پرسش : با توجّه به اينكه تشخيص بسيارى از بيماريها يا اختلالات به وسيله آزمايش امكانپذير است، و از طرفى امكان اشتباه در آزمايشگاه و تفسير آزمايشها هميشه وجود دارد، در صورت اشتباه آزمايشگاه و در نتيجه معالجه اشتباه پزشك، مسئول خسارات و عوارض احتمالى كيست؟ پاسخ : آزمايشگاه مسئول است. پرسش : چنانچه پزشک در تشخيص سهل انگارى نموده باشد، حكم چگونه است؟ پاسخ : طبيب به هر حال ضامن است، چون كوتاهى كرده است. پرسش : در علم پزشكى برخى از روشهاى درمانى با گذشت زمان دچار تغييراتى شده، يا به كلّى ارزش خود را از دست مىدهد. در صورتى كه پزشك به علّت عدم مطالعه، از اطّلاعات جديد مطّلع نشود، آيا مسئول است؟ پاسخ : اين مسأله دو حالت دارد: حالت اوّل اين است كه عرف پزشكان، پزشك را در برابر فرا نگرفتن معلومات جديد مقصّر مىشناسند، در اين صورت ضامن است. حالت دوم آن است كه فرا گرفتن آن مسائل را وظيفه طبيب نمىدانند، بلكه جزء تكامل علم محسوب مىشود، در اين صورت مسئول نيست. پرسش : خوردن بعضى از مواد، ميوه ها و غذاها براى برخى از بيماران ضرر دارد، مصرف اين خوردنی ها براى بيماران چه حكمى دارد؟ پاسخ : در صورتى كه ضرر مهمّى داشته باشد، خوردن آن حرام است. پرسش : انتخاب اولويّت در رسيدگى به چند بيمار كه همگى به اقدامات اورژانس نياز دارند بر چه اساسى است؟ آيا تنها معيار، رسيدگى به حال بيمار بد حالتر است، يا اينكه شخصيّت حقوقى و حقيقى افراد باعث تقديم يك نفر بر ديگرى مىشود. مثلاً رسيدگى به جان يك پزشك يا مهندس تحصيل كرده كه براى جامعه مفيدتر است با يك كارگر ساده يكسان است؟ يا مثلاً رسيدگى به يك فرد معتاد به هروئين كه تصادف كرده، با يك فرد مؤثر در جامعه مساوى است؟ پاسخ : اگر حال يكى خطرناكتر است اولويّت دارد، و هرگاه از نظر وضع پزشكى در شرايط مساوى باشند رعايت اولويّتهاى اجتماعى و اخلاقى بهتر است. پرسش : اگر بيمارى به پزشك مراجعه نمايد، و پزشك هم در معاينات وى به سرّى از اسرار بيمار مطّلع شود كه در صورت كتمان، نفع بيمار و كسان وى در آن لحاظ مىگردد، و بيمار هم خواهان مكتوم ماندن آن بيمارى پنهان باشد، ولى اگر به اطّلاع مسئولين مملكتى و حكومتى برساند، نفع و مصلحت جامعه در آن وجود دارد، اينجا طبيب چه تكليفى دارد؟ پاسخ : تنها در موردى كه مصالح جامعه به خطر مىافتد لازم است آن را فاش كند، و به مسئولين مربوطه اطّلاع دهد. پرسش : گاه به خاطر مصالح بيمار يا اطرافيان وى مجبور به كتمان حقيقت هستيم. اين كار چه حكمى دارد؟ پاسخ : در صورتى كه مصلحت ايجاب كند اين كار لازم است. پرسش : لطفاً بفرمایید در چه صورتی پزشک اجازه دارد وضعیت جسمی بیمار را پنهان کند و به او دروغ بگوید؟ پاسخ : در صورتیکه بیمار بر اثر اطلاع از بیماری خود دچار ناراحتی قابل ملاحظه ای شود یا درمان او به تاخیر افتد این کار جایز است پرسش : آيا بيمار مىتواند درخواست كند كه كلّيه برنامه هاى درمانى او محرمانه انجام شود؟ پاسخ : در صورتى كه افشا شدن آن لطمه اى به او بزند، حقّ دارد چنين درخواستى كند. پرسش : اگر پزشك بنا به اصرار بيمار، دارويى تجويز نمايد، يا ساير اقدامات درمانى مضرّ را انجام دهد، در صورت ايجاد عارضه، مسئول كيست؟ پاسخ : اگر پزشك اثر زيان بخش دارو را اعلام كند مسئوليّتى در برابر عارضه ندارد و اگر اعلام نكند، مسئول است. ولى در هر صورت پزشك بايد مقاومت كرده، و داروى مضرّ را به بيمار معرّفى نكند. پرسش : در صورتى كه پزشك بيمارى را تشخيص ندهد، آيا با احتمال ضعيف مىتواند دارو تجويز كند؟ در حالى كه با ارجاع به پزشك حاذقتر احتمال درمان بيشتر است و از هدر رفتن پول بيمار نيز جلوگيرى مىگردد؟ پاسخ : در صورت عدم تشخيص، لازم است او را به ديگرى ارجاع دهد. پرسش : اگر فرصت و امكان آزمايش وجود داشته باشد، امّا به دلايل ديگر (همانند: عدم قدرت بيمار بر پرداخت هزينهها، نبودن امكانات مورد نياز، نداشتن وقت كافى از ناحيه بيمار، و مانند آن) آزمايشات لازم صورت نگيرد، در اين صورت وظيفه پزشك چيست پاسخ : اگر بدون آزمايش تشخيص بيمارى ممكن نيست بايد به سراغ آن برود، (مگر اينكه وقت كافى موجود نباشد). و اگر بيمارى طبق موازين تشخيص داده شده، و آزمايش براى اطمينان بيشتر است، وجوبى ندارد. پرسش : خريد و فروش داروهاى دولتى، خارج از سيستم نظارتى چه حكمى دارد؟ پاسخ : در صورتى كه بر خلاف مقرّرات جمهورى اسلامى باشد، يا منشأ ضرر و زيانى شود، جايز نيست. پرسش : اگر تشخيص بيمارى به درستى صورت گيرد، ولى داروى مؤثّر در دسترس نباشد، و يا بسيار گران باشد، به گونهاى كه بيمار قادر بر تهيّه آن نباشد، آيا پزشكِ معالج ملزم به تهيّه آن، به هر طريق ممكن مىباشد؟ پاسخ : اگر جان بيمار در خطر باشد و طبيب قدرت بر آنچه گفته شد داشته باشد، لازم است. و هرگاه يكى از اين دو شرط حاصل نباشد واجب نيست. پرسش : برخى از متخصّصين، بيماران خود را مجبور مى‌كنند كه پروتز لازم (وسايلى كه در داخل بدن كار گذاشته مىشود) را از جايى مشخّص تهيّه كنند، كه گاه بدون كيفيّت و با قيمت بسيار بالاتر است. اجبار بيمار در اين موارد چه حكمى دارد؟ پاسخ : قطعاً جايز نيست و ضمان دارد. پرسش : اگر شخصی که به دلیل بیماری واگیردار، هر نوع تماس با او حتی بعد از مرگ خطرناک است و موجب سرایت می شود احکام تجهیز او چه حکمی دارد؟ پاسخ : در صورتى که از نظر پزشکان متعهّد و متخصّص خطر جدّى باشد، لازم است مراسمى از قبیل غسل و مانند آن، که سبب آلودگى مى شود حذف گردد. و اگر تیمّم دادن و کفن کردن هر چند از روى پلاستیک اشکالى ایجاد نکند، باید انجام شود. و اگر آن هم ایجاد خطر مى کند، باید به نماز سریع و ساده قناعت گردد. پرسش : با گسترش جمعيّت در شهرهاى كلان ، بعضاً اموات با بيمارى هاى واگيردار از قبيل وبا، ايدز، طاعون و غيره با اقدامات غير قانونى متوفى در ملك شخصى يا باغ يا حسينيه ها يا قبرستان هاى متروكه دفن مى گردند، آيا اين عمل كه به جامعه ضرر و زيان مى رساند جايز است؟ پاسخ : هر كارى به جامعه ضرر و زيانى برساند جايز نيست. به علاوه مخالفت با مقرّرات حكومت اسلامى نيز مجاز نمى باشد. پرسش : آيا بيمار حق دارد از درمان سرپيچى كند، حتّى اگر وضعيّت او بدتر شود، يا بميرد؟ پاسخ : در صورت خطر مرگ، بيمار نمىتواند درمان را قطع كند. همچنين جايى كه ضرر مهمّى به او مىرسد، و درمان آزار مهمّى به او نمىرساند. پرسش : آیا در مورد بیماری واگیردار و ویروسی مانند کرونا که باعث ترس و نگرانی همه شده نماز آیات واجب است؟ پاسخ : در فرض سوال نماز آیات واجب نیست. پرسش : در زمان شیوع و فراگیر شدن برخی بیماری ها ویا در زمان تحریم برخی اقلام دارویی و حتی کمبود آن در کشور، انبار کردن و احتکار کردن آنها چه حکمی دارد؟ پاسخ : احتکار حرام است و معناي آن انبار کردن کالاهاي ضروري و مورد نياز مردم است به قصد آنکه بتواند با قيمت بالاتر به فروش برساند مشروط بر اينکه به اندازه کافي آن کالا در بازار وجود نداشته باشد. پرسش : چنانچه بر اثر سهل انگاری افراد مبتلا به بیماری های واگیردار و عدم توجه به رعایت بهداشت، این بیماری به دیگران سرایت کند و موجب بروز خسارت گردد، آیا ضامن هستند؟ پاسخ : در صورتی که این کار سبب ابتلای به بیماری خطرناک منتهی به مرگ می شود دیه تعلق می گیرد و آن کس که باعث شده باید دیه را بپردازد و اگر فقط هزینه درمانی سنگینی دارد آن را باید بپردازد. پرسش : عدم رعايت بهداشت توسّط پزشك يا پرستار در هر بخش، ممكن است موجب ضرر و زيان به بيمار شود. آيا چنين كارى ضمان آور است؟ پاسخ : در صورتى كه از حدّ معمول و متعارف پزشكى كمتر رعايت كنند، و بيم انتقال بيمارى برود، موجب ضمان است. پرسش : عمل نکردن به توصیه های بهداشتی در زمان گسترش بیماری های واگیردار و ویروسی که از طرف دولت و دستگاه های مربوطه، دستورالعمل های بهداشتی صادر میگردد، چه حکمی دارد؟ پاسخ : باید تا آنجا که می توانند مسائل بهداشتی را رعایت کنند. و در صورتى که از حدّ معمول و متعارف پزشکى کمتر رعایت کنند، و بیم انتقال بیمارى برود، موجب ضمان است. پرسش : در خصوص افراد مبتلا به علائم بیماری های حاد ویروسی و واگیردار، نسبت به حضورشان در مجامع و مکان های عمومی حکم چیست؟ پاسخ : چنین افرادی از حضور در مجامع و مکان های عمومی باید خودداری کنند و در صورتی که این کار سبب ابتلای دیگران به بیماری خطرناک منتهی به مرگ شود دیه تعلق می گیرد و آن کس که باعث شده، باید دیه را بپردازد و اگر فقط هزینه درمانی سنگینی دارد آن را باید بپردازد. پرسش : در برخی موارد مانند ابتلای افراد به بیماری حاد یا واگیر که نیاز به قرنطینه و معالجات خاص دارد، این افراد از مراجعه به مراکز درمانی خودداری میکنند، حکم چیست؟ پاسخ : در صورتی كه ضرر مهمّى به او مىرسد یا خطر مرگ برای او و سرایت به دیگران وجود دارد، بيمار نباید از درمان خودداری و یا آنرا قطع كند. پرسش : اگر در قرار داد قرض، مدتی برای باز پرداخت آن قرار دهند آیا طلبکار می تواند پیش از رسیدن آن مدت طلب خود را بخواهد؟ اگر برای باز پرداخت مدتی قرار ندهند چطور؟ پاسخ : اگر در قرارداد قرض براى پرداخت آن مدّتى قرار دهند طلبكار پيش از رسيدن آن مدّت نمىتواند طلب خود را بخواهد، ولى اگر مدّت نداشته باشد هر وقت بخواهد مىتواند طلب خود را مطالبه كند. پرسش : وظیفه بدهکار در جایی که طلبکارطلب خود را مطالبه می کند چیست؟ پاسخ : هرگاه طلبكار طلب خود را در موقعى كه حق دارد مطالبه كند بدهكار بايد فوراً آن را بپردازد، و تأخير آن گناه است. پرسش : آیا بدهکار می تواند مبلغی زائد بر آنچه قرض کرده است به طلبکار پرداخت نماید؟ پاسخ : مانعى ندارد خود بدهكار بدون اينكه شرطى در كار باشد مقدارى اضافه كند بلكه اين كار مستحب است.