آموزش دقیق و صحیح طریقه نماز خواندن
نماز یکی از ارکان دین است که بر مسلمانان واجب است و هر مسلمان باید در شبانه روز 17 رکعت نماز بخواند. اهمیت آن به اندازه ایست که از پیامبر اکرم (ص) آن را ستون دین و لازمه قبولی عبادت های دیگر می داند. نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا از نمازهای واجب برای مسلمانان است که باید در هر شبانه روز خوانده شود. در این بخش از دین و مذهب نمناک شما را با طریقه نماز خواندن آشنا می کنیم.
قبل از خواندن نماز به این نکات توجه نمایید
لباس نمازگزار:
نمازگزار باید قبل از خواندن نماز به لباس خود توجه نماید. لباس او باید :
- پاک باشد.
- غصبی نباشد (مباح باشد).
- از اجزای مردار نباشد.
- از حیوان حرام گوشت نباشد.
- طلا بافت نباشد.
- از ابریشم خالص نباشد.
خانم ها باید در هنگام نماز خواندن بدن و موی سر خود را بپوشانند ولی پوشاندن صورت و دست ها تا مچ، و پاها تا مچ پا لازم نیست.
مکان نمازگزار:
مکانی که در آن نماز برگزار می شود نیز مهم است. مکان نمازخواندن باید :
- مباح باشد. (یعنی غصبی نباشد).
- بی حرکت باشد.
- توقف در آن حرام نباشد.
- جلوتر از قبر پیغمبر(ص) و امام(ع) نباشد.
- پاک باشد.
- سبب نجس شدن لباس و بدن نمازگزار نشود.
- مسطح باشد.
احکام قبله:
مسلمان باید نماز را رو به سوی کعبه بخوانند. کعبه « قبله» مسلمانان است و باید نمازگزار رو به سوی قبله نماز بخواند.
برای پیدا کردن قبله نمازگزار می تواند از قبله نما استفاده کند و یا از راه آفتاب و ستاره ها و... در صورت آشنایی با علم آن جهت قبله را تشخیص و به آن جهت نماز بخواند.
وضو :
قبل از نماز نمازگزار باید وضو بگیرد. روش صحیح وضو گرفتن این است که، برای وضو هم اول باید نیت کرد؛ یعنی قصد وضو گرفتن را برای انجام فرمان خدا و تقرب به خدا داشته باشیم. سپس، با دست راست مقداری آب به بالای صورت می ریزیم و از جایی که مو روییده است تا انتهای چانه و گردی صورت را می شوییم.بعد با دست چپ به بالای آرنج دست راست آب می ریزیم و باز از بالا به پایین و نه برعکس، تا سر انگشتان می شوییم.
سپس با دست راست از بالای آرنج دست چپ، آب می ریزیم و باز از بالا به پایین و نه برعکس، تا سر انگشتان می شوییم. بعد با تری موجود در دست راست، مسح سر می کشیم؛ یعنی انگشتان دستمان را می گذاریم بالای سر و کمی پایین می کشیم.
بعد مسح پا را انجام می دهیم و دست راستمان را که هنوز تر است، از سر یکی از انگشتان پا تا مفصل پا می کشیم. همین کار را با دست چپ، برای پای چپ انجام می دهیم. هنگام مسح سر و پا، مواضع مسح باید خشک باشند.
ارکان نماز
برخی از واجبات نماز «رکن» است و اگر در نماز به جا آورده نشود یا بیش از مقدار واجب آورده شود یا از روی سهو و فراموشی هم باشد، نماز باطل می شود.
1. نیت.
نیت که در نماز واجب است و باید نمازگزار بداند که چه نمازی می خواند و نیت همان نماز را نماید مثلا در هنگام خواندن نماز ظهر علاوه بر نیت نماز چهار رکعتی ، وقت نماز را تعیین کند و بگوید چهار رکعت نماز ظهر می خوانم قربة الی الله. (توضیح المسائل امام خمینی(ره)،صفحه 149)
2. تکبیرة الاحرام
شروع نماز با تکبیرة الاحرام است. نماز با گفتن " الله اکبر" آغاز می شود، گفتن "الله اکبر" در آغاز نماز به معنای جدایی از غیر خدا و پیوستن به اوست. با این تکبیر به حریم نماز وارد می شویم و برخی کار ها بر ما حرام می شود. مستحب است هنگام گفتن "الله اکبر" ، دست ها را تا مقابل گوش ها بالا ببریم. (توضیح المسائل امام خمینی(ره)، مساله 955)
3. قیام
قیام های واجب عبارتند از :
قیام هنگام تکبیرة الاحرام و قیام هنگام رفتن به رکوع و اگر فرد سهواً و از روی فراموشی ایستاده بودن در حال تکبیرة الاحرام و نیز پس از اتمام قرائت و پیش از رفتن به رکوع را ترک کند نماز باطل می شود. نمازگزار در حال قیام باید بدن را حرکت ندهد.
کسی که نشسته نماز می خواند، اگر بعد از خواندن حمد و سوره بتواند بایستد و رکوع را به جا آورد باید بایستد و از حال ایستاده به رکوع برود. کسی که قادر بر نماز نشسته نیست، باید خوابیده نماز بخواند.
4. رکوع
5. دو سجده
آموزش نماز:
قبل از نماز ابتدا وضو می گیریم
بعد از وضو گرفتن و پوشیدن لباس مناسب و تمیز و انتخاب مکانی غیر غصبی برای نماز خواندن و گفتن اقامه ، دست ها را تا مقابل گوشها بالا برده و نیت می کنیم و الله اکبر می گوییم . پس از گفتن "الله اکبر" دست ها را مقابل بدن قرار می دهیم و نماز خواندن را آغاز می کنیم.
قرائت
پس از گفتن "الله اکبر" سوره حمد را می خوانیم:
سوره حمد
بسم الله الرحمن الرحیم
الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ
مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ
إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ
اهدِنَــــا الصِّرَاطَالمُستَقِیمَ
صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ
وَلاَ الضَّالِّین
پس از سوره حمد، یک سوره دیگر از قرآن را می خوانیم مثل سوره توحید:
سوره توحید
بسم الله الرحمن الرحیم
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ
اللَّهُ الصَّمَدُ
لَمْ یَلِدْ
وَلَمْ یُولَدْ
وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ
نکته :
دخترها نباید در جایی که نامحرم وجود دارد ، نماز را بلند بخوانند تا صدایشان به گوش نامحرم برسد ولی اگر نا محرم صدای آنان را نشنوند می توانند بلند بخوانند. پسرها و مردان باید در نماز صبح و مغرب و عشا، حمد و سوره را (در رکعت اول و دوم) بلند بخوانند اما همه باید در نماز ظهر و عصر، حمد و سوره را آهسته بخوانند.در قرائت سوره های قرآن توجه نمایید که طریقه صحیح خواندن را بیاموزید اما اگر کسی نتواند این سوره ها را درست بخواند ، باید هر طور که می تواند بخواند و یا نماز را به جماعت بجا آورد.
رکوع
پس از اتمام حمد وسوره دستها را به زانوها می گذاریم و خم شده و به رکوع می رویم و می گوییم:
"سبحان ربی العظیم وبحمده"
معنی:
پاک و منزه است پروردگار بزرگ من و او را سپاس می گویم.
و یا می گوییم:
"سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله"
سجده
بعد از رکوع بر می ایستیم و به سجده می رویم و می گوییم :
"سبحان ربی الاعلی وبحمده"
معنی:
پاک و منزه است خداوند بلند مقام من و او را سپاس می گویم.
یا "سبحان الله" را سه مرتبه تکرار می کنیم.
در سجده باید هفت عضو بدن؛ یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و نوک انگشتان بزرگ پا روی زمین باشد .
سجده دوم
پس از سجده اول، می نشینیم و دوباره به سجده رفته و مانند سجده اول ، سجده دوم را به جا می آوریم.
با تمام شدن سجده دوم، یک رکعت نماز به پایان می رسد.
مهر نماز چگونه باید باشد ؟
نمازگزار در سجده می تواند پیشانی خود را روی مهر یا خاک یا سنگ تمیز بگذارد. همچنین او می تواند بر روی چیزهایی که از زمین می روید و برای خوراک و پوشاک انسان مصرف نمی شود، سجده کند.
رکعت دوم
پس از تمام شدن رکعت اول نماز، بلفاصله و بدون به هم خوردن صورت نماز بار دیگر می ایستیم و حمد و سوره را مانند رکعت اول می خوانیم.
قنوت نماز:
در رکعت دوم بعد از تمام شدن حمد و سوره و قبل از رکوع دستها را روبروی صورت می گیریم ودعایی بخوانیم؛ به این عمل "قنوت" گویند و انجام آن مستحب است.
در قنوت می توان این دعا را خواند:
"ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسن وقنا عذاب النار"
معنی:
خداوندا در دنیا و در سرای دیگر به ما نیکی مرحمت فرما و ما را از عذاب دوزخ نگه دار!
پس از قنوت، رکوع وسجده ها را بجا می آوریم.
تشهد
پس از پایان سجده دوم در رکعت دوم همانطور که رو به قبله نشسته ایم "تشهد" را اینگونه می خوانیم :
"اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده ورسوله اللهم صل علی محمد وال محمد"
معنی:گواهی می دهم هیچ کس شایسته پرستش جز خداوند نیست یگانه است و شریک ندارد. و گواهی می دهم محمد بنده و فرستاده اوست. خداوندا! درود بفرست بر محمد (ص) و اهل بیت او
تا این جا رکعت دوم به پایان می رسد و اگر نماز چهار رکعتی باشد ، باید پس از تشهد برخیزیم و رکعت سوم و چهارم را به جای آوریم اما اگر نماز دو رکعتی مانند نماز صبح باشد ، بعد از تشهد، با گفتن سلام، نماز را تمام می کنیم:
السلام علیک ایها النبی ورحمة الله وبرکاته
سلام بر تو ای پیغمبر و رحمت خدا و برکات او بر تو باد.
السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین
سلام بر ما وبر تمام بندگان صالح خدا.
السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
سلام بر شما ای جمعیت نمازگزاران و رحمت و برکات او بر شما باد.
اگر نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی باشد بعد از خواندن تشهد، بدون آن که سلام نماز را بگوییم،می ایستیم و رکعت سوم و چهارم را به جای می آوریم :
رکعت سوم
در رکعت سوم، فقط "حمد" را می خوانیم و یا به جای حمد، سه مرتبه می گوییم:
"سُبحانَ اللهِ والحَمدُ للهِ وَلا اِلهَ الاّ اللهُ واللهُ اکبرُ"
پاک و منزه است خداوند و حمد و ستایش مخصوص اوست و معبودی جز او نیست و خداوند بزرگتر از آن است که به وصف آید.
پس از آن دوباره به رکوع و سجده می رویم و اگر نماز ما سه رکعتی مانند نماز مغرب باشد پس از سجده دوم (در رکعت سوم) تشهد و سلام، را خوانده و نماز را به پایان می رسانیم.
رکعت چهارم نماز
اگر نمازی که می خوانیم چهار رکعتی مانند نماز ظهر یا عصر یا عشا باشد:
پس از سجده ها (در رکعت سوم) بدون آن که تشهد یا سلام را بخوانیم، برمی خیزیم و رکعت چهارم را مانند رکعت سوم انجام می دهیم یعنی در رکعت چهارم نیز ، فقط "حمد" را می خوانیم و یا به جای حمد، سه مرتبه می گوییم:
"سُبحانَ اللهِ والحَمدُ للهِ وَلا اِلهَ الاّ اللهُ واللهُ اکبرُ"
پس از آن به رکوع و سجده می رویم و پس از سجده دوم می نشینیم و تشهد و سلام را می خوانیم و نماز را تمام می کنیم.
احکام نماز
1- اگر نمازگزار پیش خم شدن و آرام گیری بدنش عمداً ذکر رکوع را بگوید، نمازش باطل است.
2- اگر نمازگزار قبل از اتمام ذکر واجب، سر از رکوع بردارد نمازش باطل است.
3- نمازگزار باید بعد از رکوع کامل بایستد و سپس به سجده برود و در غیر اینصورت نمازش باطل است.
4- اگر نماپیشگزار قبل از گذاشتن پیشانی بر مهر ذکر سجده را بگوید، نمازش باطل است و اگر از روی فراموشی باشد باید دو باره در حال آرام بودن، ذکر را بگوید.
5- نمازگزار پس ازاتمام ذکر سجده باید بنشیند و پس از آرام گیری بدن و دو باره به سجده رود.
6- اگر نمازگزار قبل از اتمام ذکر، عمداً سر از سجده بردارد نمازش باطل است.
برخی از مستحبات نماز
گفتن "الله اکبر" پس از تمام شدن قرائت و قبل از رکوع
گفتن "الله اکبر"بعد از برخاستن از رکوع، بهتر است این جمله را هم بگوییم:"سمع الله لمن حمده".
گفتن "الله اکبر"قبل از سجده ها و بعد از آنها
گفتن "استغفر الله ربی واتوب الیه"بین دو سجده
گفتن "بحول الله وقوته اقوم واقعد".در پایان هر رکعت و هنگام برخاستن برای رکعت بعد
تعقیب نماز
مستحب است انسان، بعد از نماز، ذکر و دعا و قرآن بخواند. بهترین تعقیب ها، برای همه نمازها، تسبیحات حضرت زهرا است، و آن عبارت است از:
الله اکبر...............................34 مرتبه
الحمد لله..............................33 مرتبه
سبحان الله...........................33 مرتبه
ونیز مستحب است، سجده شکر بجا آوریم؛ یعنی به قصد شکر نعمتهای پروردگار، به سجده رفته وصد مرتبه یا سه مرتبه و یا یک مرتبه بگوییم:"شکراً لله".
آموزش نماز جماعت
چنانچه در نمناک اشاره کرده ایم شرکت در نماز جماعت، ثواب زیادی دارد و به مسلمانان توصیه شده در صورت توانستن نماز را به جماعت برگزار نمایند . اهمیت بسیار زیاد نماز جماعت در اسلام به مقداری است که در احکام آمده است :
شرکت در نماز جماعت برای همسایه مسجد مستحب است.
انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک نکند.
مستحب است، انسان، صبر کند که نماز را به جماعت بخواند.
نماز جماعتی که مختصر خوانده می شود حتی از نماز طولانی فرادی بهتر است.
طریقه خواندن نماز جماعت :
در نماز جماعت باید "امام جماعت" یا پیشنماز اقتدا کنیم.
در رکعت اول و دوم نماز، وقتی که امام جماعت حمد وسوره را می خواند به قرائت امام گوش فرا دهید و لازم نیست حمد و سوره را بخوانید.
شما نباید رکوع وسجده را جلوتر از امام جماعت انجام دهید.
شما نباید جلوتر از امام جماعت بایستید.
فاصله بین امام و مأموم وصف ها نباید زیاد باشد.
نمازگزار باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند، ولی اگر رکعت اوّل یا دوم او، همراه رکعت سوم یا چهارم امام باشد، باید حمد و سوره را نیز خودش بخواند.
اگر در رکعت دوم امام اقتدا کند.
1. در بین قرائت:
مأموم حمد و سوره را نمیخواند و با امام، قنوت و رکوع و سجده را بجا میآورد و آنگاه که امام جماعت تشهّد میخواند، بنا بر احتیاط واجب باید به صورت نیمخیز، بنشیند و اگر نماز دو رکعتی است بعد از سلام امام یک رکعت دیگر به تنهایی بخواند و نماز را تمام کند و اگر سه یا چهار رکعتی است، در رکعت دوم که امام جماعت در رکعت سوم میباشد، حمد و سوره را خودش آهسته بخواند و آنگاه که امام جماعت رکعت سوم را تمام کرد، و برای رکعت چهارم برمیخیزد، مأموم باید پس از دو سجده، تشهّد بخواند، و برای خواندن رکعت سوم برخیزد و در رکعت آخر نماز که امام جماعت با تشهّد و سلام، نماز را به پایان میبرد او نیمخیز مینشیند، سپس یک رکعت دیگر را خودش میخواند.
2. در رکوع:
رکوع را با امام جماعت بجا میآورد و بقیّه نماز را همانگونه که گفته شد، انجام میدهد.
اگر در رکعت سوم امام اقتداء کند.
1. در بین قرائت:
زمانی که میداند اگر اقتدا کند، برای خواندنِ حمد و سوره و یا حمد تنها وقت دارد، میتواند اقتدا کند و باید حمد و سوره و اگر امام به رکوع رفت فقط حمد را بخواند، ولی اگر میداند فرصت ندارد، باید صبر کند تا امام جماعت به رکوع رود، سپس به او اقتدا کند.
2. در رکوع:
چنانچه در رکوع اقتدا کند، رکوع را با امام بجا میآورد و حمد و سوره برای آن رکعت لازم نیست و بقیه نماز را همانگونه که قبلًا بیان شد بجا میآورد.
اگر در رکعت چهارم اقتداء کند.
1. در بین قرائت:
حکم اقتدا در رکعت سوم را دارد، و آنگاه که امام جماعت در رکعت آخر نماز برای تشهّد و سلام مینشیند، مأموم بطور نیمخیز بنشیند تا تشهّد و سلام امام جماعت تمام شود و سپس برخیزد و بقیّه نماز را خودش بخواند.
2. در رکوع:
رکوع و سجدهها را با امام بجا میآورد، (اکنون رکعت چهارم امام و رکعت اوّل مأموم است) و بقیّه نماز را همانگونه که در مسئله قبل گذشت، انجام میدهد.
نافله های روزانه
نافله نماز صبح:
دو رکعت پیش از نماز صبح.
نافله نماز ظهر:
هشت رکعت (چهار رکعت نماز دو رکعتی) پیش از نماز ظهر.
نافله نماز عصر:
هشت رکعت، پیش از نماز عصر.
نافله نماز مغرب:
چهار رکعت، بعد از نماز مغرب.
نافله نماز عشا:
دو رکعت بعد از عشا (نشسته خوانده می شود).
در بین این نمازها، نافله نماز صبح و نافله نماز عشا ثواب بیشتری دارد و سفارش زیادتری نسبت به آنها شده است.
انواع نمازهای مستحب
1. نافله های روزانه
2. نمازهایی که در وقت مشخص خوانده می شوند؛ مانند نماز شب.
3. نمازهایی که به نام چهارده معصوم وارد شده و ادای آنها توصیه شده است.
4. نمازهایی که به نام برخی از یاران پیامبر و یاران ائمه وارد شده است؛ مانند نماز جعفر طیار.
5. نمازهایی که برای زمانی خاص تشریع شده است؛ مانند نماز اول ماه.
6. نمازهایی که برای مکان خاص تشریع شده است؛ مانند نماز در مسجد جمکران.
7. نمازهایی که برای حل مشکلات روحی و مادی و برآورده شدن حاجت ها وضع شده اند؛ مانند نماز برای زیاد شدن رزق.
ویژگی های نمازهای مستحب عبارتند از
1. داشتن وضو لازم است.
2. حرف زدن و خوردن و آشامیدن اشکال دارد.
3. دو رکعتی هستند، غیر از نماز وتر که یک رکعت است.
4. اذان و اقامه ندارند.
5. خواندن سوره بعد از حمد لازم نیست؛ مگر آنکه دستور خاصی داشته باشد، مثل نماز غفیله.
6. می توان بخشی از یک سوره را بعد از حمد خواند.
7. می توان بعد از حمد چند سوره خواند.
8. سجده سهو و نماز احتیاط در آن وضع نشده است.
9. اضافه شدن سهوی ارکان نماز مانند رکوع و سجده، ضرری به آن نمی زند.
10. می توان در حال نشسته، خوابیده و در حال حرکت خواند.
11. می توان بخشی از آن را ایستاده و بخشی دیگر را نشسته خواند.
12. قطع کردن اختیاری آن جایز است.
13. به نیت اموات هم می توان خواند و می توان دیگران را در ثواب آن شریک کرد.
14. در هنگام شک در تعداد رکعت ها، می توان بنا را بر هر رکعتی گذاشت و نماز را ادامه داد.
کارهایی که نماز را باطل می کند :
- خوردن و آشامیدن
- روی از قبله برگرداندن
- سخن گفتن
- خندیدن
- گریستن
- بهم زدن صورت نماز، مثل راه رفتن
- کم یا زیاد کردن اجزای اصلی نماز؛ مانند رکوع