پروستات، غده‌ی کوچکی در دستکاه تناسلی مردانه است و جلوی رکتوم (راست‌روده)، زیر مثانه، و اطراف پیشابراه قرار دارد. پیشابراه مجرایی برای خروج ادرار از مثانه است که از بین غده پروستات عبور می کند. ابعاد پروستات طبیعی به اندازهی یک شاه‌بلوط است و کار اصلی آن تولید بخشی از مایع منی برای تغذیه و زنده ماندن اسپرم است. در این مقاله به ابعاد پروستات سالم در سنین مختلف می پردازیم.
حجم و اندازه نرمال پروستات چقدر است؟
در بزرگسالی وزن نرمال پروستات حدود 20 تا 25 گرم با ابعاد تقریبی 4 سانتیمتر عرض، 3 سانتیمتر ارتفاع و 3 سانتیمتر ضخامت است.
طرح کلی پروستات
- پنیس
- پیشابراه
- بیضه
- کیسه‌ی بیضه
- مثانه
- وزیکول سمینال (کیسه‌های منی)
- پروستات
- مقعد
- راست‌روده
ابعاد پروستات
ابعاد پروستات سالم تا نیمهی عمر یعنی تا حدود 40 سالگی، ثابت باقی می‌ماند. اندازهی آن را می‌توان به راحتی به سه دسته‌ی «کوچک»، «متوسط» و «بزرگ» تقسیم کرد. با این حال، اورولوژیستها به جای وزن، از حجم به عنوان مشخصهی پروستات یاد می‌کنند. این اطلاعات را با استفاده از امواج فراصوت (سونوگرافی) می‌توان به دست آورد. به طور کلی، اندازه نرمال پروستات را به صورت 3 سانتیمتر ارتفاع، 4 سانتیمتر عرض، 3 سانتیمتر ضخامت و شکل آن را مثل شاه‌بلوط می‌دانند.
حجم طبیعی پروستات باید چند سی سی باشد؟
– حجم متوسط پروستات 20 سی سی یعنی حدود 20 گرم است. البته این عدد از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
– وقتی در مورد یک پروستات کوچک صحبت می‌کنیم، یعنی ابعاد پروستات وی بین 30 تا 40 میلی‌لیتر و پروستات متوسط دارای حجم 40 تا 80 میلی‌لیتر و یک پروستات بزرگ، پروستاتی است که حجم آن 40 تا 100 میلی‌لیتر است. البته این تقسیم بندی قراردادی می باشند.
– در حوالی 40 سالگی، پروستات شروع به بزرگ شدن می‌کند. در موارد هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات، اندازهی پروستات ممکن است نسبت به سایز معمولی آن 4 تا 5 بار بزرگ‌تر شود.
فرمول محاسبه حجم پروستات
سه روش مرسوم برای اندازه گیری اندازه پروستات وجود دارد:
- معاینه پروستات با انگشت از طریق مقعد و راست روده (رکتوم)
- سونوگرافی پروستات از طریق شکم
- دقیقترین روش، استفاده از سونوگرافی ترنس‌رکتال-TRUS- (سونوگرافی از طریق مقعد و راست روده) می باشد که حجم پروستات را با استفاده از تخمین بیضوی پروستات مبتنی بر تعیین ارتفاع (H)، عرض (W) و طول (L) پروستات و از طریق فرمول زیر به دست آورد
H × W × L × 0.523
اندازه پروستات برای عمل جراحی
در مورد پروستات‌هایی با اندازهی کوچکتر از 80 گرم معمولا جراحی به روش بسته انجام میشود که شایع ترین روش بسته را TURP می گویند یعنی با وسیله ای خاص بافت پروستات را از طریق پیشابراه تراش می دهند و تخلیه می کنند. در پروستاتهای بزرگ‌تر از 80 گرم، نیاز به انجام جراحی پروستات باز یا پروستاتکتومی باز است. در این روش بعد از این که جراح برشی از ناف تا استخوان شرمگاهی زد، مثانه باز شده و بافت پروستات برداشته میشود.
? همچنین بخوانید: درمان بزرگی پروستات بدون جراحی
بیماریهای مربوط به پروستات
چندین بیماری روی پروستات تاثیر می‌گذارد:
- پروستاتیت، یعنی التهاب پروستات با یا بدون عفونت پروستات
- بزرگی خوش‌خیم پروستات، یعنی افزایش خوش خیم تعداد سلولهای پروستات (بزرگ شدن غیر طبیعی پروستات)
- سرطان پروستات، یعنی تکثیر سلولهای غیر طبیعی و بدخیم پروستات
شمار موارد جدید این بیماری‌ها از سنی به سن دیگر فرق می‌کند. هر بیماری در ادامه توضیح داده شده است.
پروستاتیت
پروستاتیت یک عفونت و/یا التهاب حاد یا مزمن پروستات است که اغلب اوقات در مردان جوان بین 30 تا 50 ساله اتفاق می‌افتد. پروستات در محل تلاقی مجاری ادراری و دستگاه تناسلی مردانه قرار دارد، بنابراین، آلودگی باکتریایی مجرای ادرار و بلکه عفونت کل دستگاه ادراری (مثانه، مجرای ادرار، کلیه‌ها) می‌تواند باعث بروز پروستاتیت شود. این بیماری، علت 2 میلیون مشاوره‌ی پزشکی سالانه در فرانسه است. در ایران هم تعداد زیادی از مراجعه کنندگان به مطب ارولوژیست ها را مردان جوان مبتلا به پروستاتیت تشکیل می دهند. شایعترین نشانه‌های پروستاتیت حاد عبارتند از تب، نشانه‌های ادراری (سوزش ادرار)، درد در ناحیه‌ی شرمگاهی و پروستات دردناک که هنگام معاینه مقعدی پروستات مشخص شود. در پروستاتیت مزمن تب وجود ندارد و بیشتر با علائم ادراری و درد در ناحیه لگن بروز می کند. پروستاتیت معمولا با آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد التهاب درمان میشود.
بزرگی خوش‌خیم پروستات
بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) یعنی افزایش غیرنرمال و خوش خیم حجم پروستات. این بیماری خفیف است، و اغلب وقتی تشخیص داده میشود که نشانه‌های ادراری این بیماری که شامل موارد زیر می باشد ظاهر شود:
تکرر ادرار، فوریت در ادرار کردن، تاخیر در شروع جریان ادرار، باریک و کم زور شدن جریان ادرار، شب بلند شدن برای تخلیه ادرار، عدم تخلیه کامل ادرار، سوزش ادرار، قطره قطر ای شدن انتهای جریان ادرار.
این تورم غده‌ی پروستات را بزرگی خوش خیم پروستات می‌گویند که به پیشابراه فشار می‌آورد و باعث ایجاد نشانه‌های فوقالذکر میشود.
به طور متوسط، یکی از هر 10 مرد برای BPH خود نیاز به درمان جراحی خواهد داشت. بیماری از حدود 50 سالگی علائم خود را بروز می دهد میزان بروز بیماری با سن افزایش پیدا می‌کند:وراثت و ژنتیک در اندازه پروستات و زمان شروع علائم و میزان و شدت علائم تاثیر دارد. بزرگی خوش خیم پروستات در بیش از 80 درصد مردان بالای 80 سال بروز می‌کند. اما تغییرات ایجاد شده توسط این پدیده برای همه‌ی مردان مشکل ایجاد نخواهد کرد. اگر هیچ مشکل جدی وجود نداشته باشد (مانند احتباس ادراری، عفونت ادراری، نارسایی کلیه، سنگ مثانه و خون ریزی در ادرار)، اولین قدم، درمان دارویی است. ولی در صورت مشکلات جدی که ذکر شد و عدم پاسخ به درمان دارویی توصیه به جراحی و بهبود وضعیت ادرار میشود.
سرطان پروستات
بدن انسان از سلولهای زیادی تشکیل شده که در طول زندگی فرد مدام در حال تقسیم و تکثیر سلولهای جدید از یک سو و مرگ سلول های پیر و قدیمی از سوی دیگر هستند. گاهی اوقات این تعادل به هم خورده و سلولهای جدیدی که ایجاد شده‌اند، معیوب هستند، بنابراین تکثیر آن‌ها به شیوه‌ای غیرمعمول است یعنی بدن بیشتر و بیشتر سلولهای غیر طبیعی و بدخیم تولید می‌کنند و این، یعنی سرطان. اکثریت موارد سرطان پروستات از نوع آدنوکارسینوما است؛ این سرطان از سلولهای سنگفرشی پروستات نشات می‌گیرد.
⛔ سرطان پروستات، شایعترین سرطان در بین مردان است و هر سال بیش از یک میلیون مورد در دنیا با سرطان پروستات شناسایی می‌شوند.
⛔ با این حال، از آن‌جا که سرطان پروستات، بیماری است که به کندی پیش می‌رود، و به نسبت، در مردان مسن مشاهده می شود، نرخ مرگ و میر مرتبط با آن، متوسط است.
⛔ ریسک سرطان پروستات پیش‌رونده با سن افزایش پیدا می‌کند: بعد از 45 سال برای افرادی که سابقه‌ی فامیلی دارند، و بعد از 50 سال برای دیگران، زنگ خطر به صدا درمی‌آید.
⛔ همه‌ی سرطان‌های پروستات شدت یکسانی ندارند. 80 درصد سرطان‌های پروستات در مرحله‌ی متمرکز اولیه تشخیص داده می‌شوند. یعنی زمانی تشخیص داده می شود که سرطان محدود به بافت پروستات بوده و به خارج از پروستات انتشار نیافته است. رشد و پیشرفت این بیماری اغلب کند است و نشانه‌های خاصی ندارد. سرطان پروستات را می‌توان در جریان غربالگری بالای 50 سال یا در بیمارانی که بزرگی خوش خیم پروستات دارند تشخیص داد.
⛔ غربالگری برای سرطان پروستات شامل آزمایش PSA که با نمونه گیری از خون اندازه گیری می شود، معاینه پروستات از طریق مقعد و راست روده می باشد و در صورت شک و غیر طبیعی بودن این دو مورد، نمونه برداری و بیوپسی پروستات انجام می شود. غربالگری بصورت سالیانه توصیه می شود. در صورت تشخیص سرطان پروستاتیک بررسی دقیق می‌تواند تعیین کند که آیا سرطان همچنان در خود پروستات محدود است یا به دیگر نواحی خارح از پروستات پخش شده است. وقتی مشخص شد که سرطان پروستات در چه مرحله‌ای است، استراتژی درمانی توسط اوروژیست با بیمار در میان گذاشته میشود.
درمان سرطان پروستات
درمان سرطان پروستات براساس عوامل متعددی تعیین می شود شامل سن بیمار، مرحله بیماری و اینکه سرطان محدود به پروستات است یا از پروستات خارج شده است و بیماریهای همراه وسلامت عمومی بیمار. بهترین درمان برای فرد سالم زیر 70 سال که سرطان محدود به پروستات داشته باشد جراحی پروستات یا همان رادیکال پروستاتکتومی است. درمان های دیگر شامل پرتو درمانی، هورمون درمانی و در نهایت شیمی درمانی است.
سنگ پروستات چیست؟
سنگ پروستات سنگ‌های کوچک خاکستری-قهوه‌ای هستند که در پروستات تشکیل می‌شوند. هر سنگی تقریباً اندازهی یک دانه‌ی خشخاش است. فرد ممکن است یک یا صدها سنگ پروستات داشته باشد!
اکثر اوقات، خود سنگ‌های پروستات هیچ نشانه‌ای ایجاد نمی‌کنند، و معمولاً طی بررسی‌های روتین پزشکی هم کشف نمی‌شوند.
با این حال ممکن است عفونت کنند و این عفونت هم به نوبه‌ی خود، منجر به عفونت دستگاه ادراری و پروستاتیت (التهاب غده‌ی پروستات) شود.
برخی مردانی که سنگ پروستات دارند دچار درد در بخش پایینی کمر، آلت تناسلی یا نشیمن گاه (پرینه یا همان ناحیه‌ی بین مقعد و بیضه) می‌شوند. همچنین ادرار آن‌ها با درد همراه بوده و به سختی می آید.
سنگ پروستات در مردان میان‌سال یا مسن‌تر و به خصوص مردانی با پروستات بزرگ، سرطان پروستات، و پروستاتیت مزمن/سندروم درد مزمن لگن، شایع‌تر است.
??⚕️ شاید دوست داشته باشید بخوانید: درمان بزرگی پروستات بدون نیاز به جراحی ✂✂✂✂
دکتر محمد جباری جراح و متخصص کلیه و مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص ارولوژی ترمیمی