سقط جنین (سقط خود به خودی جنین) حادثه ای است که منجر به از دست دادن جنین در بارداری میشود. معمولا این اتفاق در سه ماهه اول بارداری رخ میدهد. براوردها نشان میدهند حدود 85% از سقط جنینها پیش از هفته دوازدهم است. گاهی ممکن است فرد جنین بدون این که از بارداری خود مطلع باشد سقط کند. علائم سقط جنین را حتما مورد بررسی قرار دهید و در صورت بروز علائم پزشک خود را مطلع فرمایید.
سقط جنین به دلایل مختلف پزشکی اتفاق می افتد که بسیاری از آنها تحت کنترل فرد نیستند. اما آگاهی داشتن از عوامل زمینه ساز سقط، علائم آن و موارد دیگر مربوط به سقط باعث میشود درک بهتری از آن داشته باشید و در صورت امکان پیشگیری، درمان یا پشتیبانی دریافت کنید.
سقط جنین یکی از شایعترین عوارضی است که در اوایل بارداری تجربه میشود. متاسفانه یک چهارم تمامی بارداری ها به سقط منتهی میشوند. سقط جنین اگر چه نسبتا شایع است اما تجربه تلخی برای مادر است.
علائم هشدار دهنده سقط جنین
بسته به این که در کدام مرحله بارداری قرار دارید علائم سقط تفاوت میکند. در بعضی موارد به قدری سریع رخ میدهد که حتی ممکن است متوجه بارداری خود هم نشده باشید. برخی از علائم سقط جنین عبارتند از:
- لکه بینی شدید
- خونریزی زیاد از واژن
- ترشح بافت یا مایعاتی از واژن
- دل درد شدید
- کمردرد خفیف تا شدید
- انقباضات شکم
هر یک از این علائم را اگر در بارداری تجربه کردید باید فورا به پزشک خود بگویید. ممکن است این علائم نشانه سقط جنین نباشیند بنابراین باید آزمایش بدهید تا پزشک از علت آن مطمئن شود.
دقت داشته باشید ممکن است علائم واژن از ترشحات کم قهوه ای رنگ تا خونریزی بسیار شدید متفاوت باشد.
بارداری خارج از رحم و سقط جنین
بارداری خارج از رحم زمانی اتفاق می افتد که تخمک بارور شده در خارج از رحم جایگزین شده و رشد میکند. حدود یک تا دو درصد از بارداریها، خارج از رحم هستند. بارداری خارج از رحم اگر فورا درمان نشود میتواند مرگبار باشد چرا که خونریزی داخلی به دنبال خواهد داشت.
علائم بارداری خارج از رحم
- درد شانه در انتهای کتف (در محل شروع بازو) که بیشتر زمانی که دراز میکشید مشخص میشود
- درد شدید شکم
- احساس سبکی سر
- سرگیجه
چه عواملی منجر به سقط جنین میشوند؟
عواملی وجود دارند که احتمال سقط را بیشتر میکنند اما لزوما منجر به سقط نمیشوند. اگر در حفظ بارداری مشکل دارید پزشک برخی عوامل شناخته شده سقط را بررسی میکند. در بارداری بدن هورمونها و مواد مغذی را به جنین در حال رشد میرسند. این به رشد جنین کمک میکند. بیشتر سقطها در سه ماهه اول بارداری به علت عدم رشد نرمال جنین، رخ میدهند.
مشکلات کروموزومی یا ژنتیکی
کروموزومها ، ژنها را در خود نگه میدارند. در جنین در حال رشد یک مجموعه از کروموزومهای مادر و یک مجموعه از کروموزومهای پدر ترکیب میشوند. نمونه هایی از ناهنجاریهای کروموزومی که ممکن است به وجود بیاید عبارتند از:
- مرگ داخل رحمی (Intrauterine fetal demise): جنین شکل میگیرد اما رشد آن متوقف میشود بدون این که علائمی از سقط را متوجه شوید.
- حاملگی پوک (Blighted ovum): هیچ جنینی تشکیل نمیشود.
- بارداری مولار یا بچه خوره: هر دو مجموعه کروموزمی جنین از پدر گرفته شده و رشد جنین اتفاق نمی افتد.
- بارداری مولار ناکامل: کروموزومهای مادر باقی می مانند اما کروموزومهای پدر نیز دو مجموعه کروموزوم در جنین دارد.
- خطاهایی نیز ممکن است در هنگام تقسیم سلولهای جنین به صورت تصادفی یا در اثر آسیب دیدگی سلولهای اسپرم یا تخمک اتفاق بیفتد. مشکلات مربوط به جفت نیز میتواند منجر به سقط شود.
به طور کلی عوامل سقط جنین را در دسته بندی های زیر میتوان جای داد:
- مشکلات جفت: اگر جفت به شکل ناهنجار رشد کند، خون رسانی از مادر به کودک مختل میشود و جنین رشد نمیکند.
- مشکلات کروموزوم: گاهی تعداد کروموزومهایی که جنین دریافت میکند درست نیست و ناهنجاریهایی در رشد جنین ایجاد میشود. در این حالت معمولا سقط در سه ماهه اول بارداری رخ میدهد.
- ناهنجاریهای ساختاری رحم: فیبروئیدها (زایده های غیر سرطانی رحم) و انواع ناهنجاریها در شکل رحم میتوانند در رشد جنین اختلال ایجاد کنند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: در این حالت ممکن است تخمدانها خیلی بزرگ بوده و عدم تعادل هورمونی به وجود بیاورند.
- ضعف گردن رحم: هنگامی که عضله گردن رحم ضعیف باشد ممکن است زودتر از موعد باز شده و سقط اتفاق بیفتد.
- سبک زندگی -تاثیر بیماریها و سبک زندگی بر سقط جنین: مشکلات پزشکی متعددی نیز میتوانند با اختلال در رشد جنین، منجر به سقط شوند. ورزش و رابطه جنسی باعث سقط جنین نمیشوند. کار کردن نیز تاثیری بر جنسن ندارد مگر این که شما را در معرض مواد شیمیایی مضر یا تشعشع قرار دهد.
مشکلات پزشکی که میتوانند در رشد جنین اختلال به وجود بیاورند:
- سوء تغذیه یا عدم تغذیه مناسب
- سوء مصرف مواد و الکل
- بارداری در سنین بالا
- بیماری تیروئید درمان نشده
- مشکلات هورمونی
- عدم کنترل دیابت
- عفونتها
- جراحات
- چاقی
- مشکلاتی در دهانه رحم
- ناهنجاری در شکل رحم
- بالا بودن زیاد فشار خون
- مسمومیت غذایی
- برخی داروها
- بیماریهایی مانند سلیاک، ایدز، بیماری کلیه، لوپوس، مالاریا، سرخجه، سیفلیس، کلامیدیا، سوزاک
همیشه پیش از مصرف هر گونه دارویی، با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید مصرف آن در بارداری بی خطر است. این امر در مورد همه گیاهان دارویی و مکملها نیز صادق است.
انواع سقط جنین
پزشکان در هنگام صحبت در مورد سقط، اصطلاحات مختلفی را استفاده میکنند که به طور خلاصه به صورت زیر است:
خطر سقط Threatened miscarriage: در اوایل بارداری کمی خونریزی همراه با کمردرد اتفاق افتاده است اما هنوز سرویکس یا گردن رحم بسته است. در این موارد بارداری ادامه پیدا میکند.
سقط جنین ناقص یا ناگزیر Inevitable or incomplete miscarriage: درد شکم یا کمر، خونریزی و باز شدن سرویکس اتفاق افتاده است. اگر سرویکس باز باشد، سقط اجتناب ناپذیر است.
سقط جنین کامل Complete miscarriage: جنین از رحم تخلیه میشود. خونریزی و درد به سرعت فروکش میکند.
سقط جنین بی علامت یا فراموش شده (Missed miscarriage): جنین مرده است اما هیچ علائمی مثل درد و خونریزی به وجود نیامده است.
سقط مکرر: سقط مکرر به وضعیتی گفته میشود که سقط جنین در سه ماهه اول بارداری، سه مرتبه یا بیش از سه مرتبه تجربه شده است.
از کجا بدانیم سقط جنین کرده ایم یا قاعدگی شروع شده است؟
در بسیاری از موارد متوجه سقط جنین نمیشوید. علاوه بر این برخی از علائم سقط جنین مشابه قاعدگی هستند. بنابراین برای تمایز بین قاعدگی و سقط جنین، چند مورد را باید در نظر بگیرید:
علائم: درد شدید شکم یا کمر و ترشح مایعات و لخته های بزرگ که میتواند نشانگر سقط باشد.
زمان: سقط جنین در اوایل بارداری اگر رخ دهد با قاعدگی ممکن است اشتباه گرفته شود. با این حال پس از هشت هفتگی بارداری، احتمال این که آن را با قاعدگی اشتباه بگیرید کم است.
طول مدت علائم: علائم سقط معمولا بدتر میشود و بیش از یک دوره قاعدگی طول میکشد.
اگر خونریزی شدیدی دارید یا فکر میکنید ممکن است سقط کرده باشید به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از سقط جنین
از همه انواع سقط جنین نمیتوان پیشگیری کرد اما میتوان با اقداماتی ، سلامت بارداری را افزایش داد:
مراقبتهای پزشکی منظم در دوران بارداری
پرهیز از الکل، مواد، داروها و سیگار در دوران بارداری
حفظ وزن سالم پیش و در دوران بارداری
پرهیز از عفونتها با رعایت بهداشت و دوری از افراد بیمار
محدود کردن کافئین (نباید بیش از 200 میلی گرم کافئین در روز مصرف کنید)
مصرف قرصهای ویتامین بارداری برای اطمینان یافتن از وجود مواد مغذی کافی برای رشد جنین
خوردن غذاهای سالم و متنوع و مقدار زیادی میوه و سبزیجات (اعم از سبزیجات برگی و غیر برگی مانند هویج)
سقط جنین در دوقلویی و چند قلویی
معمولا زمانی بارداری دوقلو اتفاق می افتد که دو تخمک بارور شده اند. همچنین ممکن است یک تخمک بارور شده به دو جنین جداگانه تقسیم شود. در بارداری دوقلویی و چند قلویی باید ملاحظاتی را در نظر بگیرید. داشتن چند جنین در رحم بر رشد آنها تاثیر میگذارد. زنانی که دو یا چند قلو باردار هستند بیشتر در خطر عوارضی مثل زایمان زودرس، پره اکلامپسی و یا سقط جنین قرار دارند.
همچنین اتفاقی به نام سندرم محو دوقلو که به معنی از دست رفتن یکی از جنینها است در برخی باردارهای دو یا چند قلویی رخ میدهد.
در بسیاری از موارد قل از دست رفته دوباره جذب جفت میشود. گاهی اوقات این اتفاق به قدری زود رخ میدهد که حتی متوجه نمیشوید دوقلو باردار بوده اید.
درمان سقط جنین
درمان بستگی به نوع سقط دارد. اگر هیچ بافت مرتبط با بارداری در بدنتان باقی نمانده باشد (سقط جنین کامل) نیازی به درمان نیست. اگر هنوز بخشی از بافتها در بدن باشد روشهای مختلفی برای درمان وجود دارد:
- منتظر میمانید تا زمانی که بافتهای باقی مانده نیز به صورت طبیعی از بدن خارج شوند
- داروهایی مصرف میکنید تا به خارج شدن بافتهای باقی مانده بارداری، کمک کند
- با عمل جراحی بافتهای باقی مانده خارج میشوند.
بارداری مجدد پس از سقط جنین
پس از سقط بهتر است کمی صبر کنید تا از نظر احساسی و بدنی آمادگی بارداری مجدد پیدا کنید. در این زمینه از پزشک خود سوال کنید. سقط جنین معمولا تکرار نمیشود اما اگر چند سقط جنین داشته اید، باید آزمایشهایی انجام بدهید تا علت آن شناسایی شود و از تجربه مجدد این اتفاق تلخ، پیشگیری گردد. از جمله این آزمایشها عبارتند از آزمایش خون برای تشخیص وضعیت هورمونها، آزمایش کروموزم بر اساس نمونه خون یا بافت، معاینه لگن و رحم و سونوگرافی.