وفق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه، تقاضای طلاق همسرش را بنماید. همچنین طبق تبصره این ماده، زن نیز می‌تواند با وجود شرایط مقرر در مواد (۱۱۱۹)، (۱۱۲۹) و (۱۱۳۰) از دادگاه تقاضای طلاق نماید.
اصولا وفق قوانین ایران، حق طلاق با مرد است و این بدان معناست که هروقت بخواهد ولو بدون عذر موجه، به دادگاه مراجعه و درخواست طلاق همسرش را بنماید. لیکن قبل از اجرای طلاق باید تمام حقوق مالی زن، یعنی مهریه، نفقه و جهیزیه زوجه را پرداخت نماید.
شاید درج چنین ماده ای در قانون، ناعادلانه و غیرمنصفانه به نظر برسد. چرا که به موجب این ماده، مرد حق فسخ نکاح را به صورت یکجانبه دارا می باشد بدون اینکه زن بتواند مانع این کار شود.
لیکن با تصویب قانون حمایت خانواده و همچنین اصلاح این ماده، حق نامحدودی که قبلا برای مرد وجود داشت به این ترتیب که هرگاه اراده می کرد می توانست به صرف مراجعه به دفترخانه و بدون نیاز به مراجعه به دادگاه زن خود را طلاق دهد. ولی قانون جدید این محدودیت را برای مرد قایل شده است که ابتدا باید به دادگاه مراجعه و ضمن ثبت دادخواست، دلایل خود را نیز شرح دهد و پس از رجوع به داوری و طی مراحل لازم، قاضی حکم به اجرای طلاق صادر نماید.
در این گفتار برآنیم تا به شرایط و نحوه اقدام به طلاق از سوی مرد و همچنین زن هریک به صورت جداگانه بپردازیم.
مشاوره حقوقی فوری
مشاوره تخصصی تلفنی و متنی آنلاین با وکلای سراسر کشور
طلاق از جانب مرد در نظام حقوقی ایران
به موجب قوانین کشور ما که مستنبط از منابع فقهی می باشد، مرد می تواند به صورت یکجانبه، اقدام به مطلقه نمودن زن خود نماید.
در گذشته این حق، به صورت مطلق و نامحدود به مرد داده شده بود به این صورت که هرگاه اراده می کرد می توانست با مراجعه به دفترخانه ازدواج و طلاق و حتی بدون آنکه نیاز به مراجعه به دادگاه داشته باشد و بدون آنکه مجبور باشد حقوق مالی همسر خود را پرداخت نماید، زن خود را طلاق دهد. لیکن با اصلاح قانون جدید و تصویب قانون خانواده مصوب ۱۳۵۳، محدودیت هایی برای این حق مرد، مقرر نمود. از جمله اینکه مرد میبایست قبل از اقدام به طلاق، ایتدا به دادگاه مراجعه نماید و دادخواست طلاق خود را تقدیم کرده و پس ارایه دلایل خود، در صورت صدور گواهی عدم سازش و پس از پرداخت کامل حقوق مالی همسر خود، اقدام به طلاق نماید.
بنابراین همانطور که ملاحظه می نمایید، دیگر مثل گذشته مرد نمی تواند به راحتی از این حق خود به صورت یک جانبه استفاده نماید. بلکه ملزم به دریافت گواهی عدم سازش و پرداخت حقوق مالی زن به صورت کامل می باشد.
بیشتر بخوانید: طلاق به درخواست مرد و طلاق از طرف زن
حقوق مالی زن، که مرد میبایست قبل از اقدام به طلاق آن را پرداخت نماید
این حقوق به قرار زیر می باشد:
- مهریه
- نفقه
- اجرت المثل که عبارت است از مبلغی که زن بابت کار هایی که در خانه شوهر انجام داده و وظیفه اش نبوده به او پرداخت می شود.
- نحله که مبلغی است که به دستور دادگاه باید به زن پرداخت شود.
- تنصیف که عبارت است ازپ رداخت نصف اموالی که مرد پس از نکاح به دست آورده به زن، به شرطی که مرد بدون عذر موجه و سوء رفتار زن، اقدام به طلاق نماید.
چنانچه مرد دارای دلیل موجه برای طلاق یک جانبه باشد، باز هم حقوق مالی زن برقرار است؟
چنانچه شوهر دلیل موجهی برای طلاق دادن همسر خود داشته باشد مثل اینکه زن مرتکب سوء رفتار با او باشد، باز هم مستحق دریافت نفقه و مهریه و اجرت المثل می باشد لیکن تنصیف منتفی است. یعنی مرد مکلف به پرداخت نصف اموال خود نمی‌باشد.
اقدام به طلاق از جانب زن مطابق قانون مدنی
در صورت وجود شرایط زیر، زن می تواند به دادگاه خانواده مراجعه و با ارایه دلایل خود، چنانچه قاضی گواهی عدم امکان سازش صادر نماید، اقدام به طلاق نماید. این دلایل به قرار زیر می باشند:
- خودداری شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان اجبار او به پرداخت و همچنین در صورت ناتوانی مرد از پرداخت نفقه (ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی)
- در صورتی که زن اثبات نماید که ادامه زندگی با مرد برای او موجب عسر و حرج است. عسر و حرج که در ادامه به شرح آن خواهیم پرداخت، به معنای سختی و تنگناست، به این معنا که ادامه زندگی با مرد برای زن مشقت بار است.( ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی)
- چنانچه شوهر ۴ سال تمام مفقود الاثر باشد و حکم موت فرضی ( که تشریفات خاص خود را دارد ) در مورد او صادر شده باشد. در این حالت، چنانچه مرد پس از اجرای طلاقو پیش از تمام شدن ایام عده ، حاضر شود می تواند رجوع نماید و به این ترتیب حکم طلاق فاقد اعتبار می شود.( ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی)
- ازدواج مجدد شوهر، در صورتی که ضمن عقد شرط شده باشد که چنانچه مرد بدون اجازه زن، همسر دیگری اختیار نمود، زن بتواند طلاق بگیرد.( ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی)
- وکیل در توکیل شدن زن یا همان گرفتن حق طلاق به زبان عامیانه به این معنا که حین نکاح، شرط شود که زن از جانب شوهر وکیل در طلاق باشد به این معنا که بتواند خود را از جانب شوهر مطلقه نماید.( ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی)
عسر و حرج در قانون مدنی به چه معناست؟
به موجب ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، عسر و حرجعبارت است از شرایطی که ادامه زندگی مشترک را برای زن غیر قابل تحمل نماید و عبارت انداز:
- ترک زندگی خانوادگی توسط مرد به مدت حداقل شش ماه متوالی و یا نه ماه غیر متوالی در مدت یک سال بدون داشتن عذر موجه.
- اعتیاد شوهر به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء او به استعمال مشروبات الکلی به صورتی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد نماید و
- خودداری یا عدم امکان اجبار وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم است.
- محکومیت قطعی شوهر به حبس پنج سال یا بیشتر.
- ضرب و شتم یا هرگونه بدرفتاری پی در پی زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زن قابل تحمل نباشد.
- ابتلاء شوهر به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا مسری یا هر گونه عارضه‌ی صعب‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل کند.
شایان ذکر است موارد عسر و حرج محدود به این پنج مورد نیستند و در سایر موارد که دادگاه تشخیص دهد ادامه زندگی برای زن غیر قابل تحمل است می تواند حکم به طلاق صادر نماید.
این مطلب توسط خدیجه زینالی وکیل پایه یک دادگستری نگاشته شده است.