یکی از سوالات مهمی که مادران باردار یا مادرانی که نوزادشان مبتلا به زردی است می‌پرسند، این است که چی بخوریم جنین زردی نگیره؟
تحقیقات نشان می دهد چیزی در حدود ۷۰ درصد نوزادانی که تازه به دنیا می آیند به عارضه زردی مبتلا می شوند. زردی بیماری رایجی است که دو سه روز اول پس از تولد نوزاد اتفاق می افتد. این بیماری نتیجه سطح بالای بیلی روبین (محصولی زائد که از جدایش سلول های خونی به وجود می آید) در خون و ادرار می باشد. کبد انسان های بالغ قادر به فیلتر کردن و حذف بیلی روبین می باشد اما کبد نوزادان باعث ایجاد زردی می شود. در واقع راهی برای جلوگیری کامل از زردی وجود ندارد اما می توان با شناخت فاکتورهای خطرناک اقدامات لازم برای جلوگیری را انجام داد.
در صورتی که نوزاد زردی دارد مادر باید به طور مرتب به او شیر بدهد و از داروهای شیمیایی و مصرف غذاهای گرم پرهیز کند.
با انجام کارهایی می توانید از فاکتورهای خطرناک زردی نوزاد پیشگیری کنید مثلا لازم است در طول بارداری آزمایش خون بگیرید. برای معالجه زردی نوزاد لازم است سریع تر شیردهی به او را آغاز کنید. نوزاد را مرتب تغذیه کنید و او را در معرض نور قرار دهید.
کاهش فاکتورهای خطرناک در زردی نوزاد
1- در طول بارداری آزمایش خون بگیرید. خون نامناسب باعث افزایش احتمال شکستگی سلول های خونی و بیلی روبین می شود.
- مادرهایی که گروه خونی آن ها O+ است باید در نظر داشته باشند ممکن است نوزاد نیاز به خون اضافی داشته باشد و ناسازگاری گروه خون و Rh آن از مهمترین فاکتورهای خطرناک است.
- کمبود آنزیم ژنتیک مثل کمبود دهیدروژناز گلوکز-6- فسفات باعث افزایش احتمال زردی می شود زیرا سلول های خون از بین می روند و بیلی روبین بیشتری در خون پخش می شود.
- علاوه بر آزمایش خون پیش از تولد، پزشک بر روی نوزاد پیش از ترک بیمارستان آزمایش زردی انجام می دهد.
2- احتمال تولد زودهنگام نوزاد را کاهش دهید. جنینی که پیش از 38 هفتگی به دنیا بیاید در معرض زردی می باشد.
- کبد نوزاد نارس نسبت به کبد نوزاد کامل کمتر رشد کرده است بنابراین برای کبد سخت است بیلی روبین را حذف کند.
- برخی فاکتورهای خطرناک مثل تولد چند قلو یا زمان تولد را نمی توان تغییر داد اما عوامل محیطی خطرناک را می توان تغییر داد.
- در جلسه های ملاقات با پزشک شرکت کنید. پزشک در این جلسات از سلامتی جنین و مادر اطمینان حاصل می کند. این امر عواملی که منجر به تولد زودهنگام می شوند را به حداقل می رساند.
- از موادشیمیایی دوری کنید. مصرف الکل، تنباکو، مواد مخدر و برخی داروها باعث افزایش احتمال تولد زودهنگام می شود. برای ترک با پزشک خود مشورت کنید. آلاینده های محیطی نیز خطرناک می باشند.
- آرام باشید. تنش باعث تولد زودهنگام می شود. نداشتن حمایت اجتماعی، خشونت، نیاز احساسی و فیزیکی منجر به تنش و تولد زودهنگام می شود.
- احتمال عفونت را کاهش دهید. تبخال، سیفیلیس و عفونت انگلی باعث تولد زودهنگام و زردی می شود.
3- احتمال زردی در نوزادی که شیر مادر می خورد بیشتر است. هر چند در این حالت زردی به راحتی درمان می شود.
- شیر مادر معمولا پس از زایمان تا چند روز تولید نمی شود. در روزهای اول، نوزاد ماده ای می خورد که کولوستروم نامیده می شود؛ این ماده کم ولی غنی از مواد مغذی است.
- چون نوزاد در روزهای اول شیر زیادی نمی خورند سیستم گوارش آن ها قادر به سریع خالی شدن نیست بنابراین بیلی روبین در این سیستم تشکیل می شود. با تمام این اوصاف پزشکان شیر دادن را توصیه می کنند.
- به دلیل این که در روزهای اول، شیردهی موجب ایجاد زردی در نوزاد می شود، پزشکان یرای جلوگیری از زردی شیر خشک را در روزهای اول تولد پیشنهاد می کنند.
معالجه زردی نوزاد
1- بلافاصله شیردهی را آغاز کنید. مراقبت از نوزاد احتمال ابتلا به زردی را کاهش می دهد. اگر نوزاد زردی دارد بلافاصله آن را درمان کنید.
- مادرهایی که بلافاصله چند ساعت بعد از تولد نوزاد شیردهی را آغاز می کنند موفق تر از مادرهایی هستند که منتظر می مانند. وزن اولیه که نوزاد به دست می آورد به بهبود او و عملکرد بهتر کبد کمک می کند.
- کلستروم تولیدی توسط مادر باعث می شود سیستم گوارش نوزاد مواد زائد را حذف کند بنابراین بیلی روبین را از روده خارج می کند. به عبارت دیگر هر چقدر زودتر نوزاد مدفوع کند، زود زردی برطرف می شود.
- اگر تصمیم دارید به نوزاد شیر بدهید با یک متخصص شیردهی مشورت کنید تا به شیردهی آشنا باشید. این متخصصان به مادرها آموزش می دهند چگونه شیردهی را انجام دهند تا نوزاد شیر کافی دریافت کند.
2- نوزاد را مرتب تغذیه کنید. خوردن شیر به افزایش وزن نوزاد و رشد کبد او کمک می کند. نوزاد تازه متولد شده باید در روزهای اول حداقل 12بار در روز شیر بخورد (به خصوص اگر احتمال ابتلا به زردی در نوزاد وجود دارد).
- اگر به طور مرتب به نوزاد شیر بدهید (حداقل 8 تا 12 بار در روز) و از او مراقب کنید، شیر شما زودتر تولید می شود و منبعی غنی برای تغذیه نوزاد در دسترس خواهید داشت.
3- نوزاد را در معرض نور قرار دهید. نور ماورابنفش با بیلی روبین واکنش میدهد و آن را به ماده ای تبدیل می کند که برای خروج نیازی نیست از کبد بگذرد بنابراین بیلی روبین اضافی را حذف کرده و خطر زردی کاهش می یابد.
- نوزاد را هر روز یا روز در میان لخت یا با قنداق به مدت کمتر از 5 دقیقه در معرض نور خورشید قرار دهید. تعداد دفعات و مدت زمان بیشتر نشود زیرا به پوست نوزاد آسیب می رساند. در هنگامی که نوزاد را در آفتاب قرار داده اید دمای اتاق را بالا ببرید تا سرما نخورد یا او را در آغوش بگیرید.
- تخت نوزاد را نزدیک پنجره ای که پرده دارد قرار دهید. پرده ها و پنجره حجم زیادی از اشعه ماورابنفش را فیلتر می کنند بنابراین از سوختن نوزاد نیز جلوگیری می شود.
راه های شناخت زردی
1- زردی چگونه پیشرفت می کند. زردی در روزهای دوم و سوم پس از تولد ایجاد می شود و الگویی قابل پیش بینی را دنبال می کند.
- در بدن های سالم بیلی روبین محصولی نرمال است و هنگامی که گلبول های قرمز از هم می پاشند تشکیل می شود. بیلی روبین به کبد منتقل می شود و از طریق صفرا به مدفوع انتقال می یابد. در نوزادانی که زردی دارند، کبد هنوز به درستی کار نمی کند بنابراین بیلی روبین به جای انتقال به صفرا، در کبد و خون باقی می ماند.
- زردی در نوزادی که در بیمارستان متولد می شود مورد بررسی قرار می گیرد. حدود 60% از نوزادان زردی دارند.
برای بررسی زردی، پاشنه پای نوزاد را خراش انداخته و خون خارج شده را آزمایش می کنند.
- نوزادی که کمتر از 5 میلی گرم در دسی لیتر بیلی روبین داشته باشد نرمال است اما بیش از 5 مقداری زیاد به حساب می آید.
- نوزادی که از زردی کم تا متوسط رنج می برد نیازی به درمان ندارد زیرا بعد یک یا دو هفته اثرات زردی از بین می رود.
- گاهی اوقات اگر سطح بیلی روبین بالا باشد، به سرعت بالا برود یا بعد از دو هفته پایین نیاید، پزشک نور درمانی را توصیه می کند (نور درمانی بی ضرر است و به نوزاد لذت می دهد).
- در مواردی نادر، نوزاد به تزریق خون نیاز دارد تا از شدت زردی کم شود.
2- علائم زردی. بیشتر نوزادان در بیمارستان تحت آزمایش قرار می گیرند و سطح بیلی روبین خون آن ها مورد بررسی قرار می گیرد اما نشانه های زردی به شرح زیر است:
- زرد بودن پوست صورت و سفیدی چشم یکی از رایج ترین نشانه های زردی است.
- بی خوابی و کم خوراکی. گاهی سطح بیلی روبین باعث می شود نوزاد خواب آلود شود بنابراین در این حالت شیردهی به نوزاد سخت می شود. سعی کنید با در آوردن لباس های نوزاد او را برای شیردهی بیدار کنید.
3- چه زمانی زردی مشکل آفرین است. زردی رایج ترین بیماری نوزاد است که به صورت خود به خودی از بین می رود. اما در مواردی نادر می تواند پیچیده شده و نیاز به معالجه داشته باشد.
- اگر چه زردی در بین نوزادان رایج است اما مقدار زیاد بیلی روبین در خون می تواند منجر به انتقال آن به مغز و مشکلات بعدی شود.
- این بیماری می تواند در مواردی نادر منجر به آسیب دائمی به مغز (فلج، ایجاد مشکل در فراگیری یا ناتوانی های رشدی )، آسیب به مینای دندان و از دست دادن شنوایی شود.
- علائمی که باید تحت مراقبت قرار بگیرند شامل رخوت، رنگ زرد، زرد بودن پا (بخصوص کف پا). همچنین گریه های بی دلیل، تب، ضعف عضلانی و ناراحتی و آشفتگی نیز نشانه های زردی هستند.
- اگر سطح بیلی روبین بعد از دو روز از شروع تولد افزایش یابد، پزشک شیر خشک را توصیه می کند. در بیشتر موارد نیازی به شیر خشک نیست مگر این که سطح بیلی روبین بیش از 20 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر باشد یا فاکتورهای خطرناک دیگری مثل تولد زود هنگام نوزاد، بیماری های خونی، یا از دست دادن وزن مشاهد شود. شیر خشک باعث می شود ارتباط شیردهی موفقی بین فرزند و مادر برقرار نشود. بنابراین پیش از شیر خشک دادن به نوزاد با پزشک مشورت کنید و از مزایا و معایب آن آگاه شوید.
چه چیزی بخوریم تا جنین زردی نگیرد؟
تغذیه مادر نقشی در زردی ندارد مگر اینکه نوزاد و مادر از نظر گروه خونی با هم ناسازگاری داشته باشند که در این صورت باید منتظر وقوع زردی در نوزاد بود. برخی عقیده دارند که خوراکی و تغذیه مادر در کاهش و افزایش زردی کودک تاثیر ندارد و عرقیات گیاهی که برخی تجویز می‌کنند تاثیر چندانی برای پایین آمدن زردی ندارد، ولی برخی دیگر بر این باورند که تغذیه مادر در زردی تاثیر دارد.
نقش تغذیه مادر در جلوگیری از زردی نوزاد در زمان بارداری
در دوران بارداری مادر باید، از میزان مصرف غذاهای گرم، ادویه جات و داروهای شیمیایی بکاهد.
نقش تغذیه مادر در زردی نوزاد در زمان شیردهی
غذایی که مادر از آن استفاده میکند، به‌طور مستقیم در شیر او ترشح می‌شود و نوزاد از شیری که حاوی انواع و اقسام مواد است، استفاده میکند. در صورتی که نوزادی مبتلا به زردی است به مادر توصیه می‌شود اقدامات زیر را انجام دهد تا نوزاد سریع‌تر بهبود یابد:
-پرهیز از مصرف غذاهای دیر هضم همچون کله‌پاچه یا موادی همچون بادمجان که باعث بروز زردی بیشتر در نوزاد می‌شود.
-در صورتی‌که پیاز و سیر به شکل خام استفاده شود، سبب بروز زردی می‌شود اما اگر پخته شود، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
-پرهیز از مصرف غذاهای گرم
-مصرف خوراکی‌های خنکی
-پرهیز از مصرف ادویه جات به خصوص ادویه‌های تند مثل فلفل، زیرا التهاب یا تخریب سلول‌های کبدی را همراه دارد. طبع صفرا گرم و خشک است و نوزاد نمی‌تواند این طبع را تحمل کند، حال اگر مادر ادویه مصرف کند، این ماده در شیرش ترشح می‌شود و پوست نوزاد رو به زردی می‌گراید.
-پرهیز از مصرف داروهای شیمیایی در حد امکان
-استفاده از عرقیجات و جوشانده های گیاهی خنک زیر نظر متخصص
- شیر دهی مکرر و منظم
آیا میوه‌های زرد رنگ باعث زردی نوزاد می‌شود؟
مصرف میوه‌های زرد در دوران بارداری و شیردهی سبب زردی نمی‌شود. ولی نوعی زردی خاص در سنین بالاتر در بچه‌ها مشاهده می‌شود که گاهی بر اثر خوردن میوه‌های رنگی همچون نارنگی یا هویج در کودکان سه یا پنج و یا شش ساله، ایجاد می شود. علت بروز این زردی مصرف بیش از حد این خوراکی‌هاست که باعث می‌شوند رنگدانه‌های‌شان روی پوست باقی بماند و پوست را به رنگ زرد در بیاورد ولی سفیدی چشم آن‌ها سفید است و زرد نمی‌شود.
درمان زردی نوزادان با چه روش‌هایی امکان پذیر است؟
- با کمک فرآورده‌های استاندارد شیرخشت می‌توان، نوزادان مبتلا به زردی را درمان کرد.
- استفاده از قطره خوراکی عصاره گیاه دارویی شیر خشت همراه نور درمانی تا حد زیادی در درمان این نوزادان موثر است.
- عرق کاسنی خاصیت ترمیم سلول‌های کبد را دارد و این عرق در شست‌وشوی صفرا از طریق پوست موثر عمل میکند. روش استفاده از آن نیز به این شکل است که یک لیوان عرق کاسنی را در یک لگن آب مخلوط کرده و پوست نوزاد را چند روز و به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه با آن شست‌وشو بدهیم.
- بهترین ماده‌ای که تا به حال در مورد کاهش زردی تجربه شده و نتایج مفیدی نیز از آن به‌دست آمده، ترنجبین است. می‌توان یک گرم از این ماده را در یک استکان آب داغ حل کرد و به مدت سه روز با قاشق چای‌خوری به نوزاد خوراند.
- پزشک توصیه میکند برای نوزادی که زردی دارد، شیر مادر به مدت ۲۴ ساعت قطع شود و با شیرخشک او را تغذیه کرد و پس از این مدت دوباره نوزاد را با شیر مادر تغذیه کرد.
چرا امروزه زردی نوزادان بیشتر شایع شده است؟
امروزه می‌بینیم که زردی کودکان شیوع بیشتری نسبت به نسل‌های قبلی پیدا کرده است؛ که ممکن است به دلایل زیر باشد:
- ضعیف‌تر شدن کبد نوزادان نسبت به نسل‌های قبلی
- استفاده از داروهای شیمیایی در دوران بارداری
- رژیم‌های غذایی نامناسب در دوران بارداری
- افزایش زایمان‌های سزارین و تاثیرات نامطلوب آن روی نوزاد
- واکسن بیماری هپاتیت که در بدو تولد به نوزاد تزریق می‌شود.
نظر شما در این رابطه چیست؟ با توجه به تجربیات شما یا اطرافیانتان، تغذیه مادر در دوران بارداری بر روی زردی نوزاد تاثیر می‌گذارد؟
