هزینه دادرسی استرداد جهیزیه بر عهده کیست

عقد ازدواج به وجود آورنده یک سری حقوق و تکالیف برای زن و مرد است. از جمله تکالیف مرد می توان به تکلیف پرداخت مهریه و نفقه و از جمله تکالیف زن به تمکین کردن، اقامت در منزل انتخابی شوهر و .. اشاره کرد. یکی از مباحث عدیده ای که دادگاه های خانواده با آن روبرو می باشند مسائل مالی مربوط به جهیزیه می باشد. در مطلب زیر سعی شده است ضمن تعریف جهیزیه و سیاهه به تمام نکته آن من جمله، وظیفه تهیه جهاز، مسئولیت تخریب کننده، اختلاف و نزاع های موجود و روند عملی طرح دعوی استرداد و هزینه ها و مدارک آن اشاره گردد.

مشاوره حقوقی فوری

وکیل تاپ بزرگ ترین و مدرن ترین سامانه آنلاین حقوقی

جهیزیه چیست؟

به مجموعه وسایل و اشیائی که از سوی خانواده دختر به عروس به هنگام عزیمت به منزل بخت (شوهر) تسلیم می‌گردد، اطلاق می‌شود. در بسیاری از خانواده‌ها مرسوم است که زن به فراخور دارایی خود و کسانش، تمام یا بخشی از اثاث مورد نیاز خود را به خانۀ شوهر ببرد. این رسم را دلایل گوناگون اجتماعی و روانی به وجود‌ آورده است. تأمین معاش خانواده بر عهده شوهر است؛ ولی زن نیز میل دارد در این تلاش او را یاری دهد. در تقسیم سنتی کار بین زن و مرد، زن به تنظیم امور خانه می‌پردازد و از کار خود درآمدی ندارد، پس ناچار باید مالی به همراه ببرد و بدین‌ گونه سهمی از این بار را به دوش بکشد و همسر را کمک کند. در واقع، آوردن جهیزیه نشانۀ صمیمیت و مظهری از روح تعاون بین خانواده زن با شوهر است. از سوی دیگر، بر طبق قانون، دختر خانواده نصف پسر ارث می‌برد و دادن جهیزیه به دختر راهی است برای تعدیل قانون به هر حال اگر جهیزیه از مال دختر نباشد خانواده‌اش آن را به او تملیک می‌کنند.

سیاهه جهیزیه

زن برای اثبات مالک بودن خود در دادگاه خانواده باید دلیل داشته باشد. سیاهه یا لیست یا فاکتور جهیزیه، ورقه ای ساده می باشد که ریز اموالی که زن تحت عنوان جهیزیه آورده می شود حتی مارک و تعداد اموال در آن درج می شود.این برگه به خودی خود اهمیتی ندارد و صرفا امضا داماد آن را مهم می نماید. زیرا منظور از سند، برگه ای می باشد که امضا دارد و در مراجع به عنوان دلیل اثباتی شناخته میگردد. برای محکم کاری و داشتن شاهد نیز افراد خانواده همسر نیز معمولا آن را امضا می نمایند. استرداد جهیزیه بدون سیاهه ممکن است اما دشواری های آن بیشتر است.

تهیه جهیزیه به عهده کیست

ما نه در قانون و نه در شرع با این نکته مواجه نمی شویم که آوردن اسباب و اثاث و وسایل زندگی مشترک بر عهده زن یا پدر او باشد اما عرف جامعه ایران این امر یک کار عادی و حتی بایدی و اجبار تلقی می‌گردد( که ریشه در این تفکر مرد سالارانه دارد که وظیفه کار و تامین زندگی بر عهده مرد است پس اوردن وسایل بر عهده زن باشد یا چون مهر دختر نصف مهر پسر می باشد این کسری باید از طریق جهاز جبران گردد). اما طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی با اینکه عنوان جهیزیه استفاده نشده است اما در مبحث نفقه آمده است که نفقه اعم از البسه، مسکن، غذا و اثاث البیت در صورت تمکین بر عهده مرد است. که باید با توجه به شان و منزلت و مقام زن باشد.

تخریب و فروش جهیزیه توسط مرد و مجازات کیفری آن

مردی که جهاز همسرش را به دیگری منتقل می‌کند مجرم است و این عمل در قانون جرم انگاری شده است. طبق ماده یک قانون انتقال به غیر: کسی که مال غیر را با علم به اینکه مال غیر است به نحوی از انحاء عیناً یا منفعتاً بدون مجوز قانونی به دیگری منتقل کند، کلاهبردار ‌محسوب و مطابق ماده ۲۳۸ قانون مجازات عمومی محکوم می‌شود. ‌و همچنین است انتقال‌ گیرنده که در حین معامله عالم به عدم مالکیت انتقال‌دهنده باشد.

مالکیت اموال محترم شمرده شده است و خراب کردن اموال نیز جرم انگاری شده است.تخریب اموال توسط شوهر نیز قابل پیگیری کیفری می باشد زیرا به طور عمد به مال دیگری ضربه زده است.مجازات جرم تخریب در خصوص اموال منقول حبس از شش ماه تا سه سال می باشد.

در خصوص متهم نمودن شوهر به عنوان خائن در امانت حتما باید اموال به او سپرده شود و او این اموال را تصاحب یا تلف نماید.اگر در ورقه سیاهه شوهر امین دانسته شود و اموال به او سپرده شود و او این را امضا نموده باشد این اقدام کیفری نیز ممکن است.

جهیزیه ملک زن است

اصولا در عرف ما جهیزیه اموالی می باشد که زوجه زندگی مشترک، به خانه همسر خود می آورد. آوردن این اموال به منزل شوهر به منزله تنصیف اینها نمی باشد. کماکان مال، یک مالک دارد و آن هم زوجه است مگر اینکه زوجه با ورود به زندگی مشترک آن اموال را به شوهر خود هبه کند. مرد صرفا از طرف همسر خود اباحه تصرف دارد یعنی هر زمان که زوجه بخواهد می‌تواند از ادامه تصرف مرد جلوگیری نماید.ولی از آنجایی که عقد ازدواج مبتنی بر مسامحه و از خود گذشتگی می باشد اخلاقا زن این اموال را در اختیار خانواده قرار خواهد داد.

اختلاف بین زن و شوهر در بقای جهیزیه

اگر در عقد ازدواج، برای جهاز سیاهه ای تهیه گردد و شوهر به عنوان امین آنرا امضا کند، تصرفات او در مال باید متناسب و معقول و متعارف باشد اما باید مال را به صاحبش رد نماید و هنگامی که در بقا یا تلف چیزی شک شود با توجه به اصل استصحاب بقای آن فرض می گردد.و اگر نتواند تلف را ثابت کند محکوم به رد آن می شود.مگر اینکه ثابت نماید مال بدون تعدی و تفریط او از بین رفته است.

نزاع بین زن و شوهر در مالکیت جهیزیه

نزاع در مالکیت زمانی بوجود می آید که سیاهه ای وجود ندارد زیرا با وجود سیاهه زن به در اختیار قرار داشتن مالکیت اموال نزد خانم اقرار می نماید.اما زمانی که مشخص نیست کدام اموال جز جهیزیه می باشد و کدام اموال در طول زندگی مشترک تحصیل شده است، دادگاه سندی برای اثبات مالکیت زن ندارد و بر اساس علم خود و عرف محل حکم می‌دهد. مثلا در شهر اصفهان تمام و کمال جزییات یک خانه با زوجه می باشد، اگر مرد مدعی باشد که اموال جز جهیزیه نیست باید ثابت کند.اما اگر علم قاضی و اوضاع و احوال و عرف محل نیز کمکی به این موضوع نکند چاره ای نیست که دست به دامان اماره تصرف شویم.طبق این قاعده، تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است. تصرف اختصاصی طرفین به عنوان مالکیت آن قلمداد می کنیم مثلا سشواری که صرفا در اتاق زن است و مورد استفاده اوست. در صورتی که تصرف اختصاصی نیز نبود استعمال عرفی مد نظر می باشد.

طبق رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان:از اثاث البیت آنچه که عرفا متعلق به زن است برای او و آنچه که متعلق به مرد است به شوهر قلمداد می شود.در مورد سایر اموال مشترک بین زوج و زوجه تقسیم می‌گردد.

بیشتر بخوانید:حقوق زن در اسلام و قانون مدنی

اقدامات احتیاطی برای حفظ جهیزیه

• درخواست دستور موقت: از دادگاهی که صالح به رسیدگی به اصل دعوی است.دستور موقت مانع نقل و انتقال مال و هرگونه خسارت در آینده می باشد
• تامین خواسته: تامین یعنی در امنیت قرار دادن خواسته که هم قبل دعوی استرداد می تواند انجام شود هم قبل آن ولی در صورتی که قبل مطرح کردن دعوی اصلی مطرح شود باید ظرف ده روز دادخواست برای دعوی اصلی طرح گردد
• درخواست تامین دلیل: اگر خواهان اسناد و مدارکی دال بر موجود بودن اموال و جهیزیه در محل زندگی مشترک در دست ندارد یا لیستی نشان از تحویل جهیزیه به شوهر در دسترس یا موجود نیست می‌تواند با درخواست تأمین دلیل تمامی اموال موجود در خانه را تأمین و توسط عضو شورا یا کارشناس متخصص لیست دقیق اموال را به دست آورد تا ادله کامل برای طرح دعوای خود داشته باشد
• شکایت کیفری از همسر: فروش این اموال توسط شوهر می‌تواند از سوی دادسرا و دادگاه به عنوان فروش مال غیر مورد رسیدگی قرار گیرد.

روند عملی استرداد جهیزیه

هر شخصی می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه مطالبه کند، مشروط بر اینکه موعد طلب رسیده باشد.شخصی که اظهارنامه به دستش رسیده است می تواند پاسخ خود را در آن درج نماید اما اصولا مردم از این کار امتناع می‌کنند

استرداد جهیزیه طبق ماده چهار قانون حمایت خانواده در دادگاه خانواده با طرح دادخواست مطرح می گردد اما اگر مبلغ خواسته در تهران، زیر بیست میلیون و در شهرستان زیر پنجاه میلیون باشد، از طریق شورای حل اختلاف ، خواهان استرداد جهیزیه شد.

زمان استرداد جهیزیه

مسترد کردن جهیزیه زمان مشخصی ندارد، زیرا زن مالک مالش است و هر وقت بخواهد می تواند مالش را بخواهد و این امر منوط به طلاق نمی باشد.حتی در صورتی که زن زندگی بدون مشکلی داشته باشد نیز می تواند دادخواست استرداد مطرح کند البته در عرف این مساله مطرح نیست و استرداد، بیشتر در مراحل قبل از طلاق اتفاق می افتد.

هزینه دادرسی برگرداندن جهاز

دعوی استرداد جهیزیه یک دعوی مالی می باشد که تعیین این امر برای مشخص کردن مقدار هزینه دادرسی اهمیت دارد.

طبق جدول تعرفه خدمات قضایی هزینه دادرسی دعاوی مالی به شرح زیر است:

• هزینه دادرسی در دادگاه بدوی و ابتدایی، دعاوی تا دویست میلیون ریال: ۲/۵درصد ارزش خواسته
• هزینه دادرسی در مرحله بدوی زائد بر دویست میلیون ریال:۳/۵ درصد ارزش خواسته
• هزینه دادرسی در مرحله تجدید نظر و دادخواهی، صرف نظر از مبلغ آن: ۴/۵ درصد ارزش خواسته
• هزینه دادرسی در صورتی که قیمت خواسته موقع تقدیم دادخواست معلوم نباشد:یک میلیون و پانصد

مدارک لازم برای دعوی استرداد جهیزیه

• هر چیزی که نشان دهنده و ثابت کننده رابطه زوجیت یا اتمام آن باشد مانند عقد نامه، گواهی عدم سازش و..
• برگه و سیاهه ای که از داماد گرفته شده مبنی بر اینکه مال به او تحویل داده شده است
• سایر مدارک در صورت موجود بودن مانند: شهادت شهود در سیاهه، تامین دلیل ،استشهادیه مبنی بر تعدی و تفریط جهیزیه و…