8
چه بازی هایی حرام است؟ چرا بازی با پاسور حرام است؟ در حرمت قمار تردید نیست; ولی:
1 . قمار چیست؟
2 . اگر قمار همان برد و باخت باشد، به چه دلیل بازی با پاسور و شطرنج به قصد سرگرمی و تفریح حرام است؟
3 . گفته می شود شطرنج در زمان ائمه حرام بوده، حتی بر اساس بعضی از روایات نگاه کردن به شطرنج یا سلام کردن به کسانی که شطرنج بازی می کنند، حرام است; پس چرا حضرت امام خمینی (ره) آن را حلال می داند، مگر نه آن است که دین خدا تغییر نمی کند; «حلال محمد حلال الی یوم القیامة و حرامه حرام الی یوم القیامة .»
4 . آیا در قرآن و روایات دلیلی بر حرمت بازی با شطرنج، پاسور و مانند آن ها وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، علت اختلاف فتاوای فقها چیست؟
سعیده علائی - کامپیوتر
به طور کلی در اسلام قمار و نیز بازی با آلات قمار حرام است . حرمت بازی با پاسور که یکی از ابزارهای قمار شناخته می شود، نیز از این باب است . بنابراین، وقتی چیزی ابزار قمار شناخته می شود، بازی با آن حرام خواهد بود . البته اگر مرجع تقلید در «آلت قمار بودن » پاسور تردید کند، فتوا به حرمت نمی دهد; چنان که از فتوای مرحوم آیت الله اراکی (ره) چنین به دست می آید .
درباره شطرنج یک دیدگاه این است که: به طور کلی امروزه در سطح جهان آن را آلت قمار به شمار نیاورده، نوعی وسیله بازی فکری می شناسند . بر این اساس، شطرنج از نظر موضوع حکم شرعی تغییر ماهیت داده و به تبع آن حکمش نیز دگرگون شده است . چه این که هر موضوعی حکم مخصوص به خود دارد .
برای توضیح بیش تر درباره حکم شرعی بازی با شطرنج، پاسور و . . . باید به نکات زیر توجه کرد:
1 . بازی ها به چهار گروه تقسیم می شوند:
الف) بازی با آلات قمار با شرطبندی
ب) بازی با آلات قمار بدون شرطبندی
ج) بازی با غیر آلات قمار با شرطبندی
د) بازی با غیرآلات قمار بدون شرطبندی
2 . علما درباره تعریف «قمار» اختلاف نظر دارند; ولی بدون تردید حکم دو نوع بازی روشن است . قسم چهارم قمار نیست و به هیچ وجه حرمت ندارد; همان طور که در قمار بودن قسم اول و حرام بودن آن تردید نیست . نوع سوم نیز تقریبا محل اتفاق نظر علمای دینی است و بسیاری از فقها اصلا ملاک قماربازی را توام بودن آن با برد و باخت و شرطبندی می دانند، حتی اگر بازی با آلات قمار نباشد; مانند فوتبال که فی نفسه حرام نیست اما اگر با شرطبندی و برد و باخت مالی همراه باشد، قمار شمرده شده، حرام می گردد . پس شرطبندی در هرگونه بازی حرام است مگر در موارد استثنایی مانند شنا و تیراندازی و اسب سواری . (1)
تنها مورد اختلاف قسم دوم است; یعنی بازی با آلات قمار بی آن که با برد و باخت و شرطبندی همراه باشد . قبل از هر چیز باید یاد آور شد، قمار و بازی با آلات قمار متفاوت است; زیرا همان طور که گفته شد، ممکن است قمار بدون آلات قمار نیز صورت پذیرد . از سوی دیگر، بازی ها تنها به خاطر قمار بودن حرمت ندارند . براساس روایات و فتوای فقها، بازی با آلات قمار نیز حرام است . مراد از آلت قمار، ابزاری است که نوعا با آن قمار بازی می کنند; به عبارت دیگر، چیزی که در عرف متدینان و کسانی که تقید شرعی دارند، ابزار قمار بازی شمرده می شود; هر چند به قصد سرگرمی یا پرورش فکر بدون بردو باخت نیز مورد استفاده قرار می گیرد . این کار بازی با آلت قمار شمرده می شود و طبق روایات حرام است; اگر چه قمار نام نگیرد .
3 . دلیل تغییر حکم برخی بازی ها بدان جهت است که، ممکن است یکی از آلات قمار به تدریج تغییر ماهیت دهد و دیگر در عرف متدینان ابزار قمار شمرده نشده، ابزار تفریح و سرگرمی یا پرورش فکر خوانده شود - . چنان که برخی درباره شطرنج اظهار می دارند - در این صورت حکم آن تغییر می کند; زیرا حکم تابع موضوع است و با دگرگونی موضوع دگرگون می شود . بنابراین، بهتر است در این موارد به جای «تغییر حکم » از عبارت «تغییر موضوع » استفاده کنیم تا آن ها که دقت کافی ندارند نگویند اگر حلال و حرام پیغمبر (ص) ابدی است، چرا حکم خدا دگرگونی می یابد و حرمت به حلیت تبدیل می شود .
4 . گاه مرجع تقلید که کارشناس امور دینی است، یقین دارد وسیله ای ابزار قمار شمرده می شود . در این صورت، بازی با آن را حرام اعلام می کند . گاه ممکن است مرجع تقلید در صدق این عنوان تردید داشته باشد . بنابراین، فتوای هر مرجع تقلید برای مقلدان خودش اعتبار دارد; همان طور که بیمار به دستور پزشک خود عمل می کند . پس ممکن است یک مرجع تقلید مانند حضرت آیت الله سیستانی یا صافی گلپایگانی بازی با شطرنج را مطلقا حرام بداند; ولی برخی مراجع دیگر مانند امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیات عظام فاضل، مکارم و بهجت به شرط آن که آلت قمار باشد، حرام به شمارش آورند . بر این اساس چنانچه از آلت قمار بودن خارج شود، حرمتش نیز پایان می یابد . بنابراین، هرگونه بازی اگر همراه شرط بندی و یا با آلات قمار باشد، حرام است; مانند تخته نرد و شرط بندی در فوتبال . چنانچه وسیله ای قبلا آلت قمار بوده و اکنون در آلت قمار بودنش تردید داریم، باید برای شناختن حکم آن به مرجع تقلید خود مراجعه کنیم .
برای اطلاع بیش تر درباره قمار از دیدگاه آیات و روایات و سابقه تاریخی اش در پیش از بعثت، مطالب زیر سودمند می نماید .
خداوند متعال قمار را، در ردیف می گساری و بت پرستی، از کارهای پلید شیطانی دانسته و به اجتناب از آن فرمان داده است: «یا ایها الذین آمنوا انما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون; (2) ای کسانی که ایمان آورده اید، بدانید که شراب، قمار، بت ها و چوب های مخصوص برد و باخت، پلید و ناپاک و از کارهای شیطانی است، پس از این کارها بپرهیزید تا رستگار شوید» .
«میسر» یعنی قمار . ریشه این واژه «یسر» به معنای آسانی است . قمار را از آن جهت «میسر» می خوانند که سبب گرد آمدن آسان و بی زحمت مال می گردد . (3) امام رضا (ع) می فرماید: «المیسر هوالقمار; میسر همان قمار است .» (4) البته در روایات متعدد، بازی با آلات قمار نیز در ردیف «میسر» شمرده شده است . امام باقر (ع) فرمود: وقتی [آیه 90 سوره مائده] نازل شد، از پیامبر اکرم (ص) پرسیدند: یا رسول الله میسر چیست؟ فرمود: هر آنچه که با آن قمار بازی کنند حتی مانند قاب یا گردو .» (5)
خداوند متعال در آیه بعدی می فرماید: شیطان همواره در صدد ایجاد دشمنی میان شما اهل ایمان و نیز بازداشتن شما از یاد خدا و برپایی نماز است و قماربازی و می گساری ابزار شیطان در نیل به این هدف شمرده می شود: «انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوة و البغضاء فی الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکر الله و عن الصلاة فهل انتم منتهون » . (6)
خداوند متعال همچنین می گساری و قماربازی را در یک ردیف و از گناهان کبیره می داند . البته ممکن است قمار و می منافعی نیز داشته باشد; اما قطعا آثار زیانبار آن از سودش بیش تر است: «یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر من نفعهما و . . .» . (7)
آیه سوم سوره مائده - «حرمت علیکم المیتة و الدم و لحم الخنزیر و ما اهل لغیر الله به و المنخنقة و الموقوذة و المتردیة و النطیحة و ما اکل السبع الا ما ذکیتم و ما ذبح علی النصب و ان تستقسموا بالازلام ذلکم فسق . . .» - نشان می دهد که تقسیم با «ازلام » نوعی قمار و حرام است .
اعراب دوگونه ازلام (تیرهای مخصوص) داشتند: «ازلام » امر و نهی و «ازلام قمار» . «ازلام قمار» عبارت بود از ده چوب تیر به نام های فذ، توام، مسبل، نافس، حلس، رقیب، معلی، سفیح، منیح، وغد . هفت تای اولی به ترتیب از یک تا هفت سهم داشتند و سه تای اخیر بی سهم بودند . و کیفیت آن - آن گونه که در تفسیر مجمع البیان آمده است (8) - چنان بود که شتری را سربریده، 28 قسمت می کردند . آنگاه تیرها را مخلوط کرده، هر یک از ده قمار باز تیری برمی داشت . صاحب هر تیر از سهمی خاص بهره مند می شد و آنان که سه تیر سفیح، منیح و رغد را به دست می آوردند، بی آن که بهره ای از شتر ببرند، پول شتر را می پرداختند .
خداوند این کار را فسق می داند; یعنی «قمار» و بازی با آلات قمار که همراه برد و باخت باشد، گناه بزرگ و خروج از طاعت خداوند سبحان است . (9) بی تردید نه تیرهای قمار خصوصیتی در تحریم داشتند و نه حیوان و گوشت آن . بنابراین، اموال به دست آمده از هر نوع برد و باخت و قمار بازی حرام است; (10) جز در مواردی مانند مسابقه شنا، تیراندازی و اسب سواری .
خلاصه این که بازی قمار و آمیخته با برد و باخت مالی - با هر وسیله ای که انجام گیرد - حرام است . به دست آوردن مال به وسیله قمار، تصرف ناروا در مال دیگران است و بر اساس آیه «و لا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل و . . .» (11) و روایات متعدد حرام شمرده می شود .
نکته مهم دیگر بازتاب روانی قمار است . قمارباز همیشه بازنده است; چون اگر ببرد، حریص تر می شود و در قمار فزون تر فرو می رود که به معنای افزایش احتمال باخت است . او سرانجام همه آنچه را در دفعات قبل برده، خواهد باخت; به ویژه آن که چون ثروت باد آورده است، قدر نمی داند و برنگهداری آن پای نمی فشارد . بی تردید به دست آوردن اموال و زندگی و خانه آشنایان و فرو افکندن آنان در فقر، قساوت قلب بسیار نیاز دارد . چنان که در برخی روایات وارد شده است . (12)
قریشیان - همان طور که امروزه نیز گاه به چشم می خورد - آن قدر به قماربازی ادامه می دادند که حتی زن و فرزند خود را نیز می فروختند . بازی با آلات قمار حتی اگر بدون برد و باخت باشد، حرام شمرده شده است تا کسی به این وادی خطرناک که شبکه ای شیطانی است، نزدیک نشود .
آن که می بازد نیز می کوشد برای جبران شکست روحی و مادی اش به بازی ادامه دهد; و چون اعصابش خرد شده است، چه بسا تمام زندگی اش را می بازد و برای تسکین خویش به مواد مخدر و مشروبات الکلی پناه برده، در منجلاب مفاسد فرو می غلتد . شاید بدین جهت شراب و قمار با هم در این آیات آمده است . در خصوص برخی بازی ها، مانند شطرنج - هر چند از نظر فقهی اشکال آن برطرف شود - باید دانست «فقه » مرز نهایی میان حرام و واجب را مشخص می سازد . اما به آثار وضعی آن مانند پیامدهای روانی، قساوت قلب و اتلاف عمر نمی پردازد . برخی کارشناسان مانند «شانتال شوده » ، قهرمان شطرنج فرانسوی، شطرنج را ورزشی خسته کننده می دانند; ورزشی که پرداختن به آن سایر منابع ذهنی را از کار می اندازد و دیگر فعالیت های ذهن را بیهوده و پوچ می نمایاند . شطرنج می تواند به مفهوم «نظریه پاسکالی » با فشاری که بر یک نقطه از بدن (مغز) وارد می سازد، اختلال حواس ایجاد کند .
یکی دیگر از زیان های شطرنج، کینه ای است که میان بازیکنان پدید می آید; چنان که «الخین » ، قهرمان شطرنج، می گوید: «برای برنده شدن در بازی شطرنج، باید از حریف متنفر شد» . مهم تر از همه آن که بازی با پاسور و شطرنج و . . . عمر انسان را تلف، اعصابش را فرسوده و روانش را آشفته می سازد .
پی نوشت ها:
1 . ر . ک: المکاسب، شیخ انصاری، ذیل بحث قمار از مکاسب محرمه; هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، شهیدی تبریزی، ص 95; جواهرالکلام، محمد حسن نجفی، ج 22، ص 109 .
2 . مائده (5): 90 .
3 . قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ج 7، ص 263 .
4 . وسائل الشیعه، حر عاملی، ج 12، ص 119، ح 3 .
5 . همان، ح 4 . «قیل یا رسول الله! ما المیسر؟ فقال (ص): کل ما تقومر به حتی الکعاب و الجوز»
6 . مائده (5): 91 .
7 . بقره (2): 219 .
8 . مجمع البیان، طبرسی، ص 245- 244 .
9 . همان .
10 . تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، ص 233 .
11 . بقره (2): 188; نساء (4): 29 .
12 . ر . ک: وسایل الشیعه، ج 12، ص 121- 119 .
چه بازی هایی حرام است؟ چرا بازی با پاسور حرام است؟ در حرمت قمار تردید نیست; ولی:
1 . قمار چیست؟
2 . اگر قمار همان برد و باخت باشد، به چه دلیل بازی با پاسور و شطرنج به قصد سرگرمی و تفریح حرام است؟
3 . گفته می شود شطرنج در زمان ائمه حرام بوده، حتی بر اساس بعضی از روایات نگاه کردن به شطرنج یا سلام کردن به کسانی @@N@@که شطرنج بازی می کنند، حرام است; پس چرا حضرت امام خمینی (ره) آن را حلال می داند، مگر نه آن است که دین خدا تغییر @@N@@نمی کند; «حلال محمد حلال الی یوم القیامة و حرامه حرام الی یوم القیامة .»
4 . آیا در قرآن و روایات دلیلی بر حرمت بازی با شطرنج، پاسور و مانند آن ها وجود دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، علت اختلاف @@N@@فتاوای فقها چیست؟
سعیده علائی - کامپیوتر
به طور کلی در اسلام قمار و نیز بازی با آلات قمار حرام است . حرمت بازی با پاسور که یکی از ابزارهای قمار شناخته می شود، نیز @@N@@از این باب است . بنابراین، وقتی چیزی ابزار قمار شناخته می شود، بازی با آن حرام خواهد بود . البته اگر مرجع تقلید در «آلت @@N@@قمار بودن » پاسور تردید کند، فتوا به حرمت نمی دهد; چنان که از فتوای مرحوم آیت الله اراکی (ره) چنین به دست می آید .
درباره شطرنج یک دیدگاه این است که: به طور کلی امروزه در سطح جهان آن را آلت قمار به شمار نیاورده، نوعی وسیله بازی @@N@@فکری می شناسند . بر این اساس، شطرنج از نظر موضوع حکم شرعی تغییر ماهیت داده و به تبع آن حکمش نیز دگرگون شده @@N@@است . چه این که هر موضوعی حکم مخصوص به خود دارد .
برای توضیح بیش تر درباره حکم شرعی بازی با شطرنج، پاسور و . . . باید به نکات زیر توجه کرد:
1 . بازی ها به چهار گروه تقسیم می شوند:
الف) بازی با آلات قمار با شرطبندی
ب) بازی با آلات قمار بدون شرطبندی
ج) بازی با غیر آلات قمار با شرطبندی
د) بازی با غیرآلات قمار بدون شرطبندی
2 . علما درباره تعریف «قمار» اختلاف نظر دارند; ولی بدون تردید حکم دو نوع بازی روشن است . قسم چهارم قمار نیست و به @@N@@هیچ وجه حرمت ندارد; همان طور که در قمار بودن قسم اول و حرام بودن آن تردید نیست . نوع سوم نیز تقریبا محل اتفاق نظر @@N@@علمای دینی است و بسیاری از فقها اصلا ملاک قماربازی را توام بودن آن با برد و باخت و شرطبندی می دانند، حتی اگر بازی با @@N@@آلات قمار نباشد; مانند فوتبال که فی نفسه حرام نیست اما اگر با شرطبندی و برد و باخت مالی همراه باشد، قمار شمرده شده، @@N@@حرام می گردد . پس شرطبندی در هرگونه بازی حرام است مگر در موارد استثنایی مانند شنا و تیراندازی و اسب سواری . (1)
تنها مورد اختلاف قسم دوم است; یعنی بازی با آلات قمار بی آن که با برد و باخت و شرطبندی همراه باشد . قبل از هر چیز باید @@N@@یاد آور شد، قمار و بازی با آلات قمار متفاوت است; زیرا همان طور که گفته شد، ممکن است قمار بدون آلات قمار نیز صورت @@N@@پذیرد . از سوی دیگر، بازی ها تنها به خاطر قمار بودن حرمت ندارند . براساس روایات و فتوای فقها، بازی با آلات قمار نیز حرام @@N@@است . مراد از آلت قمار، ابزاری است که نوعا با آن قمار بازی می کنند; به عبارت دیگر، چیزی که در عرف متدینان و کسانی که @@N@@تقید شرعی دارند، ابزار قمار بازی شمرده می شود; هر چند به قصد سرگرمی یا پرورش فکر بدون بردو باخت نیز مورد استفاده @@N@@قرار می گیرد . این کار بازی با آلت قمار شمرده می شود و طبق روایات حرام است; اگر چه قمار نام نگیرد .
3 . دلیل تغییر حکم برخی بازی ها بدان جهت است که، ممکن است یکی از آلات قمار به تدریج تغییر ماهیت دهد و دیگر در عرف @@N@@متدینان ابزار قمار شمرده نشده، ابزار تفریح و سرگرمی یا پرورش فکر خوانده شود - . چنان که برخی درباره شطرنج اظهار @@N@@می دارند - در این صورت حکم آن تغییر می کند; زیرا حکم تابع موضوع است و با دگرگونی موضوع دگرگون می شود . بنابراین، @@N@@بهتر است در این موارد به جای «تغییر حکم » از عبارت «تغییر موضوع » استفاده کنیم تا آن ها که دقت کافی ندارند نگویند اگر @@N@@حلال و حرام پیغمبر (ص) ابدی است، چرا حکم خدا دگرگونی می یابد و حرمت به حلیت تبدیل می شود .
4 . گاه مرجع تقلید که کارشناس امور دینی است، یقین دارد وسیله ای ابزار قمار شمرده می شود . در این صورت، بازی با آن را @@N@@حرام اعلام می کند . گاه ممکن است مرجع تقلید در صدق این عنوان تردید داشته باشد . بنابراین، فتوای هر مرجع تقلید برای @@N@@مقلدان خودش اعتبار دارد; همان طور که بیمار به دستور پزشک خود عمل می کند . پس ممکن است یک مرجع تقلید مانند @@N@@حضرت آیت الله سیستانی یا صافی گلپایگانی بازی با شطرنج را مطلقا حرام بداند; ولی برخی مراجع دیگر مانند امام خمینی، @@N@@مقام معظم رهبری، آیات عظام فاضل، مکارم و بهجت به شرط آن که آلت قمار باشد، حرام به شمارش آورند . بر این اساس چنانچه @@N@@از آلت قمار بودن خارج شود، حرمتش نیز پایان می یابد . بنابراین، هرگونه بازی اگر همراه شرط بندی و یا با آلات قمار باشد، حرام @@N@@است; مانند تخته نرد و شرط بندی در فوتبال . چنانچه وسیله ای قبلا آلت قمار بوده و اکنون در آلت قمار بودنش تردید داریم، باید @@N@@برای شناختن حکم آن به مرجع تقلید خود مراجعه کنیم .
برای اطلاع بیش تر درباره قمار از دیدگاه آیات و روایات و سابقه تاریخی اش در پیش از بعثت، مطالب زیر سودمند می نماید .
خداوند متعال قمار را، در ردیف می گساری و بت پرستی، از کارهای پلید شیطانی دانسته و به اجتناب از آن فرمان داده است: «یا @@N@@ایها الذین آمنوا انما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون; (2) ای کسانی که ایمان @@N@@آورده اید، بدانید که شراب، قمار، بت ها و چوب های مخصوص برد و باخت، پلید و ناپاک و از کارهای شیطانی است، پس از این @@N@@کارها بپرهیزید تا رستگار شوید» .
«میسر» یعنی قمار . ریشه این واژه «یسر» به معنای آسانی است . قمار را از آن جهت «میسر» می خوانند که سبب گرد آمدن آسان و @@N@@بی زحمت مال می گردد . (3) امام رضا (ع) می فرماید: «المیسر هوالقمار; میسر همان قمار است .» (4) البته در روایات متعدد، بازی با @@N@@آلات قمار نیز در ردیف «میسر» شمرده شده است . امام باقر (ع) فرمود: وقتی [آیه 90 سوره مائده] نازل شد، از پیامبر اکرم (ص) @@N@@پرسیدند: یا رسول الله میسر چیست؟ فرمود: هر آنچه که با آن قمار بازی کنند حتی مانند قاب یا گردو .» (5)
خداوند متعال در آیه بعدی می فرماید: شیطان همواره در صدد ایجاد دشمنی میان شما اهل ایمان و نیز بازداشتن شما از یاد خدا @@N@@و برپایی نماز است و قماربازی و می گساری ابزار شیطان در نیل به این هدف شمرده می شود: «انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم @@N@@العداوة و البغضاء فی الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکر الله و عن الصلاة فهل انتم منتهون » . (6)
خداوند متعال همچنین می گساری و قماربازی را در یک ردیف و از گناهان کبیره می داند . البته ممکن است قمار و می منافعی @@N@@نیز داشته باشد; اما قطعا آثار زیانبار آن از سودش بیش تر است: «یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس و @@N@@اثمهما اکبر من نفعهما و . . .» . (7)
آیه سوم سوره مائده - «حرمت علیکم المیتة و الدم و لحم الخنزیر و ما اهل لغیر الله به و المنخنقة و الموقوذة و المتردیة و @@N@@النطیحة و ما اکل السبع الا ما ذکیتم و ما ذبح علی النصب و ان تستقسموا بالازلام ذلکم فسق . . .» - نشان می دهد که تقسیم با @@N@@«ازلام » نوعی قمار و حرام است .
اعراب دوگونه ازلام (تیرهای مخصوص) داشتند: «ازلام » امر و نهی و «ازلام قمار» . «ازلام قمار» عبارت بود از ده چوب تیر به @@N@@نام های فذ، توام، مسبل، نافس، حلس، رقیب، معلی، سفیح، منیح، وغد . هفت تای اولی به ترتیب از یک تا هفت سهم داشتند و سه @@N@@تای اخیر بی سهم بودند . و کیفیت آن - آن گونه که در تفسیر مجمع البیان آمده است (8) - چنان بود که شتری را سربریده، 28 @@N@@قسمت می کردند . آنگاه تیرها را مخلوط کرده، هر یک از ده قمار باز تیری برمی داشت . صاحب هر تیر از سهمی خاص بهره مند @@N@@می شد و آنان که سه تیر سفیح، منیح و رغد را به دست می آوردند، بی آن که بهره ای از شتر ببرند، پول شتر را می پرداختند .
خداوند این کار را فسق می داند; یعنی «قمار» و بازی با آلات قمار که همراه برد و باخت باشد، گناه بزرگ و خروج از طاعت خداوند @@N@@سبحان است . (9) بی تردید نه تیرهای قمار خصوصیتی در تحریم داشتند و نه حیوان و گوشت آن . بنابراین، اموال به دست آمده از @@N@@هر نوع برد و باخت و قمار بازی حرام است; (10) جز در مواردی مانند مسابقه شنا، تیراندازی و اسب سواری .
خلاصه این که بازی قمار و آمیخته با برد و باخت مالی - با هر وسیله ای که انجام گیرد - حرام است . به دست آوردن مال به وسیله @@N@@قمار، تصرف ناروا در مال دیگران است و بر اساس آیه «و لا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل و . . .» (11) و روایات متعدد حرام شمرده @@N@@می شود .
نکته مهم دیگر بازتاب روانی قمار است . قمارباز همیشه بازنده است; چون اگر ببرد، حریص تر می شود و در قمار فزون تر فرو @@N@@می رود که به معنای افزایش احتمال باخت است . او سرانجام همه آنچه را در دفعات قبل برده، خواهد باخت; به ویژه آن که چون @@N@@ثروت باد آورده است، قدر نمی داند و برنگهداری آن پای نمی فشارد . بی تردید به دست آوردن اموال و زندگی و خانه آشنایان و فرو @@N@@افکندن آنان در فقر، قساوت قلب بسیار نیاز دارد . چنان که در برخی روایات وارد شده است . (12)
قریشیان - همان طور که امروزه نیز گاه به چشم می خورد - آن قدر به قماربازی ادامه می دادند که حتی زن و فرزند خود را نیز @@N@@می فروختند . بازی با آلات قمار حتی اگر بدون برد و باخت باشد، حرام شمرده شده است تا کسی به این وادی خطرناک که @@N@@شبکه ای شیطانی است، نزدیک نشود .
آن که می بازد نیز می کوشد برای جبران شکست روحی و مادی اش به بازی ادامه دهد; و چون اعصابش خرد شده است، چه بسا @@N@@تمام زندگی اش را می بازد و برای تسکین خویش به مواد مخدر و مشروبات الکلی پناه برده، در منجلاب مفاسد فرو می غلتد . شاید @@N@@بدین جهت شراب و قمار با هم در این آیات آمده است . در خصوص برخی بازی ها، مانند شطرنج - هر چند از نظر فقهی اشکال آن @@N@@برطرف شود - باید دانست «فقه » مرز نهایی میان حرام و واجب را مشخص می سازد . اما به آثار وضعی آن مانند پیامدهای روانی، @@N@@قساوت قلب و اتلاف عمر نمی پردازد . برخی کارشناسان مانند «شانتال شوده » ، قهرمان شطرنج فرانسوی، شطرنج را ورزشی @@N@@خسته کننده می دانند; ورزشی که پرداختن به آن سایر منابع ذهنی را از کار می اندازد و دیگر فعالیت های ذهن را بیهوده و پوچ @@N@@می نمایاند . شطرنج می تواند به مفهوم «نظریه پاسکالی » با فشاری که بر یک نقطه از بدن (مغز) وارد می سازد، اختلال حواس @@N@@ایجاد کند .
یکی دیگر از زیان های شطرنج، کینه ای است که میان بازیکنان پدید می آید; چنان که «الخین » ، قهرمان شطرنج، می گوید: «برای @@N@@برنده شدن در بازی شطرنج، باید از حریف متنفر شد» . مهم تر از همه آن که بازی با پاسور و شطرنج و . . . عمر انسان را تلف، @@N@@اعصابش را فرسوده و روانش را آشفته می سازد .
پی نوشت ها:
1 . ر . ک: المکاسب، شیخ انصاری، ذیل بحث قمار از مکاسب محرمه; هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، شهیدی تبریزی، ص 95; @@N@@جواهرالکلام، محمد حسن نجفی، ج 22، ص 109 .
2 . مائده (5): 90 .
3 . قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ج 7، ص 263 .
4 . وسائل الشیعه، حر عاملی، ج 12، ص 119، ح 3 .
5 . همان، ح 4 . «قیل یا رسول الله! ما المیسر؟ فقال (ص): کل ما تقومر به حتی الکعاب و الجوز»
6 . مائده (5): 91 .
7 . بقره (2): 219 .
8 . مجمع البیان، طبرسی، ص 245- 244 .
9 . همان .
10 . تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، ص 233 .
11 . بقره (2): 188; نساء (4): 29 .
12 . ر . ک: وسایل الشیعه، ج 12، ص 121- 119 .
@@N@@