سمت چپ بدن شسته می‌شود.[۳] در غسل ارتماسی نیز به یکباره تمامی بدن در آب فرو رود و همچنین لازم است همه بدن در یک لحظه زیر آب قرار بگیرد.[۴]

احکام

• اگر جنابت به سبب خروج منی باشد، به قول مشهور، استبراء پیش از غسل مستحب است.[۵]
• شستن دستها، مضمضه و استنشاق قبل از غسل و گفتن «بسم اللّه» و خواندن دعاهای وارد شده هنگام غسل کردن استحباب دارد.[۶]
• غسل جنابت از وضو کفایت می‌کند و بنابر قول مشهور، وضو با غسل جنابت استحباب ندارد[۷] و برخی این وضو را جایز نمی‌دانند.
• چنانچه در اثنای غسل جنابت مجددا جنب شود، غسل باطل است و باید آن را از سر بگیرد؛ اما اگر حدث اصغر(مانند ادرار و باد معده) عارض شود، در بطلان غسل و از سر گرفتن آن اختلاف است؛ چنان که بنابر قول به صحّت غسل، در وجوب وضو برای نماز نیز اختلاف می‌باشد (حدث).
• آمیزش با همسر حتی اگر قادر بر غسل کردن نباشد و وقت نماز نیز داخل شده باشد جایز است و برای نماز تیمّم می‌کند؛ لیکن با عدم توانایی بر تیمّم، جایز نیست.[۸]

صحت روزه متوقف بر غسل جنابت

به قول مشهور، صحّت روزه ماه رمضان، متوقف بر غسل کردن پیش از اذان صبح است و چنانچه کسی که غسل بر عهده دارد، به عمد پیش از اذان غسل نکند، روزه‌اش باطل و قضا و کفّاره بر عهده‌اش ثابت است. اصطلاح فقهی این موضوع بقاء بر جنابت است.[نیازمند منبع]

کفایت غسل از وضو

فقیهان شیعه درباره کفایت غسل جنابت از وضو اختلافی ندارند و بسیاری از آنان در این‌باره ادعای اجماع نموده‌اند.[۹] افزون بر این، مشهور فقها با غسل جنابت وضو را نامشروع می‌دانند[۱۰]شیخ طوسی به استحباب وضو همراه با غسل جنابت فتوا داده است.[۱۱] درباره کفایت دیگر غسل‌ها از وضو در میان مراجع تقلید اختلاف است و مشهور فقیهان نظریه عدم کفایت را برگزیده‌اند.[۱۲]سیدمرتضی، ابن جنید،[۱۳] و سید محسن حکیم آن را بعید ندانسته‌اند.[۱۴] در میان فقهای معاصر این نظریه طرفداران بیشتری پیدا کرده است.

پانویس

1. ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۹۲.
2. ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۹۴.
3. ↑ حکیم، مستمسک العروه، ۱۹۶۸م، ج۳، ص۷۹.
4. ↑ حکیم، مستمسک العروه، ۱۹۶۸م، ج۳، ص۸۵-۸۶.
5. ↑ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۰۸.
6. ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۱۲-۵۱۳.
7. ↑ بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۱۱۸.
8. ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۴۷۸.
9. ↑ شیخ طوسی، کتاب الخلاف، مؤسسه نشر اسلامی، ص۱۳۱؛ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۲۴۰.
10. ↑ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۲۴۰.
11. ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۴۰.
12. ↑ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۲۴۰.
13. ↑ علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۴۰.
14. ↑ حکیم، مستمسک العروه، ۱۹۶۸م، ج۳، ص۳۴۵.

منابع

• بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، به کوشش علی آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش.
• حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقي، نجف، بی‌نا، ۱۹۶۸م.
• شیخ طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، قم، مؤسسه نشر اسلامی، بی‌تا.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعه، به کوشش مرکزالابحاث والدراسات الاسلامیة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
• نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.
• یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، قم،‌ انتشارات اسماعیلیان، چاپ پنجم، ۱۴۱۹ق.