نحوه تیمم مکارم شیرازی

پرسش : شرکتى در کوه و بیابان، محلّى را براى استراحت و زندگى کارکنان خود تعیین نموده است،کارکنانى از شهرهاى مختلف دور دست براى کار به این شرکت مى آیند به این کیفیت که 14 روز در این جا مشغول کار بوده و 14 روز دیگر به شهرهاى خود مراجعت مى کنند، در مدّت 14 روز کارى نحوه کارشان به شرح زیر است لطفاً تکلیف نماز و روزه هر دسته را بیان فرمایید : الف : عده اى همه روزه یا اغلب روزها از جایگاه مذکور (استراحتگاه) به فاصله کمتر از مسافت شرعى که محلّ کار آنهاست مى روند و شب برمى گردند، نماز این دسته چگونه است؟ ب : عده اى دیگر یک هفته روز به محلّ کار مى روند و شب برمى گردند و یک هفته شب به محل کار مى روند و روز برمى گردند، فاصله استراحتگاه این عدّه تا محلّ کارشان نیز کمتر از مسافت شرعى است، نماز آنها چه حکمی دارد؟ ج : عدّه اى دیگر فاصله محلّ کارشان تا استراحتگاه فوق الذّکر به اندازه مسافت شرعى است اینها هم بعضى همه روزه یا اغلب روزها به محلّ کار مى روند و برحسب وضع کارى خود قبل از ظهر یا بعد از ظهر به استراحتگاه برمى گردند،نماز آنها چه حکمی دارد؟ د : بعضى دیگر از عدّه فوق که فاصله محلّ کارشان تا استراحتگاه به اندازه مسافت شرعى است یک هفته، روز به محل کار مى روند و شب برمى گردند و هفته اى دیگر، شب مى روند و روز به استراحتگاه برمى گردند، نماز آنها چه حکمی دارد؟ هـ : عدّه اى محلّ کارشان همان استراحتگاه است ولى اتّفاقاً ممکن است به طور موقّت مسافت شرعى را بپیمایند و مجدّدا جهت ادامه کار به محلّ کار خود یعنى استراحتگاه برگردند،نماز آنها چه حکمی دارد؟ و: آیا بین اشخاصى که مدّت زیادى به این کار مشغول هستند و کسانى که جدیداً مشغول این کار شده اند فرقى هست؟

پاسخ : الف : اگر فاصله میان محلّ استراحت و محلّ کار آنها سه یا چهار کیلومتر باشد، قصداقامه در دو محل صحیح است و نماز و روزه آنها کامل است و اگر فاصله زیاداست قصد اقامه درست نیست نماز آنها قصر است و نمى توانند روزه بگیرند. ب : مانند پاسخ سوال الف است. ج : این اشخاص کثیر السّفر هستند. د: مانند پاسخ سوال ج است. ه : در صورتى که قصد ده روز اقامت در آن محل نداشته باشند نماز و روزه آنها قصر است. د : فرقى بین آنها در مورد نماز و روزه نمی باشد.

پرسش : چنانچه شخصی کثیرالسفر بوده است اما مسأله را نمی دانسته که کثیرالسفر است و نمازها را به صورت شکسته خوانده است، اما بعد از مدتی متوجه شده است، تکلیف او در مورد نماز های خوانده شده چیست؟ پاسخ : در فرض سوال نمازهای گذشته که شکسته خوانده است را تدریجاً قضا کند. پرسش : شخصی که سه روز در هفته رفت و آمد می کند و کثیر السفر است اگر بدون اینکه فاصله ده روزه بین سفرهایش بیافتد سفرهایش به یک روز در هفته تقلیل پیدا کند از چه زمانی حکم مسافر را دارد؟ پاسخ : از همان لحظه که سفر کم می شود نماز شکسته می شود.

پرسش : اگر سفر اول کثیر السفر سه روز باشد برای نماز تکلیف چه می باشد؟ پاسخ : در سفر اول که کمتر از ده روز باشد احتیاط مستحبجمع بین نماز شکسته و تمام می باشد، ضمنا یک روز یا نه روز فرقی ندارد. پرسش : چنانچه شخصی که شغل او رانندگی می باشد در وطن خود یا در مکانی دیگر ده روز توقف نماید، نماز او در سفر اوّل چه حکمی دارد؟ پاسخ : کسى که شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در محلّى بماند، خواه وطن او باشد یا نه، خواه از اوّل قصد ده روز داشته یا نه، باید در سفر اوّل نماز را شکسته بخواند و اگر شک کند که ده روز مانده یا نه، باید نمازش را تمام بخواند.

پرسش : اگر فرد کثیرالسفر که روز مشخصی باید در محل کارش باشه، 1- یه روز زودتر برای دیدن اقوامی که در همان شهر هستند حرکت کنه، آیا این یک روز زودتری که جهت دیدار با اقوام رفته نمازش کامل است یا شکسته؟ 2- در فرض بالا اگر یک روز بعد برای دیدن اقوام در محل کارش باشه چه حکمی داره؟ پاسخ : اضافه ماندن اشکالی ندارد و اگر دو سه روز زودتر می رود نیز نمازش تمام است ولی اگر زمان قابل توجهی زودتر می رود نمازش تمام نیست. پرسش : اگر شخص کثیر السفر، تا چهار فرسخی حومه محل کارش برود، نماز او چه حکمی دارد؟ پاسخ : کثیر السفر می تواند تا قبل از چهار فرسخی محل کار خود برود و نماز او کامل می باشد.

پرسش : اگر شخصی در یک ماه کمتر از 12 روز و در ماه دیگر بیش از 12 روز مسافرت کند به طوری که در مجموع 24 روز شود، حکم کثیر السفر را دارد؟ پاسخ : در فرض سوال، کثیر السفر محسوب می گردد. پرسش : شخصی در مکانی مشغول به کار شده است اما نمی داند که شرایط کثیر السفر بودن را دارد یا نه و شک دارد به این مسأله، وظیفه ی او در مورد نماز چیست؟ پاسخ : چنانچه بداند رفت و آمد او به آنجا به طور متوسط هفته ای سه روز خواهد بود، نماز او در آنجا تمام است و اگر نمی داند یا مشکوک است شکسته است.

پرسش : در احکام مسافر، کثیرالسفر به چه اشخاصی اطلاق می شود؟ پاسخ : انسان در یکی از این چهار حالت، کثیر السفر می شود و نماز و روزه اش در بین راه و مقصد کامل است: 1-در مدت زمان یک ماه، هر روز (هرچند بدون جمعه ها) رفت و آمد کند. 2- در مدت زمان 45 روز، 5 روز در هفته رفت و آمد کند. 3-در مدت زمان دو ماه و بیشتر، حداقل سه روز در هفته (یا 12 روز در ماه) رفت و آمد کند. 4- در مدت حداقل دو ماه و کمتر از دو سال، حداقل سه روز در هفته در جایی بماند.

پرسش : آیا سفر باید فقط به یک قصد مانند کار یا تحصیل انجام شود؟ پاسخ : معیار در این موضوع، سفرهای غالب فرد است؛ اگر غالباً برای تحصیل مسافرت می کند، در سفرهای دیگر مانند صله رحم حتّی به همان محل، حکم مسافر را دارد ولی چنانچه مداوم مثلاً یک روز برای کار و یک روز برای تحصیل و یک روز برای زیارت مسافرت می کند هر چند به نقاط مختلف باشد، در مجموع کثیر السّفر محسوب می شود.

پرسش : اگر کسی که ساکن قم و در تهران کثیر السفر است برای دوره ای دو هفته ای هر هفته سه روز به کاشان برود، در سفر کاشان نیز حکم کثیر السفر را دارد؟ پاسخ : اگر در راستای همان کار یا تحصیل باشد نمازش کامل است. پرسش : اگر شخصی به قصد فعل حرامی مانند قتل یا سرقت مسافرت نماید، نماز او چه حکمی دارد؟ پاسخ : گر به قصد دزدى، خیانت، یا کار حرام دیگرى سفر کند، باید نماز را تمام بخواند، همچنین اگر خود سفر حرام باشد مثل این‏که چنان مسافرتى براى بدن او ضرر قابل ملاحظه‏ اى دارد.

پرسش : شخصی به قصد گناه سفر کرده و نمی‌دانسته باید نمازش را تمام بخواند، مدت‌ها پس از بازگشت از سفر توبه می‌کند و بعد هم می‌فهمد که باید نماز را تمام می‌خوانده، آیا اکنون نمازهایی را که در سفر شکسته خوانده باید قضا کند؟ پاسخ : در فرض سوال باید نمازها را قضا نماید. پرسش : اگر فرزندی علی رغم نهی والدین از سفر به مسافرت برود، نمازش در آن سفر چه حکمی دارد؟ پاسخ : چنانچه فرزند با نهى پدر و مادر سفر نماید بطورى که مایه اذیّت آنها شود، باید نماز را باید بنابر احتیاط واجب تمام بخواند.

پرسش : اگر شخصی از حد ترخص خارج شود ولی قبل از رسیدن به مسافت شرعی، از ادامه مسافرت منصرف شود آیا نماز او در همان محل کامل است؟ پاسخ : نماز او کامل است. پرسش : چنانچه مسافری بعد از این که به مسافت شرعی رسید و از قصد خود منصرف شد یا مردد شد، وظیفه ی او در مورد نماز چیست؟ پاسخ : اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت خود منصرف شود، باید نماز را شکسته بخواند، مگر این‏که مردّد درماندن و برگشتن باشد و یا بخواهد همان‏جا ده روز بماند.

پرسش : اگر فردی بخواهد به محلّى که هشت فرسخ یا بیشتر است برود، اگر پیش از آن که به هشت فرسخ برسد مردّد شود که بقیّه راه را برود یا نه، تکلیفش چیست؟ پاسخ : چنانچه در آنجا مقدارى متوقّف شود و بعد تصمیم بگیرد بقیّه راه را ادامه دهد باید نماز را شکسته بخواند. و اگر در حال تردید مقدارى از مسافت را طى کند سپس تصمیمش بر ادامه راه شود، چنانچه باقیمانده راه با آنچه قبلاً با قصد طى کرده هشت فرسخ یا بیشتر باشد نماز را شکسته مى خواند.

پرسش : اگر شخصی قصد کند به مکانی برود که مسافت شرعی نیست، ولی از آنجا به بعد قصد کند به مکانی برود که مجموع رفت و برگشت او مسافت شرعی می شود، باید نماز خود را شکسته بخواند؟ پاسخ : اگر از اوّل بخواهد به محلّى که کمتر از هشت فرسخ است برود و در وسط راه یا پس از رسیدن به آن مقصد قصد کند مسافرت خود را ادامه دهد به طورى که مجموع مسافرت او هشت فرسخ باشد، چون از اوّل قصد نداشته باید نماز را تمام بخواند، ولى اگر در اثنا، یا پس از رسیدن به مقصد قصد کند از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر برود، نماز او شکسته است.

پرسش : اشخاصی که در شهرها و روستاها جنس می فروشند و محل مشخصی ندارند، نماز خود را باید به صورت شکسته بخوانند یا وظیفه ی دیگری دارند؟ پاسخ : کسى که شغلش مسافرت نیست، ولى در شهر یا روستایى جنسى دارد که براى حمل آن مسافرت هاى پى در پى مى ‏کند باید نماز را شکسته بخواند، مگر این که کثرت سفر را داشته باشد. پرسش : چند نفر با اتومبیل به بیرون شهر سفر کرده و بدون مقصد خاصی گردش می کرده اند و برای حفظ روزه شان می خواسته اند به بیش از مسافت شرعی نروند اما متوجه شده اند که از مسافت شرعی گذشته اند. آیا روزه شان باطل است و نماز شکسته است؟ پاسخ : در صورتیکه قصد رفتن به مسافت نداشته اند نماز و روزه آنها کامل است مشروط بر اینکه برگشتن آنها به اندازه مسافت نباشد یا قبل از ظهر بازگردند.

پرسش : روش محاسبه مسافت شرعی چگونه می باشد؟ پاسخ : براى محاسبه مسافت هشت فرسخ باید فاصله ی بین دو شهر یعنى آخرین خانه مبدا حرکت و اوّلین خانه مقصد را حساب کرد. پرسش : اگر راننده آژانس درون شهری، به صورت اتفاقی مسافری به خارج از شهر ببرد که مسافت شرعی طی شود نماز او در خارج از شهر چه حکمی دارد؟ پاسخ : کسى که شغلش رانندگى داخل شهر است اگر اتّفاقاً به سفر خارج از شهر برود و هشت فرسخ و بیشتر باشد نمازش شکسته است، امّا کسى که هم رانندگى داخل شهر مى‏ کند و هم راننده بیابانى است وقتى به خارج شهر مى‏ رود نماز را باید تمام بخواند.

پرسش : راه های تشخیص مسافت شرعی چیست؟ پاسخ : مقدار مسافت را از راههاى مختلف مى ‏توان دریافت نخست این‏که خودش اندازه‏ گیرى کرده و یقین حاصل کند، دوم این‏که در میان مردم معروف باشد، سوم این‏که شخص مورد اعتمادى خبر دهد. پرسش : اگر شخصی با یقین به عدم طی مسافت شرعی، نماز را کامل بخواند ولی بعد بفهمد که مسافت شرعی طی شده بود چه وظیفه ای دارد؟ پاسخ : اگر یقین داشت مسافت مورد نظر هشت فرسخ نیست و در اثناء راه فهمید که هشت فرسخ بوده باید نماز را شکسته بخواند و اگر تمام خوانده اعاده کند.

پرسش : اگر شخصی با یقین به طی مسافت شرعی، نماز را شکسته بخواند ولی بعد بفهمد که مسافت شرعی طی نشده بود چه وظیفه ای دارد؟ پاسخ : هرگاه یقین دارد سفر او هشت فرسخ است و نماز را شکسته بخواند، بعد بفهمد هشت فرسخ نبوده، نمازش باطل است و باید آن را اعاده کند و چهار رکعت بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید. پرسش : با چه شرایطی نماز در مسافرت شکسته شده و به صورت دو رکعتی خوانده می شود؟ پاسخ : مسافر با «هشت شرط» باید نمازهاى چهار رکعتى را دو رکعت به‏ جا آورد: 1- سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد 2- از اوّل، قصد هشت فرسخ را داشته باشد 3-در بین راه از قصدش برنگردد 4- قبل از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود عبور نکند و نخواهد ده روز یا بیشتر در اثناء راه توقف کند. 5- سفر او براى کار حرامى نباشد 6-از صحرانشین‏هاى خانه‏ بدوش نباشد 7-شغل و کار او مسافرت نباشد 8- به حدّ ترخّص برسد

پرسش : چنانچه مکلّف شک داشته باشد که فاصله ی بین دو شهر یا روستا به مقدار مسافت شرعی می باشد، برای نماز چه وظیفه ای دارد؟ پاسخ : اگر شک دارد سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شکسته بخواند، ولى در صورت شک باید از کسانى که به آن راه آشنا هستند تحقیق کند، مگر این‏که مشقّت زیادى داشته باشد.