گاهی مصالحی با دعا ایجاد میگردد که بدون دعا آن مصلحت پیدا نمی شود یعنی دعا مصلحت آفرین است و نیز اجابت. اگر مصلحت باشد و مصلحت اجابت نیز در تعجیل باشد، دعا باعث تعجیل آن میشود و اگر مصلحت بود که اجابت نیز به تأخیر افتد، دعا آن را تا آن لحظه به تأخیر اندازد و با تحمل و صبر تا لحظه تحقق اجر و پاداش بیشتری نصیب فرد گردد و یا اگر در اجابت دعا مفسدهای است خدا منع سوء و مفسده میکند و هیچ دعایی بی اجابت نخواهد بود حتی آن دسته از دعاها و خواستههای فرد که مطابق مصلحت او نیست.
دعا زمینه ساز کسب برخی استعدادهای نیک یا لااقل باعث زدودن و پاک شدن گناهانی چند میشود. اما بر اساس برخی روایات کس یا کسانی هستند که وقتی دعا و نیایش میکنند و از خدا در خواست مسئلتی دارند هم سریعتر مورد اجابت قرار میگیرد و هم زودتر لباس تحقق به خود میپوشد. اینان چه کسانی هستند و وظیفه ما در قبال آنان چیست؟
قبل از پرداختن به بخش نخستین این پرسش ، باید گفت ما دو وظیفه مهم در قبال این افراد داریم: اولین وظیفه، وظیفه معرفتی و شناختی است. شناخت و معرفت بر مقام و منزلت آنان و عامل یا عواملی که باعث شده تا در نزد خدا از چنین مقامی برخوردار شوند و دیگر وظیفه احترام و رجوع به آنهاست اگر این افراد، محبوب خدا به شمار میروند چرا محبوب ما نباشند؟ حب و دوستی با دوستان خدا، خود نوعی حب و دوستی با خدا به شمار میرود و زمینه مساعدی را در تقرب الهی فراهم میسازد.
در اصول کافی بابی تحت عنوان "من تستجاب دعوته"؛ کسی که دعایش مستجاب میشود آمده است که بر اساس روایات مندرج در آن افراد زیر را مستجاب الدعوه اعلام میکند:
1-آن کسی که به حج برود.
2-جهاد کننده در راه خدا.
3- بیمار و مریض.
امام صادق (ع) میفرمایند: سه دستهاند که دعایشان به اجابت رسد: یکی آن کسی که به حج رود پس بنگرید که چگونه با بازماندگانش رفتار میکنید. دوم جهاد کننده در راه خدا، پس بنگرید چگونه با بازماندگانش رفتار میکنید و سوم بیمار و مریض، پس او را به خشم در نیاورید و دلتنگش نکنید.
4- امام عادل.
5- دعای مظلوم.
6- دعای فرزند صالح و نیکوکار برای پدر و مادر.
7- دعای پدر صالح برای فرزند.
8 - دعای مؤمن برای برادرش.
امام صادق (ع) میفرمایند: پدرم فرمود: پنج دعاست که از درگاه تبارک و تعالی محجوب نگردد"[ اول] دعای امام عادل؛ [ دوم] دعای ستمدیده که خدای عزوجل میفرماید: هر آینه به طور مسلم انتقام تو را از ستمکارت بگیرم گرچه پس از زمانی باشد؛[سوم] دعای فرزند صالح برای پدر و مادر؛ [چهارم] دعای پدر صالح برای فرزند؛ [پنجم] دعای مؤمن برای برادرش در پشت سر او که خدا فرماید: «ولک مثله» یعنی مانند آن بر تو باد.
در روایتی دیگر از امام صادق(ع) سفارش اکید بر برحذر بودن از نفرین افراد مظلوم و ستمدیده و پدر شده است. بترسید از دعای ستمدیده و مظلوم که آن از ابرها و پردههای مانع از دعا بالا رود تا خدای عزوجل در آن بنگرد و فرماید: آن را بالا برید تا برای او اجابت کنم و بپرهیزید از نفرین پدر که از شمشیر برندهتر است.
9-کسی که چهل مؤمن را در دعا برخود مقدم بدارد. هشام بن سالم از امام صادق(ع) نقل میکند که فرمودند: هر کسی که چهل مؤمن را در دعا جلو اندازد سپس برای خود دعا کند دعایش اجابت شود.
10-دعای روزه دار تا وقت افطار.
11- دعای عمره کننده تا وقتی که به وطن باز گردد.
12- دعای شخص غایب برای غایب.
امام صادق(ع) به نقل از پیامبر اکرم (ص) فرمودند: هیچ دعایی زودتر به اجابت نرسد از دعای شخص غایب که برای غایب دیگری دعا کند.