مواد زائد و مایعات اضافی بدن از طریق مجرای ادرار دفع می‌شوند. دستگاه ادراری شامل مثانه، کلیه‌ها، حالب ها و مجرای ادرار می‌شود. عفونت مجرای ادرار به دلیل وجود میکروب‌هایی مانند باکتری‌ها که بر سیستم دفاعی بدن در مجرای ادراری غلبه می‌کنند به وجود می‌آید. این باکتری‌ها کلیه‌ها، مثانه و لوله‌های بین این اجزا را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بیشتر عفونت‌های دستگاه ادرار خطرناک نیستند اما این عفونت‌ها ممکن است منجر به بیماری‌های خطرناکی مانند
شوند. عفونت مزمن کلیوی می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی دائمی کلیه‌ها مانند زخم کلیه،
، فشار خون بالا و مشکلات دیگر شوند. برخی عفونت‌های حاد کلیوی ممکن است مهلک باشند به خصوص زمانی که باکتری‌ها وارد جریان خون و بیماری به نام سپتیسمی شود. برای بهره‌مندی از بهترین خدمات درمانی در
کلینیک تخصصی اورولوژی دکتر نامداری
با شماره‌ی
تماس حاصل نمایید.
عفونت مجرای ادرار چیست؟
عفونت ادراری عفونتی است که در مجرای ادرار به وجود می‌آید. عفونت به دلیل وجود میکروب‌هایی مانند قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌های به وجود می‌آیند. باکتری‌ها شایع‌ترین دلیل عفونت ادراری هستند. به طور معمول باکتری‌ها که وارد دستگاه ادراری می‌شوند به سرعت توسط بدن دفع شده و باعث ایجاد علائم می‌شوند. به هر حال، در برخی موارد باکتری‌ها بر سیستم طبیعی دفاعی بدن غلبه می‌کند. عفونت در مجرای ادرار اورتریت نامیده می‌شود. عفونت مثانه نیز سیستیس نامیده می‌شود. باکتری‌ها ممکن است به سمت حالب ها رفته، تکثیر شده و باعث عفونی شدن کلیه‌ها شوند. عفونت کلیه، پیلونفریت نامیده می‌شود.
علائم و نشانه‌های عفونت ادراری چیست؟
علائم عفونت ادراری با سن، جنسیت و وجود کاتتر تفاوت می‌کند. در میان زنان جوان، معمولاً عفونت دستگاه ادراری شامل تکرر ادرار و نیاز به دفع فوری ادرار و احساس سوزش و درد در مثانه یامجرای ادراردر هنگام ادرار کردن می‌شود. حجم ادرار در هر بار دفع ممکن است بسیار کم باشد. زنان و مردان مسن‌تر احتمالاً خسته و لرزان بوده و عضلات آنها ضعیف و دردناک می‌شود و در شکم هم احساس درد می‌کنند. ادرار کف‌آلود، تیره یا خونی می‌شود یا بوی بسیار بدی می‌دهد. تنها علامت افرادی که از کاتتر استفاده می‌کنند تبی است که دلیل دیگری برای آن وجود ندارد. به طور عادی، عفونت مجرای ادرار اگر در مثانه باشد باعث ایجاد درد نمی‌شود. تب ممکن است به این معنی باشد که عفونت به کلیه‌ها رسیده یا در پروستاتنفوذ کرده است. علائم دیگر عفونت کلیه عبارتند ازدرد کمر یا درد زیر دنده‌ها، حالت تهوع و استفراغ.
علل ابتلا به عفونت ادراری
بیشتر عفونت‌های ادراری به دلیل باکتری‌هایی که در روده هستند ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها باعث بسیاری از عفونت‌های دستگاه ادراری می‌شوند. میکروب‌هایی که به آنها کلامیدا و مایکوپلاسما گفته می‌شود می‌تواند باعث عفونت مجرای ادرار شده و دستگاه تولیدمثل را تحت تأثیر قرار داده اما مثانه عفونی نمی‌شود. عفونت‌های ناشی از کلامیدا و مایکوپلاسما ممکن است از طریق روابط جنسی منتقل شوند و برای درمان باید هر دو شریک جنسی تحت مداوا قرار گیرند. مجاری ادراری سیستم‌های مختلفی برای پیشگیری از عفونت دارند. نقاطی که حالب ها به مثانه وصل می‌شوند مانند یک دریچه یک طرفه عمل کرده و از بازگشت ادرار به سمت کلیه‌ها پیشگیری می‌کنند و ادرار میکروب‌ها را شسته و از بدن دفع می‌کند. در مردان، غده پروستات موادی جهت کاهش رشد باکتری‌ها ترشح می‌کند. در هر دو جنس، سیستم دفاعی نیز از بروز عفونت پیشگیری می‌کند اما با وجود این سیستم‌های حفاظتی باز هم ممکن است عفونت به وجود آید. برخی باکتری‌ها توانایی زیادی در وصل شدن به هم داشته که روی پوشش مجرای ادرار جای می‌گیرند.
احتمال ابتلا به عفونت ادراری در چه کسانی بیشتر است؟
با این که هر کسی ممکن است دچار عفونت ادراری شود اما برخی از مردم بیشتر مستعد ابتلا به عفونت ادراری هستند. افرادی که دچار ضایعات نخاعی یا آسیب‌دیدگی‌های عصبی در اطراف مثانه شده‌اند و در تخلیه کامل مثانه دچار مشکل هستند از این دسته افراد هستند زیرا باکتری‌هایی که در ادرار رشد می‌کنند در مثانه باقی می‌مانند. افراد مبتلا به اختلالات دستگاه ادرار که دچار انسداد مجرای ادرار، سنگ کلیه یا بزرگی پروستاتهستند بیش از سایرین در معرض ابتلا به عفونت مجرای ادراری هستند. همچنین احتمال ابتلا به عفونت ادراری در افراد مبتلا به دیابت یا مشکلات دیگر که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند نیز زیاد است. ممکن است در روابط جنسی میکروب‌ها از روده یا حفره واژن به سمت مجرای ادرار حرکت کنند. استفاده از دیافراگم و کاندوم حتی ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. یکی دیگر از منابع عفونت کاتترها یا لوله‌هایی هستند که در مجرای ادرار و مثانه قرار داده می‌شوند. استفاده از کاتتر در توانایی بدن در از بین بردن میکروب‌های موجود در مجرای ادرار اختلال ایجاد می‌کند.
تشخیص
برای تشخیص ابتلا به عفونت ادراری، پزشک از علائم ادراری بیمار سؤالاتی می‌پرسد و سپس دستور نمونه‌گیری از ادرار برای تشخیص وجود باکتری و گلبول‌های سفید در ادرار که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می‌شوند را می‌دهد. برای افرادی که عفونت‌های مکرر دارند و بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند، ممکن است کشت ادرار انجام شود. کشت ادرار به وسیله قرار دادن نمونه ادرار در لوله یا ظرفی که حاوی مواد رشد دهنده باکتری‌ها هستند، انجام می‌شود. زمانی که باکتری‌ها تکثیر شدند که معمولاً 1 تا 3 روز طول می‌کشد می‌توان آنها را شناسایی کرد.
اگر فردی مبتلا به عفونت‌های تکرارشونده دستگاه ادراری است، پزشک برخی آزمایش‌های دیگر را برای تشخیص طبیعی بودن وضعیت مجرای ادرار تجویز می‌کند. برخی از این آزمایش‌ها عبارتند از:
- سونوگرافی کلیه و مثانه
- سیستواورتروگرام در حین ادرار
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)
- اسکن رادیونوکلید
- یوروداینامیک
- سیستوسکوپی
عفونت مجاری ادرار چگونه درمان می‌شود؟
بیشتر عفونت‌های مجاری ادراری به وسیله باکتری‌ها ایجاد می‌شوند که به کمک داروهای ضد باکتریایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و آنتی میکروب‌ها درمان می‌شوند. انتخاب نوع دارو و طول مدت درمان به سوابق پزشکی بیمار و نوع باکتری‌های ایجادکننده عفونت بستگی دارد. آزمایش‌های ادرار مرتب به تأیید عدم وجود عفونت در مجاری ادراری کمک می‌کند. کامل کردن دوره درمان بسیار مهم است زیرا ممکن است قبل از تکمیل درمان و رفع کامل عفونت، علائم از بین بروند. عفونت مجاری ادراری زمانی پیچیده‌تر می‌شود که فرد، به طور مثال زن باردار یا افرادی که پیوند اعضا انجام داده‌اند، به دلیل ابتلا به بیماری‌های دیگر ضعیف شوند. عفونت مجاری ادراری زمانی پیچیده می‌شود که فرد به ناهنجاری‌های عملکردی یا ساختاری دستگاه ادرار مانند انسداد مجرای ادرار یاسنگ کلیه یابزرگی پروستات مبتلا شده باشد که باعث فشرده کردن مجرای ادراری می‌شود. پزشک باید فرض را بر این بگذارند که مردان و پسران به عفونت مجاری ادراری پیچیده مبتلا شده‌اند مگر این که خلاف آن ثابت شود. برخی از افراد مبتلا به عفونت کلیه ممکن است در بیمارستان بستری شده تا مایعات و داروهای مورد نیاز به آنها برسد. ممکن است برای درمان عفونت‌های کلیه، مصرف چند هفته آنتی‌بیوتیک ضروری باشد. عفونت‌های کلیه در بزرگسالان به ندرت باعث آسیب‌دیدگی کلیه یا ابتلا به نارسایی کلیه می‌شود مگر این که تحت درمان قرار نگیرند و یا همراه با انسداد مجرای ادرار باشند. عفونت مثانه خودبه‌خود درمان می‌شود اما درمان‌های آنتی‌بیوتیکی می‌تواند به کاهش طول دوره وجود علائم کمک کند. افراد معمولاً در طول روز احساس بهتری دارند. علائم عفونت کلیه و پروستات بیشتر طول می‌کشند. نوشیدن مقادیر زیاد مایعات و ادرار زیاد، فرایند بهبودی را تسریع می‌کند. در صورت لزوم، داروهای مختلفی می‌توان برای کاهش درد ناشی از عفونت مجاری ادرار مصرف کرد. استفاده از پدهای گرم روی کمر و شکم نیز می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
پیشگیری
تغییر برخی از عادت‌های روزانه می‌تواند به پیشگیری از عود دوباره عفونت‌های مجاری ادرار کمک کند.
تغذیه، رژیم غذایی و مواد مغذی
نوشیدن مقادیر زیادی از مایعات می‌تواند به شستن باکتری‌ها از سیستم ادرار کمک کند. آب بهترین نوشیدنی است. بیشتر افراد باید روزانه بین 6 تا 8 لیوان آب بنوشند. در صورتی که با دلیل ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند بی‌اختیاری ادرار، تکرر ادرار یا نارسایی کلیوی نمی‌توانید این مقدار آب را بنوشید با پزشک مشورت کنید.
عادات دفع ادرار
فرد باید به طور مرتب و در زمان نیاز ادرار کند. باکتری‌ها می‌توانند در ادرار و در مثانه برای مدت طولانی باقی بمانند. مردان و زنان باید بلافاصله پس از رابطه جنسی ادرار کنند تا باکتری‌هایی که ممکن است در خلال رابطه جنسی وارد مجرای ادرار آنها شده باشد شسته شود. نوشیدن یک لیوان آب نیز به شستشوی باکتری‌ها کمک می‌کند. پس از دفع ادرار، زنان باید خود را از جلو به عقب تمیز کنند این مراحل پس از اجابت مزاج بسیار مهم است تا از ورود باکتری‌ها به مجرای ادرار پیشگیری شود.
نوع لباس
لباس‌های زیر پنبه‌ای و گشاد بپوشید تا هوا بتواند اطراف مجرای ادرار را خشک کند. باید از پوشیدن لباس‌ها تنگ و پلاستیکی خودداری کنید زیرا می‌تواند رطوبت را که به رشد باکتری‌ها کمک می‌کند در خود نگه دارد.
کنترل بارداری
استفاده از دیافراگم یا اسپرم کش می‌تواند احتمال ابتلا به عفونت ادراری زنان را افزایش دهد زیرا محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند. زنان مبتلا به عفونت ادراری زنان باید از روش‌های دیگر کنترل بارداری استفاده کنند. کاندوم‌های سخت و غیر روان باعث افزایش تحریک شده و به رشد باکتری‌ها کمک می‌کند. استفاده از کاندوم‌های روان بدون اسپرم کش یا استفاده از روان کننده‌های بدون اسپرم کش به پیشگیری از ابتلا به عفونت مجاری ادراری کمک می‌کند.