کمردردهای بعد از زایمان معمولاً شایع است. بسیاری از تغییرات جسمانی که در دوران بارداری باعث کمردرد می‌شود، ممکن است پس از زایمان نیز ایجاد کمردرد کند، به خصوص اگر تازه زایمان کرده باشید. عوامل دیگری نیز در دوران بعد از زایمان باعث بروز این مشکل می‌شود. این درد معمولاً بعد از چند ماه برطرف می‌شود، اما برخی از مادران تا مدت بسیار طولانی‌تری نیز همچنان درد دارند. در این مطلب می‌توانید با این دلایل ایجاد کمردرد پس از زایمان و مدت زمان لازم برای بهبود آن، راهکارهای شما برای بهبود، درمان‌های پزشکی موجود، روش‌های جلوگیری از کمردرد و موارد نیازمند مراجعه به پزشک برای درد کمر آشنا شوید.
دلایل ایجاد کمردرد
زنانی که در دوران بارداری یا قبل از آن کمردرد داشته‌اند، بیشتر احتمال دارد که بعد از بارداری نیز درد داشته باشند، به خصوص اگر دردشان شدید باشد. در دوران بارداری، رحم کشیده و منبسط می‌شود و عضلات شکم را ضعیف میکند که حالت بدنتان را تغییر می‌دهد و به کمر فشار می‌آورد. تغییرات هورمونی دوران بارداری نیز منجر به شل شدن مفاصل و رباط‌هایی می‌شود که استخوان‌های لگن را به ستون فقرات متصل میکند و این باعث می‌شود کمتر احساس ثبات کنید و موقع راه رفتن، ایستادن یا نشستن به مدت طولانی، به پهلو شدن در رختخواب، بلند شدن از روی صندلی‌های کوتاه یا وان حمام، خم شدن یا بلند کردن اجسام نیز درد داشته باشید. این تغییرات ممکن است با تولد نوزاد برطرف نشود و شاید کمردرد تا زمانی که قدرت عضلات برگردد و مفاصلتان سفت‌تر شود، ادامه پیدا کند.
اضافه وزن نیز احتمال بروز کمردرد را بیشتر میکند، زیرا باعث کار بیشتر عضلات و فشار بیشتر به مفاصل خواهد شد. همین‌طور ممکن است به دلیل یک زایمان طولانی یا سخت، کمردرد بگیرید. شاید هنگام زایمان از عضلاتی استفاده کرده باشید که در حالت عادی به کار نمی‌برید و تا مدتی تأثیر آن را حس خواهید کرد. اگر با بی‌حسی اپیدورال زایمان کرده باشید، شاید چند روزی در محل تزریق احساس درد کنید، اما این بی‌حسی باعث کمردرد نمی‌شود. به علاوه، بسیاری از تازه مادران با توجه نکردن به حالت بدن در زمان شیردهی، ناخواسته مشکل کمردردشان را بدتر می‌کنند. وقتی دارید نحوۀ شیر دادن را یاد می‌گیرید شاید به قدری روی درست مکیدن فرزندتان تمرکز داشته باشید که قوز کنید و وقتی به پایین نگاه می‌کنید، به عضلات گردن و بالای کمر فشار بیاورید. خستگی و فشار کلی مراقبت ۲۴ ساعته و هفت روز هفته از فرزندتان نیز می‌تواند بهبود از درد‌های بعد از زایمان مثل کمردرد را سخت‌تر کند.
راهکارهایی برای برای بهبود کمردرد
روش‌هایی وجود دارد که با رعایت کردن آنها می‌توانید به بهبود سریع‌تر کمردردتان کمک کنید. برخی از این روشها شامل موارد زیر است:
برنامۀ ورزشی تدریجی را شروع کنید: شاید به دلیل کمردرد تمایل زیادی به تحرک و فعالیت نداشته باشید، اما راه رفتن ممکن است بهترین راه‌حل مشکلتان باشد. ورزش‌هایی که عضلات شکمی را تقویت و انعطاف‌پذیری را بیشتر میکند نیز مفید است. اگر سزارین کرده‌اید، بهتر است این ورزش‌ها را حداقل شش تا هشت هفته بعد از زایمان شروع کنید و سعی کنید ابتدا ورزش ساده‌ای مثل پیاده‌روی را انجام دهید. در چند هفتۀ اول، به خودتان سخت نگیرید و آرام و کوتاه‌مدت پیاده‌روی کنید.
وقتی پزشکتان به شما اجازۀ ورزش داد، به تدریج ورزش‌های تقویتی برای عضلات کمر و شکم را شروع کنید. ورزش‌های چرخش لگن را در برنامۀ روزانه قرار دهید. برای انجام این حرکت، به پشت بخوابید، زانوهایتان را خم کنید و کف پا را صاف روی زمین بگذارید. تنفس دم انجام دهید و بگذارید شکمتان با تنفس بالا بیاید، سپس با تنفس بازدم، استخوان دنبالچه را به سمت ناف بیاورید، درحالی‌که باسن روی زمین قرار دارد. بعد عضلات باسن را سفت و سپس رها کنید. این حرکت را هشت تا ۱۰ بار تکرار کنید. همچنین حرکات کششی آرام یا یوگا انجام دهید و کشش زیاد یا حرکات سخت را انجام ندهید و اگر حالت یا فعالیت خاصی ناراحتتان میکند، آن را انجام ندهید. شنا نیز که به تقویت عضلات کمک میکند، بدون اینکه فشار بیش از اندازه به مفاصل وارد کند، یک گزینۀ مناسب دیگر است که بعداً می‌توانید آن را شروع کنید. برای دانستن زمان شروع ورزش شنا، بهتر است با پزشکتان مشورت کنید.
از حالت‌های قرارگیری درست بدن آگاه باشید: حالت بدن هنگام نگه داشتن فرزندتان مثلاً موقع شیردهی، قطعاً روی وضعیت کمرتان تأثیر می‌گذارد. پس به حالت بدن دقت داشته باشید و صاف بایستید و موقع نشستن قوز نکنید. موقع شیر دادن به فرزندتان؛ از طریق سینه یا شیر شیشه‌شیر، به حالت بدنتان توجه داشته باشید. اگر پایین کمرتان درد میکند، سعی کنید از زیرپایی استفاده کنید تا پاهایتان بالاتر از زمین قرار بگیرد. هنگام شیردهی، روی صندلی‌های راحتی بنشینید که جای دست دارد و از چند بالش برای تکیه دادن کمر و بازوهایتان استفاده کنید. یاد بگیرید که چه حالتی از بدن هنگام شیردهی مناسب است و همیشه فرزندتان را به سمت سینه بیاورید و خودتان به سمت او خم نشوید. حالت‌های مختلف شیردهی را امتحان کنید. اگر در شانه‌ها گرفتگی دارید یا بالای کمرتان درد میکند، خوابیدن به پهلو برایتان از حالات دیگر راحت‌تر است. همیشه برای بلند کردن اجسام و کودک از زمین، زانوهایتان را خم کنید و این کار را در حالت چمباتمه انجام دهید تا حداقل فشار را به کمرتان بیاورید. بگذارید دیگران اجسام سنگین را بلند کنند. اگر سزارین کرده‌اید نیز بهتر است حداقل تا هشت هفته غیر از فرزندتان چیز سنگینی را بلند نکنید.
بیشتر از بدنتان مراقبت کنید: کم کردن درد و فشار و مراقبت خوب از خودتان به بهبودتان کمک میکند. حمام آب گرم می‌تواند باعث باز شدن گرفتگی عضلات و تمام بدنتان شود. همچنین می‌توانید تشکچۀ برقی یا کیسۀ آب گرم روی ناحیۀ دردناک بگذارید. بعضی از تحقیقات نشان داده است که این کار موقتاً درد را تسکین می‌دهد. اگر گرما کمکی به تسکین درد نکرد، کیسۀ یخ را امتحان کنید. گرچه شواهد دقیقی مبنی بر اینکه سرما درد را تسکین می‌دهد وجود ندارد، اما امتحانش ضرری ندارد. چه از کیسۀ یخ استفاده کنید، چه کیسۀ آب گرم، لازم است روی آن را با یک پارچۀ ترجیحاً نخی بپوشانید تا به پوستتان آسیب وارد نکند.
ماساژ و تن‌آرامی را امتحان کنید: ماساژ علت ریشه‌ای کمردرد را رفع نمی‌کند، اما به شما کمک میکند تا آرام شوید و موقتاً عضلات گرفتۀ شانه‌ها را باز میکند و درد پایین کمر را تسکین می‌دهد. اگر هزینۀ ماساژ برایتان سنگین است از همسرتان یا یک دوست بخواهید ماساژتان بدهد. تکنیک‌های تمدد اعصاب و آرام‌سازی را یاد بگیرید. به کمک این تکنیک‌ها می‌توانید با دردهایتان راحت‌تر کنار بیایید، به خصوص زمانی که می‌خواهید بخوابید.
به رژیم غذایی‌تان توجه داشته باشید: فراموش نکنید کهتغذیۀ خوب باعث می‌شود بدنتان زودتر بهبود پیدا کند و رژیم غذایی سالم در کنار ورزش، کلید کم کردن اضافه وزنی است که در دوران بارداری پیدا کرده‌اید و باعث فشار به مفاصل و کمرتان شده است.
درمان‌های پزشکی برای بهبود کمردرد
اگر هیچ‌کدام از روشها و راهکارهای درمان خانگی کمکی نکرد، لازم است این مشکل را با پزشکتان در میان بگذارید. او وضعیت شما را بررسی میکند و دربارۀ گزینه‌های درمانی با شما صحبت میکند. برخی از این گزینه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
داروها: در ابتداممکن است ایبوپروفن یا استامینوفن را به صورت موقتی برایتان تجویز کند. بیشتر از مقدار تجویز‌شده از این قرص‌ها مصرف نکنید و اگر حس کردید به مقدار بیشتری نیاز دارید یا دردتان را تسکین نداد، دوباره با پزشکتان صحبت کنید. شاید برای تسکین موقتی درد، داروی دیگری نیز برایتان تجویز کند، در صورت شیردهی حتماً این موضوع را به پزشکتان اطلاع دهید.
فیزیوتراپی: پزشک ممکن است شما را به یک متخصص یا فیزیوتراپ ارجاع بدهد. بعضی از کمردرد‌ها به فیزیوتراپی واکنش خوبی نشان می‌دهد. به علاوه، فیزیوتراپ می‌تواند ورزش‌هایی را به شما آموزش دهد که با انجام آنها جلوی مراحل بعدی کمردرد را بگیرید.
درمان‌های کایروپراکتیک: برخی پزشکان ممکن است شما را برای انجام این درمان‌ها ارجاع بدهند. کایروپراکتیک یا کایروپرکتیک نوعی درمان مشکلات سیستم اسکلتی بدن است. در این نوع درمان‌ها از دارو استفاده نمی‌شود، بلکه با انجام حرکاتی روی بدن و آموزش نرمش‌هایی، به شما یاد می‌دهند که چگونه در انجام دادن کارهای روزمره از اندام‌های خود به درستی استفاده کنید تا از بروز مشکلاتی مثل کمردرد پیشگیری شود. لازم است برای انجام این درمان‌ها، اول با پزشکتان مشورت کنید.
طب سوزنی: در برخی مواقع ممکن است برخی پزشکان شما را برای انجام طب سوزنی ارجاع بدهند. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه طب سوزنی هم به تسکین کمردرد کمک میکند. در این مورد نیز حتماً لازم و ضروری است که با پزشکتان مشورت کنید.
پیشگیری از کمردرد
برای جلوگیری از کمردرد تازه‌مادرانی که زایمان طبیعی داشته‌اند، نکاتی وجود دارد که می‌توانید آنها را امتحان کنید. برخی از این روشها شامل موارد زیر است:
ورزش کردن: مدت کوتاهی بعد از زایمان شروع به ورزش کنید تا قدرت ماهیچه‌های شکم و کمر را بازگردانید. با انجام ۱۰ دقیقه انجام حرکات کششی روزانه روی زمین، انعطاف‌پذیری لگن و کمر شما بازمی‌گردد. همچنین می‌توانید وقتی فرزندتان خواب است این کار را انجام دهید. اما زنانی که سزارین کرده‌اند، باید بعد از اجازۀ پزشک ورزش‌های مناسب بدنشان را شروع کنند.
بغل کردن نوزاد: برای بغل کردن فرزندتان، بازوهایتان را به سمت او دراز نکنید و از بدنتان فاصله ندهید، بلکه قبل از برداشتنش، او را نزدیک سینۀ خود بیاورید و سپس بغلش کنید و بدنتان را نپیچانید.
بلند کردن کودک: برای بلند کردن فرزندتان از روی زمین، به جای دولا شدن و فشار به کمر، زانوهایتان را خم کنید و بنشینید، سپس عضلات شکمتان را جمع کنید و با کمک عضلات پاهایتان، نوزاد را بلند کنید. همچنین وقتی کودک را از تختش بلند می‌کنید، کنارۀ تخت را پایین بدهید و او را به سمت خودتان بکشید و از بلند کردن او به سمت بالا خودداری کنید.
گذاشتن کودک در صندلی: وقتی می‌خواهید کودکتان را درون صندلی مخصوص کودک بگذارید یا بیرون بیاورید، اول سینی جلویی صندلی را باز کنید و بعد او را بلند کنید.
قرار دادن کودک در صندلی ماشین: صندلی ماشین کودک را وسط صندلی پشتی ماشین قرار دهید. هنگام گذاشتن کودک روی صندلی ماشین، بیرون ماشین نایستید تا مجبور شوید به اندازۀ طول بازوهای خود داخل بروید و بچه را در صندلی‌اش بگذارید. به جای این کار، روی صندلی پشتی ماشین زانو بزنید و کودک را در صندلی بگذارید.
استفاده از آغوشی: بهتر است سعی کنید موقع راه رفتن همراه کودکتان، به جای بغل کردن او از آغوشی‌‌های استاندارد و مناسب نوزادان استفاده کنید.
پرهیز از حمل کودک به پهلو: کودک را به پهلوها و روی استخوان لگنتان حمل نکنید، این کار فشار زیادی به ماهیچه‌های کمرتان وارد میکند.
شیردهی به روش صحیح: برای جلوگیری از درد بالای کمر در اثر شیر دادن، فرزندتان را به سمت سینۀ خود بیاورید و از خم شدن به سمت او خودداری کنید. هنگام شیردهی نیز به جای مبل‌های راحتی خیلی نرم، روی یک سطح صاف و مناسب مثل تخت با یک پشتی بنشینید.
موارد نیازمند مراجعه به پزشک
برخی موارد هنگام درد کمر نیاز به پیگیری پزشکی دارد. در صورت مشاهدۀ موارد و شرایط زیر، لازم است بلافاصله با پزشکتان تماس بگیرید:
- اگر درد کمرتان شدید یا مداوم بود یا به تدریج تشدید شد یا اگر همراه با تب بود.
- اگر یکی از پا‌ها یا هر دو پایتان بی‌حس شد یا ناگهان احساس گیجی یا ضعف کردید.
- اگر باسن، کشالۀ ران، ناحیۀ تناسلی، مثانه یا مقعدتان بی‌حس شد و در نتیجه دفع ادرار یا مدفوع برایتان سخت شد.
- اگر دچار بی‌اختیاری ادرار یا بی‌اختیاری مدفوع شده‌اید.