مجاری ادراری راهی است که به واسطه آن ادرار تولیدی از کلیه ها به خارج از بدن انتقال داده می شود. ادرار بعد از کلیه ، از لوله های باریکی عبور کرده و در مثانه ذخیره می گردد. زمانیکه مثانه پر می شود، احساس ادرار ایجاد میشود . ادرار از شکافی با نام “مجرای پیشابراه” از بدن خارج می شود.
عفونت ادراری چیست؟
به نوعی از عفونت باکتریایی که بر قسمتی از مجاری ادراری تاثیر می‌گذارد عفونت ادراری (UTI (گفته میشود.
زمانی که این عفونت باکتریایی، مجاری ادراری تحتانی را درگیر می‌کند به آن عفونت مثانه (سیستیت ساده) و هنگامی که بر مجاری ادراری فوقانی تأثیر می‌گذارد به آن عفونت کلیه (پیلونفریت) گفته میشود.
عفونت ادراری از جمله رایج ترین انواع عفونت ها به شمار میرود . کودکان، نوجوانان، خانم ها و آقایون همه و همه می توانند در معرض ابتلا به عفونت ادراری قرار داشته باشند.
چرا عفونت ادراری در خانمها شایعتر است؟
در دوران نوزادی میزان عفونت ادراری در پسرها و دختران برابر است ولی از ۳ سالگی به بعد میزان عفونت ادراری در خانمها بیشتر از مردان است که به این دلایل میتواند باشد :
- طول مجرای ادرار در خانمها خیلی کوتاه‌تر از آقایان است.
- نزدیک بودن مقعد و واژن به مجرای ادرار در زنان
چه عواملی باعث افزایش احتمال عفونت ادراری می شوند؟
- تماس جنسی: در هر نزدیکی ، حجم بسیار زیادی میکروب وارد مجرای ادرار می شود که اگر خانم به موقع و پس از تماس جنسی ادرار نکند یا حجم مایعاتی که استفاده می‌کند کم باشد، به عفونت ادراری مبتلا خواهدشد.
- قطع و وصل جریان ادرار هنگام ادرار کردن: بعضی ها به اشتباه فکر می‌کنند این‌کار برای تقویت عضلات ناحیه لگن مفید است؛ در حالی که قطع کردن جریان ادرار سبب ایجاد خلاء یا مکش در آن ناحیه شده و این خلاء تمام میکروب های بیماری زای اطراف مقعد و واژن را به داخل مجرای ادرار می کشاند و سبب ایجاد عفونت ادراری می شود .
- عدم رعایت بهداشت: مهم‌ترین نکته این است که هنگام شست‌وشو و طهارت و حتی خشک کردن، دست یا دستمالی که به ناحیه مقعد کشیده می شود، به سمت جلو نیاید. بنابراین با شستن از جلو به سمت عقب می توان از عفونت ها پیشگیری کرد. همچنین عوض نکردن لباس زیر به طور مرتب و وجود رطوبت و نم در آن سبب ایجاد کلونی‌های میکروبی و قارچی در لباس زیر می شود. سعی کنید لباس زیرتان همیشه خشک باشد.
- از بین رفتن باکتری مفید لاکتوباسیل: برخی میکروب‌ها به نام لاکتوباسیل در اطراف واژن زندگی می کنند و محیط اطراف واژن و مجرای ادراری را اسیدی و این منطقه را برای رشد باکتری ها نامناسب می کنند. حال اگر به هر دلیل این لاکتوباسیل ها از بین بروند، اسیدیته منطقه به هم می خورد و جهت رشد سایر باکتری ها مناسب می شود.
- پروستات بزرگ : در مردان بالای ۵۰ سال پروستات بزرگ مانع تخلیه ادرار شده و باعث عفونت ادراری میشود .
- سوند ادراری
- کاهش مقاومت بدن در اثر دیابت
- پوشیدن لباس زیر تنگ و بدون تبادل هوا
- نشستن در وان پر از آبی که آلوده باشد
- شل شدن و افتادگی اجزای دستگاه ادراری – تناسلی در زنان
- نگه داشتن ادرار برای مدت خیلی طولانی
- سنگ کلیه
- ناهنجاریهای مادرزادی در مجاری ادراری مثل برگشت ادراری یا رفلاکس
- پسران ختنه نشده
- روش‌های استفاده از اسپرم‌کش و دیافراگم برای جلوگیری از بارداری
- بیماری‌های مقاربتی مثل تبخال تناسلی یا کلامیدیا
- بعد از دوران یائسگی
*بخوانید: تنگی مجرای ادراری!
علایم عفونت ادراری در مثانه
- احساس اضطرار جهت ادرار کردن ( اورجنسی )
- درد در انتهای ادرار کردن
- وجود خون در ادرار (اغلب با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود)
- ادرار کدر
- ادرار بدبو
- افزایش دفعات دفع ادرار و احساس فشار و نیاز به ادرار کردن به طور مکرر حتی زمانی که میزان ادرار در مثانه بسیار کم است
- ناراحتی لگن یا درد قسمت تحتانی شکم (اغلب در قسمت فوقانی استخوان لگن)
- درد، ناراحتی و سوزش هنگام دفع ادرار و سوزش هنگام مقاربت جنسی
علایم عفونت ادراری در کلیه
- علایم عفونت مثانه بهمراه :
- تب
- حالت تهوع و استفراغ
- درد پهلو
علایم عفونت ادراری در کودکان
عفونت ادارای در کودکان بسیار اهمیت دارد چون میتواند باعث ایجاد آسیب پایدار و همیشگی در کلیه شود(مانند نارسایی کلیه). تشخیص عفونت ادراری در بچه ها مشکل است و تنها ممکن است بچه تب داشته باشد و یا :
- تب
- عدم تغذیه مناسب
- استفراغ
- زردی طول کشیده
- عدم وزن گیری
با توجه به اهمیت بسیار زیاد عفونت ادراری در کودکان در صورت بروز علایم سریعا می‌بایست به پزشک مراجعه کرد. می توان با آزمایش کشت و کامل‌ادرار (UA) به تشخیص عفونت ادراری رسید و در صورت اثبات عفونت ادراری بررسی های تکمیلی شامل سونوگرافی، عکس رنگی و هسته ای و سایر مطالعات تشخیصی می بایست انجام شود.
تشخیص عفونت ادراری
- این بیماری عموماً با یک آزمایش ساده ادرار قابل تشخیص است. یک لیوان به شما داده می شود و از شما می خواهند که ادرار خود را درون آن بریزید. نمونه ی ادرار شما به آزمایشگاه انتقال داده می شود و آنجا از روی باکتری های موجود در آن تست به عمل می آید.
- اگر شما از نظر جنسی ارتباط دارید، ممکن است پزشک متخصص اورولوژی یا فوق تخصص اورولوژی تشخیص دهد که این علائم مربوط به بیماری های دیگری نظیر بیماری های جنسی مانند: کالامیدیا و یا تبخال تناسلی باشند که متعاقباً آزمایشات لازم در آن زمینه را انجام خواهد داد.
- کشت ادرار و آنتی بیوگرام : جهت تعیین نوع باکتری عامل عفونت ادراری و تجویز آنتی بیوتیک مناسب لازم است .
- سونوگرافی کلیه و مثانه : در زنانیکه مکرر عفونت ادراری دارند یا مردان یا کودکان لازم است انجام شود .
درمان عفونت ادراری
آنتی بیوتیک نقش اساسی در درمان عفونت ادراری دارد .آنتی بیوتیک‌های خوراکی نظیر تری‌متوپریم/سولفامتوکسازول (TMP / SMX)، سفالوسپورین‌ها، نیتروفورانتوئین و یا فلوروکینولون زمان بهبود را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کوتاه می‌کنند و به همان اندازه مؤثر هستند. معمولاً یک دوره درمان سه روزه با تری‌متوپریم،TMP/SMX یا یک فلوروکینولون کفایت می‌کند، حال آن که درمان با نیتروفورانتوئین به ۵ – ۷ روز زمان نیاز دارد. با شروع درمان، علائم باید در عرض ۳۶ ساعت بهبود پیدا کند. در حدود ۵۰٪ از افراد بدون درمان طی چند روز یا چند هفته بهبود می‌یابند.
آنتی بیوتیک جدید عفونت ادراری
فسفومایسین داروی جدیدی است که فقط یکبار استفاده میشه ودر عفونتهای ساده ادراری اثر خوبی دارد .
*بخوانید: سوزش ادرار !
پیشگیری از عفونت ادراری
- مایعات و آب زیاد بنوشید. سعی کنید مصرف مایعات بحدی باشه که رنگ ادرار همیشه زلال باشد . مصرف ۳ لیتر آب در روز توصیه می شود .
- ویتامین ث زیاد مصرف کنید. مدام آب پرتقال و آب لیمو و انواع نوشیدنی‌های سرشار از ویتامین ث بنوشید که ویتامین ث دشمن عفونت مجاری ادراری است.
- زغال اخته بخورید. در منابع طب سنتی خودن زغال اخته را یکی از روش‌های کارساز برای درمان عفونت ادراری معرفی کرده‌اند. البته اگر داروهای رقیق کننده خون می‌خورید در مصرف زغال اخته زیاده‌روی نکنید
- درمان یبوست
- شستشوی دستگاه تناسلی از جلو به عقب
- استفاده از لباس‌های زیر نخی و گشاد و شستشو و تعویض مکرر آنها
- استفاده از پروبیوتیک‌ها که به صورت پودر یا قرص، یا ماست و دوغ حاوی پروبیوتیک و فرآورده‌های لبنی نیز وجود دارد توصیه میشود .
درمان عفونت ادراری در خانمهایی که بصورت مکرر عفونت ادراری دارند
یکی از موارد مراجعه زیاد بیماران به اینجانب خانمهایی هستند که عفونت ادراری مکرر دارند و به آنتی بیوتیک پاسخ نمی دهند .برای این بیماران یک دوره آنتی بیوتیک مناسب داده میشه ، سپس برای مدتی درمان آنتی بیوتیک طولانی مدت گذاشته میشود که بعد از قطع پاسخ درمانی بسیار مناسب و عالی است .
چه میوه هایی در پیشگیری از عفونت ادراری مناسب هستند؟
- زغال اخته
- آب پرتقال و آب لیموترش
- آب آناناس
- آب انگور قرمز
دکتر کیوان آقامحمدپور فوق تخصص جراحی کلیه،مجاری ادراری و ناباروری