کم‌فشاری ادرار به عنوان کاهش حجم ادرار تعریف می‌شود. این وضعیت یکی از مشخصات بالینی آسیب حاد کلیوی می‌باشد. کم‌فشاری ادرار به صورت خروجی ادراری تعریف می‌شود که:
- کمتر از ۱ میلی‌لیتر در کیلوگرم در ساعت برای نوزادان است.
- کمتر از ۵/۰ میلی‌لیتر در کیلوگرم در ساعت برای کودکان است.
- کمتر از ۴۰۰ میلی‌لیتر در کیلوگرم در ساعت برای بزرگسالان است.
در صورت کاهش حجم ادرار همیشه باید به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که احساس کنید ممکن است بدنتان وارد شوک شده‌باشد باید به دنبال مراقبت پزشکی فوری باشید. این وضعیت ممکن است ناشی از یک عفونت جدی یا ضربه باشد که نیاز به درمان پزشکی فوری دارد. همچنین در صورتی که فکر می‌کنید دچار بزرگی پروستات یا بیماری‌های دیگری هستید که ممکن است موجب انسداد مجرای ادرار شده‌باشند باید به دنبال کمک فوری باشید. انسداد مجرای ادرار می‌تواند به سرعت موجب بی‌ادراری شود. بی‌ادراری مستلزم درمان فوری جهت پیشگیری از آسیب جدی به کلیه می‌باشد. در صورت کاهش حجم ادرار همراه با سرگیجه، نبض سریع یا احساس سبکی سر با متخصص اورولوژی خود تماس بگیرید. پل ارتباطی ما برای تماس اضطراری شماره 02188776801 می‌باشد.
دلایل کم‌فشاری ادرار
دلایل بالقوه زیادی برای کم‌فشاری ادرار وجود دارند که از شرایط موقتی تا بیماری‌های جدی متغیر می‌باشند.
کمآبی بدن
کمآبی بدن شایع‌ترین دلیل کاهش حجم ادرار است. معمولاً کمآبی بدن زمانی رخ می‌دهد که مبتلا به بیماری‌هایی همراه با اسهال، استفراغ یا شرایط دیگری هستید و مایعات از دست رفته بدن جبران نمی‌شوند. در این شرایط، کلیه‌ها تا حد ممکن مایعات را در خود نگه می‌دارند.
عفونت یا ضربه
عفونت یا ضربه دلایل کمتر متداول کم‌فشاری ادرار هستند. این شرایط می‌توانند بدن را وارد شوک کنند و در نتیجه جریان خون به اندام بدن کاهش می‌یابد.
انسداد مجرای ادرار
انسداد مجرای ادرار زمانی رخ می‌دهد که ادرار نتواند کلیه‌ها را ترک کند. این امر می‌تواند بر هر دو کلیه تاثیر بگذارد و معمولاً منجر به کاهش خروجی ادرار می‌گردد. بسته به سرعت رخ دادن انسداد، ممکن است علائم دیگری نیز رخ دهند از جمله:
- بدن درد
- حالت تهوع
- استفراغ
- تورم
- تب
گلومرولونفریت
گلومرولونفریت حاد بیماری دیگری است که ممکن است باعث تحریک شروع کم‌فشاری ادرار شود. شخص مبتلا به گلومرولونفریت حاد علائم خستگی، تب خفیف، ادِم، فشار خون بالا، سردرد، حالت تهوع و استفراغ، احتقان ریوی و درد شکم را از خود نشان می‌دهد.
دارو
برخی داروها ممکن است موجب تولید ادرار کمتر شوند. داروهایی که می‌توانند موجب این وضعیت شوند شامل داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی، داروهای فشار خون بالا مانند مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین و جنتامایسین که یک آنتی‌بیوتیک است، می‌باشند. اگر داروهای مصرفی شما موجب کاهش تولید ادرار شوند باید نگرانی‌های خود را با پزشک در میان بگذارید. ممکن است پزشک داروی شما را تغییر دهد یا دوز مصرفی را اصلاح کند. هیچگاه بدون مشورت با پزشک دوز مصرفی داروی خود را تغییر ندهید و مصرف دارو را قطع نکنید.
سایر دلایل
- زمانی که نارسایی قلبی رخ می‌دهد ممکن است همراه با آن کم‌فشاری ادرار مشاهده شود. این امر در نتیجه کاهش برون‌دهی قلبی و افزایش پرفیوژن کلیوی است. در این موارد، بیمار ممکن است دچار ضعف، تنگی نفس، اتساع ورید گردنی، ادِم مجیطی، افزایش ضربان قلب یا سرفه‌های خشک شود.
- هیپوولمی یکی دیگر از دلایل کم‌فشاری ادرار است. خصوصیت آن کاهش قابل توجه گردش مایعات در بدن است. شخص مبتلا به هیپوولمی دچار خستگی و بی‌حالی، افت فشار خون، ضعف شدید عضلانی، حالت تهوع، بی اشتهایی، تشنگی مفرط، سرگیجه، خشکی غشاهای مخاطی و فرورفتگی چشم می‌گردد.
- پیلونفریت حاد؛ نارسایی مزمن کلیه بخصوص در مراحل اولیه، انسداد دو طرفه رگ‌های کلیه، مسمومیت حاملگی و تنگی مجرای ادرار نیز عوامل مرتبطی می‌باشند.
عوارض
- عوارض قلبی عروقی به دلیل احتباس مایعات و سدیم -برای مثل فشار خون بالا، نارسایی احتقانی قلب و ورم ریوی
- مشکلات دستگاه گوارشی مانند بی اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و انسداد روده
- مشکلات هماتولوژی مانند کم‌خونی و اختلال عملکرد پلاکت
- هایپرکالمی موجب ایجاد اختلال در نوار قلب و آریتی می‌گرد.
- عفونت، ممکن است پس از اورمی اختلال در عملکرد ایمنی بدن رخ دهد.
- عوارض عصبی از جمله گیجی، خواب‌‌آلودگی و تشنج
تشخیص
روش‌های خود درمانی برای کاهش حجم ادرار وجود ندارند. مراقبت پزشکی همواره برای شناسایی دلیل و ارائه‌ی مناسب‌ترین درمان ضروری است. پزشک در طول معاینه سوالاتی را پیش از تشخیص می‌پرسد. احتمالاً سوالاتی در مورد زمان شروع کم‌فشاری ادرار، اینکه بصورت ناگهانی آغاز شده و یا از زمان شروع بدتر شده است خواهد پرسید. دانستن مقدار تقریبی مایعاتی که در طول روز می‌نوشید می‌تواند کمک کند. همچنین باید بدانید که آیا نوشیدن بیشتر موجب افزایش حجم ادرار می‌گردد و میزان ادرار روزانه چقدر می‌باشد. ممکن است پزشک از شما یک نمونه ادرار بگیرد تا رنگ، میزان پروتئین و اسید اوریک آن تحلیل شود. همچنین نمونه برای مشاهده هرگونه علائم عفونتمورد بررسی قرار می‌گیرد. باید مطمئن شوید که تمام علائم خود و نیز داروها و مکمل‌های گیاهی مصرفی و سابقه مشکلات در کلیه یا مثانه خود را با پزشک در میان بگذارید.
ممکن است پزشک آزمایش‌های دیگری را تجویز کند که عبارتند از:
- آزمایش خون
- سی تی اسکن
- سونوگرافی شکم
- اسکن کلیه
درمان
درمان بستگی به دلیل کم‌فشاری ادرار دارد. ممکن است پزشک تزریق داخل وریدی را برای افزایش سریع آب بدن یا دیالیز را برای از بین بردن سموم تا زمانی که کلیه‌ها بتوانند مجدداً به درستی کار کنند تجویز کند. همچنین ممکن است بهتر باشد که از مخلوط نوشیدنی‌های مخصوص برای جایگزین کردن الکترولیت که در طول این زمان از بین رفته و نیز پیشگیری از کم‌فشاری ادرار استفاده کنید.
فرایند درمان شامل مراحل زیر است:
- درمان دلایل برگشت‌پذیر
- بازیابی حجم داخل عروقی
- حفظ تعادل مایعات مصرفی و اصلاح اختلال در الکترولیت
- ثبت مقدار ورودی و خروجی و وزن روزانه، معاینه جسمی و سدیم سرم برای تعیین درمان انجام می‌شود.
- درمان فوری هیپرکالمی زمانی که پتاسیم سرم بیشتر از mmol/L ۵/۶ باشد، ضروری است.
- تجویز پتاسیم تا زمانی که جریان ادرار به مقدار طبیعی برسد ممنوع است.
- دیالیز
- بحث‌هایی درباره‌ی زمان انجام دیالیز وجود دارد زیرا ممکن است موجب تاخیر در روند بهبودی بیماران مبتلا به آسیب حاد کلیه شود.
- همچنین به نظر تفاوتی در نتیجه‌ی استفاده از همودیالیز متناوب و درمان مداوم جایگزین کلیوی وجود ندارد، هرچند این ادعا تحت بررسی است.
- دیالیز صفاتی نیز با اینکه زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد می‌تواند در موارد حاد استفاده شود و نسبت به همودیالیز مرسوم از لحاظ همودینامیکی بهتر تحمل می‌شود.
- نشانه‌هایی برای انجام دیالیز در بیماران مبتلا به آسیب حاد کلیه عبارتند از:
- افزایش حجمی که با داروهای ادرارآور قابل کنترل نیست.
- هیپرکالمی مقاوم به درمان پزشکی
- اورمی
- ممکن است تا زمانی که کلیه‌ها بهبود پیدا کنند نیاز به دیالیز باشد.
- هدف کلی دیالیز از بین بردن سموم درون‌زا و برون‌زا و متعادل نگه داشتن میزان مایعات، الکترولیت و اسید می‌باشد.
- نشانه‌های قطعی برای دیالیز حاد وجود ندارند. این تصمیم بستگی به شروع، مدت زمان و شدت اختلال دارد.
جراحی
بیماران مبتلا به کم‌فشاری ادرار ناشی از انسداد مجرای ادرار اغلب نیاز به جراحی‌های اورولوژی مانند نفروستومی دارند. نفروستومی از راه پوست یک روش ساده برای تخلیه موقت یک کلیه مسدود شده می‌باشد. تحت بی‌حسی موضعی، یک کاتتر حالب از طریق یک سوزن وارد لگنچه کلیه شده و به کیسه تخلیه متصل می‌گردد.
پیشگیری
بطور کلی اگر یک وضعیت پزشکی وجود داشته باشد، نمی‌توان از کاهش حجم خروجی ادرار پیشگیری کرد. هرچند دلیل اصلی این مشکل کمآبی بدن است. شما می‌توانید با مصرف آب به مقدار کافی از کمآبی بدن جلوگیری کنید. در صورت تب، اسهال یا بیماری‌های دیگر باید میزان مایعات مصرفی افزایش پیدا کند. همچنین برای جایگزینی الکترولیتی که در این مدت از بین رفته و نیز جهت پیشگیری از کم‌فشاری ادرار می‌توان از مخلوط‌های نوشیدنی مخصوصی استفاده کرد.