توضیحات کارشناس:
دوره قاعدگی بانوان وضعیت خاص و ویژه‌ای است برای آنان و احکام به خصوصی نیز دارد، که در فقه از آنها به احکام حائض تعبیر و در کتاب طهارت با همین عنوان بیان می‌شود. یکی از احکام زن حائض آن است که در این حال، نماز خواندن، روزه گرفتن و طواف و اعتکاف برای او جایز نیست و نمی‌تواند به چنین عبادت‌هایی مبادرت ورزد. (رجوع شود به تحریر الوسیلة؛ ج 1، کتاب الطهارة، القول فی أحکام الحائض)
روشن است که پایه‌ی این محدودیت و ممنوعیت‌ها، عدم امکان تقرب به حق تعالی و بالکل مسدود بودن راه ارتباط حائض با خدا نمی‌باشد، بلکه برای حائض در این دوره نیز امکان ذکر و یاد خداوند رحمن و رحیم فراهم بوده و راه دعا و مناجات، تلاوت آیات قرآن کریم به جز سور عزائم، و جلب رضای حق تعالی از طریق خود سازی و مبارزه با نفس و تزکیه آن از صفات رذیله و تخلق به صفات حمیده و انجام کارهای نیک و خدمت به بندگان خدا همواره باز است.
بلکه بالاتر آن‌که، برای زن صاحب معرفت و کمال، ترک صلات و روزه و طواف و اعتکاف در حال حیض، همان قدر می‌تواند موجب تقرب به قادر متعال باشد که نماز و روزه در وقت دیگر مقرّب است؛ زیرا انقیاد به نواهی و امتثال آن نیز همانند پایبندی به واجبات جلوه بندگی است و موجب تقرب و کمال آدمی.
پس دقیق‌تر آن‌که زن مؤمن در این دوره برای رضای خدا نماز نمی‌خواند و در اجرای فرمان آن محبوب دل‌ها روزه نمی‌گیرد، کما اینکه همه این‌ها را در دوره پاکی از حیض، به قصد طاعت و بندگی او انجام می‌دهد.
به همین جهت، یکی از احکام مربوط به دوره قاعدگی خانم‌ها، مسأله قضا نماز و روزه‌ای است که در این مدت و به حکم وظیفه انجام نداده‌اند.
نظر امام خمینی (س) نیز در باره این موارد در جلد اول تحریرالوسیله، هم در کتاب‌الطهاة و هم در کتاب‌الصلاة آمده است. در احکام الحائض می‌فرمایند:
«و منها - وجوب قضاء ما ترکته فی حال الحیض من الصیام الواجب سواء کان صوم شهر رمضان أو غیره علی الأقوی، و کذا الصلاة الواجبة غیر الیومیة کالآیات، و رکعتی الطواف و المنذورة علی الأحوط، بخلاف الصلاة الیومیة، فإنه لا یجب علیها قضاء ما ترکته فی حال حیضها، نعم لو حاضت بعد دخول الوقت و قد مضی منه مقدار أقل الواجب من صلاتها بحسب حالها من البطء و السرعة و الصحة و المرض و الحضر و السفر و مقدار تحصیل الشرائط غیر الحاصلة بحسب تکلیفها الفعلی من الوضوء و الغسل أو التیمم و لم تصل وجب علیها قضاء تلک الصلاة، بخلاف من لم تدرک من أول الوقت هذا المقدار، فإنه لا یجب علیها القضاء، و الأحوط القضاء لو أدرکت مقدار أداء الصلاة مع الطهارة و إن لم تدرک مقدار تحصیل سائر الشرائط، و إن کان الأقوی عدم وجوبه.»
بنابر این:
1- قضا روزه‌های واجب که در حال حیض ترک می‌شود واجب است، چه روزه‌های ماه رمضان باشد یا غیر آن بنابر اقوا.
2- نمازهای یومیه‌ای را که زن در حال حیض ترک نموده است، واجب نیست قضا کند.
البته اگر بعد از دخول وقت نماز، به اندازه‌ای وقت داشته است که بتواند در آن وقت حداقل واجبات نماز را به تناسب حال خویش از حیث کندی و سرعت، مریضی و سلامت، حضر و سفر، و با رعایت شرایطی که دارا نیست ولی فعلا مکلف به آنها است مانند وضو و غسل یا تیمم، بجا آورد، و با این حال بجا نیاورد و حائض شود، باید این نماز یومیه را قضا نماید، بر خلاف زنی که این مقدار از اول وقت را در حال پاکی قبل از حیض شدن درک نکرده که قضا بر او واجب نیست. و در صورتی که به اندازۀ انجام نماز با طهارت از اول وقت بگذرد، اگر چه وقت تحصیل سایر شرایط را نداشته باشد، احتیاط مستحب آن است که نماز را قضا نماید.
3- زن حائض نمازهای واجب غیر یومیه مانند نماز آیات و دو رکعت نماز طواف و نماز نذر که در حال حیض ترک کرده است را بنابر احتیاط واجب باید قضا نماید.
در خصوص این نمازها (واجب غیر یومیه) ملاحظاتی است که به اختصار به دو مورد و مطلب می‌پردازیم.
مطلب اول: اگرچه امام خمینی (س) در کتاب الطهاره همان‌طور که گذشت، قضا نماز آیات را بر زن حائض به احتیاط واجب لازم دانسته‌اند؛ لیکن در جای دیگر فرموده‌اند:
«تجب هذه الصلاة علی کل مکلف، و الأقوی سقوطها عن الحائض و النفساء، فلا قضاء علیهما فی الموقتة، و لا یجب أداء غیرها، هذا فی الحیض و النفاس المستوعبین، و أما غیره ففیه تفصیل، و الاحتیاط حسن.» (تحریرالوسیله؛ ج 1، کتاب الصلاة، القول فی صلاة الآیات، مسأله 6)
پس طبق این نظر، که فتوا هم هست نه احتیاط، و در محل خود (بحث نماز آیات) نیز آمده است، نماز آیات بنابر اقوا از زن حایض و نفساء ساقط است، لذا قضای نماز آیاتی که وقت دارد مثل خسوف و کسوف بر آنها واجب نیست و ادای نماز آیات غیر موقت نیز بر آنان واجب نیست. البته همان‌گونه که در متن آمده است، این حکم در موردی است که دوره حیض زن، تمام مدّت وقوع آیات و اتفاقاتی که نماز آیات برای آن واجب می‌شود را فراگیرد؛ امّا در غیر آن، تفصیل وجود دارد و رعایت احتیاط خوب و نیکو است.
مطلب دوم: در تصور چگونگی قضا نماز طواف بر زن حائض می‌باشد؛ و آن به این نحو است:
اگر بانویی در عمره تمتع، بعد از انجام و اتمام طواف و قبل از خواندن نماز طواف حائض شود. روشن است که بی‌درنگ باید از مسجد الحرام خارج شود. پس در این حال امکان خواندن نماز بعد از طواف و با رعایت موالات عرفیه را شرعا ندارد.
در این صورت اگر تا آخرین فرصت ممکن برای احرام حج، پاک نمی‌شود وظیفه او آن است که سعی و تقصیر عمره تمتع را به جا آورده و برای حج محرم شده و نماز طواف عمره تمتع را قبل یا بعد از طواف حج به جا آورد. این فرض در مناسک حج امام خمینی ره و بر سبیل فتوا، نه احتیاط، چنین آمده است:
«20- س- زنی مُحرم به احرام عمرۀ تمتع شده و پس از ورود به مکه و انجام طواف، قبل از اینکه نماز طواف بخواند حائض گردیده، چه وظیفه دارد؟
ج- اگر وقت وسعت دارد، صبر کند تا پاک شود و نماز را بخواند و بقیۀ اعمال را انجام دهد، و چنانچه وقت تنگ باشد سعی و تقصیر عمرۀ تمتع را انجام دهد و مُحرم شود به حج تمتع، و بعد از طواف حج یا قبل از آن، نماز را بخواند و سپس بقیۀ اعمال را انجام دهد.»
1392/10/05
.
انتهای پیام /*