احکام روزه قضا مکارم شیرازی

پرسش : نظر حضرت عالی در خصوص تعریف و قلمرو حریم خصوصی افراد چیست؟ پاسخ : منظور از حریم خصوصی اموری است که جزء اسرار و مسائل شخصی محسوب می شود.

پرسش : منظور از مفسده در مقام ترک یا وجوب عمل به امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ پاسخ : مفسده در لغت به چیزی گفته می شود که علت فساد و تباهی است و در اصطلاح فقه، در حوزه احکام فردی به هر چیزی گفته می شود که زمینه گناه را برای انسان فراهم می کند و در حوزه احکام اجتماعی چیزی است که موجب بروز ناهنجاری، درگیری و اختلاف، سستی عقاید مردم و ضررهای مختلف می گردد که در جای خود مورد استفاده قرار می گیرد. پرسش : چنانچه یکی از شروط ذکر شده در باب امر به معروف و نهی از منکر وجود نداشته باشد، این فریضه از شخص ساقط می شود؟ پاسخ : همه شرایط شرعى باید در آن جمع شود. پرسش : آیا کسی که امر به معروف می کند باید دارای شرایطی باشد تا این کار بر او واجب گردد. پاسخ : امر به معروف و نهى از منكر بر تمام افراد عاقل و بالغ با شرايط زير واجب است: 1- كسى كه مى‏خواهد امر و نهى كند بايد يقين داشته باشد كه طرف مقابل مشغول انجام حرام يا ترك واجبى است. 2- احتمال دهد كه امر و نهى او اثردارد، خواه اثر فورى داشته باشد يا غير فورى، كامل يا ناقص، بنابراين اگر بداند هيچ اثر نمى‏كند واجب نيست. 3- در امر و نهى او مفسده و ضررى نباشد، پس اگر بداند يا خوف اين باشد كه امر يا نهى او، ضرر جانى يا عرضى و آبرويى يا مالى قابل توجّه نسبت به او يا بعضى از مؤمنين مى‏رساند واجب نيست، ولى اگر معروف و منكر از امورى باشد كه شارع مقدّس اسلام اهمّيّت زيادى به آن مى‏دهد (مانند حفظ اسلام و قرآن و استقلال ممالك اسلامى، يا حفظ احكام ضرورى اسلام)، بايد اعتنا به ضرر نكند و با بذل جان و مال در حفظ آنها بكوشد. پرسش : آیا بر حکومت اسلامی لازم است که از ترویج گناه مثل بی حجابی جلوگیری نماید؟ پاسخ : حکومت اسلامى و مسلمانان نسبت به گناهان پنهانى افراد وظیفه اى ندارند، ولى بدون شک نسبت به گناهانى که به طور علنى و آشکار، در سطح جامعه انجام مى شود وظیفه نهى از منکر دارند، و الاّ جایى براى انجام این وظیفه مهم باقى نمى ماند. پرسش : یکى از مسؤولین دانشگاه ها به غلط امر به معروف و نهى از منکر و تذکّر به دانشجویان خاطى را محدود به مسؤولین انضباطى دانشگاه مى داند و به دانشجویان مؤمن میدان نمى دهد، با توجّه به این مطلب وظیفه یک دانشجوى متعهّد و انقلابى در این زمینه چیست؟ پاسخ : امر به معروف و نهى از منکر وظیفه همه مسلمان هاست و کسى نمى تواند جلوى آن را بگیرد ولى باید طورى انجام گیرد که نظم دانشگاه ها و مؤسّسات به هم نخورد. پرسش : اگر مردى همسرش را به حجاب شرعى ملتزم نکند، آیا فاسق محسوب مى شود؟ پاسخ : اگر نهى از منکر را ترک کند فاسق است. پرسش : ایا در مقابل بدعت ها نیز همه افراد باید امر به معروف و نهی از منکر کنند و یا این کار برای کسانی واجب می باشد که عالم بر تمام مسائل دینی می باشند؟ پاسخ : هرگاه بدعتى در اسلام واقع شود (مانند منكراتى كه دولتهاى ناصالح به نام اسلام انجام مى‏دهند) بر همه، مخصوصاً علماى دين واجب است حق را اظهار و باطل را انكار كنند و اگر سكوت علماى دين موجب هتك مقام علم، يا سوء ظنّ به علماى اسلام شود، اظهار حق به هر نحوى كه ممكن باشد واجب است، هرچند بدانند تاثير نمى‏كند. پرسش : مواردی که برای امر به معروف و نهی از منکر نیاز به اذن حاک شرع است و خود شخص نمی تواند اقدام نماید،چیست؟ پاسخ : اگر براى امر به معروف و نهى از منكر لازم شود كه متوسّل به ضرب و جرح يا اتلاف اموال و بالاتر از آن گردد در اين صورت هيچ كس بدون اجازه حاكم شرع حقّ اقدام ندارد، بلكه بايد اصل كار و مقدار و اندازه آن طبق ضوابط اسلامى با نظر حاكم شرع تعيين گردد. پرسش : آیا سکوت در جایی که باعث تقویت ظالم یا تأیید او می شود، جایز است؟ پاسخ : هرگاه سكوت علماى اسلام يا غير آنها موجب تقويت ظالم يا تأييد او شود، يا سبب جرأت او بر ساير محرّمات گردد، واجب است اظهار حق و انكار باطل كنند، هر چند تأثير فورى نداشته باشد. پرسش : آیا اشخاص می توانند در برابر منکر شدن معروف یا معروف شدن منکر، سکوت اختیار کنند؟ پاسخ : هرگاه احتمال صحيح داده شود كه سكوت، سبب مى‏شود كه عمل منكرى معروف، يا عمل معروفى منكر شود، بر همه مخصوصاً علماى اسلام واجب است كه حق را اظهار و اعلام كنند و سكوت جايز نيست. پرسش : آیا به دلیل این که جامعه در وضعیّت اقتصادى دشوارى به سر مى برد، مى توان از فریضه امر به معروف و نهى از منکر دست کشید؟ پاسخ : دشوارى شرایط اقتصادى ربطى به وظیفه امر به معروف و نهى از منکر ندارد. پرسش : آیا در امر به معروف و نهی از منکر کردن باید از حاکم شرع اجازه گرفت یا می تواند بدون اذن او این فریضه را انجام داد؟ پاسخ : امر به معروف و نهى از منكر مراتبى دارد كه بعضى از اين مراتب، احتياج به اجازه حاكم ‏شرع ندارد و بعضى از موارد آن احتیاج به اذن حاکم شرع دارد. پرسش : مواردی که امر به معروف و نهی از منکر نیازی به اذن حاکم شرع ندارد و خود شخص مستقلا می تواند اقدام نماید، چیست؟ پاسخ : مواردی که نیاز به اذن حاک شرع ندارد عبارت است : 1-بخواهد شخص را نصیحت نماید و با زبان و دل او را تشویق به ترک گناه یا انجام واجب نماید. 2-چنانچه بخواهد به خاطر امر به معروف و نهی از منکر با شخص قطع ارتباط نماید و با او مراوده نداشته باشد. 3-جایی که شخص با زبان نرم نصیحت کرده و نذکر داده اما اثر نداشته و بخواهد با کلمات تند و خشن او را از گناه باز دارد یا او را به انجام واجب وادار نماید. 4-در صورتی که برای امر معروف و نهی از منکر بخواهد وسایل گناه را از دسترس بودن شخص خارج نماید. 5-جایی که بخواهد با زور امر به معروف و نهی از منکر نماید مثلا جلوی شخص را بگیرد تا او نتواند گناه انجام بدهد. پرسش : آیا ارشاد جاهل در موارد جهل به حکم واجب و در موارد جهل به موضوع جایز یا مستحب است؟ پاسخ : در موارد جهل به حکم واجب است و در جهل به موضوع لازم نیست مگر اینکه موضوع خطرناکی باشد. پرسش : با وجود نهادى براى امر به معروف در نظام جمهورى اسلامى، آیا وظیفه امر به معروف و نهى از منکر از دیگران سلب مى شود؟ و در صورت تداخل کار آنها با دیگران، تکلیف چیست؟ پاسخ : امر به معروف و نهى از منکر یک حکم عام است و همه به مقدار توان خود موظف به آن هستند و وجود چنین نهادى سلب مسؤولیت از دیگران نمى کند و موارد تداخل را با برنامه ریزى باید حل کرد. پرسش : گاهی که در تاکسی یا اتوبوس سوار می‌شویم راننده نوار موسیقی زن روشن می‌کند اگر انسان بداند با تذکر وی ممکن است نوار را خاموش کند اما بعد از پیاده شدن وی دوباره روشن می‌کند وظیفه‌اش چیست؟ پاسخ : باید تذکر دهد و به وظیفه نهی از منکر با زبان خوش توأم با ادب و منطق عمل کند. پرسش : در مقابل زنان و دخترانى که در کوچه و بازار حجاب خود را رعایت نمى کنند و اشخاصى که صداى موسیقى آنها در کوچه و خیابان بلند است و کسان دیگرى که به عناوین مختلف فساد فى الارض مى کنند، چه وظیفه اى داریم؟ پاسخ : وظیفه شما امر به معروف و نهى از منکر است و هرگاه مؤثّر نیفتاد باید به مقامات مسئول خبر دهید تا آنها را به وظایفشان آشنا کنند. پرسش : آیا براى نگهدارى از حیوانات منعى وجود دارد؟ اگر فایده اى بر نگهدارى حیوان مرتّب نباشد، یا صرفاً براى زیبایى، یا صداى خوش آن باشد، (مثل قنارى، یا مرغ عشق، یا مانند آن) نگهدارى از آن چه حکمى دارد؟ پاسخ : نگهدارى حیوانات مانعى ندارد. ولى سزاوار است افراد با ایمان هدفى از آن داشته باشند هر چند استفاده از زیبایى و صداى خوش آنها باشد در ضمن باید این امر به اسراف کارى منتهى نشود. پرسش : امام صادق(علیه السلام) در حدیثى معروف مى فرماید: «شایسته است انسان وقت خود را به چهار قسمت تقسیم کند، سپس توصیه مى کند که یکى از آن چهار قسمت صرف تفریح شود.» این موضوع نشان مى دهد که تفریح براى یک انسان، خصوصاً براى جوانان لازم است، و باعث مى شود که دیگر وظایف خود را بهتر انجام دهد. نگهدارى از حیوانات که در عین تفریح داراى جنبه هاى علمى و تحقیقى درباره دنیاى آفرینش، تقویت روحیه محبّت، و نیز نظاره و دقّت بر عجایب خلقت و قدرت خداوند متعال مى باشد، به نظر جنابعالى چگونه است؟ پاسخ : نگهدارى حیوانات براى اهدافى که در بالا ذکر شد، نه تنها مانعى ندارد، بلکه فواید معنوى و مادّى نیز در بر دارد. ولى طورى باشد که منتهى به اسراف یا آزار حیوانات نشود. پرسش : نگهداری سگ های زینتی در خانه و به همراه داشتن آن در ماشین و خیابان که نوعى تقلید از بیگانگان است چه حکمی دارد؟ پاسخ : نگهداری سگ برای سرگرمی و همزیستی اشکال دارد و این کارها شایسته مسلمانان با شخصیّت نیست، و از جهات شرعى مشکلات زیادى ایجاد مى کند. پرسش : متأسفانه در حال حاضر بعضی از مواد دارویی و آرایشی از روغن خوک و یا ژلاتین حیوانی که ذبح شرعی نشده اند ساخته می شوند. سوال این است که اولاً خرید و فروش این مواد جایز است یا خیر و ثانیاً استفاده از این مواد برای غیر از خوردن مانند تزریق کردن و یا چرب کردن دست و صورت جایز است یا نه؟ پاسخ : خرید و فروش آن اشکالی ندارد و همچنین تزریق و چرب کردن دست و صورت با آن اشکالی ندارد ولی برای نماز باید چربی را بشویید. در ضمن چربی خوک قطعاً نجس است ولی ژلاتین حیوانات حلال گوشت نجس نیست هر چند اگر ذبح اسلامی نباشد و خوردنش حرام است. پرسش : با توجه به این که جنابعالی استعمال سیگار و انواع دخانیات را از جهت این که ضررهای آن به تصدیق کارشناسان آگاه رسیده حرام اعلام نموده اید پس چرا مواد غذایی نظیر روغن نباتی یا آدامس که می گویند در تهیه آدامس الکل استفاده می شود و ضررهای این مواد غذایی و نظایر این مواد که مضر بودن آن به تصدیق کارشناسان آگاه رسیده است را حرام اعلام نمی کنید؟ پاسخ : زیانها گاهی زیانهای کلی است و گاهی چنین نیست. بسیاری غذاهاست که زیانهای محدودی دارد و حرام نیست ولی دخانیات به گفته اطبای آگاه منشا یکصد و بیست بیماری می باشد. پرسش : فرموده اید استعمال مواد دخانی حرام است؛ آیا شیوه استعمال این مواد تاثیری در حکم دارد؟ پاسخ : كشيدن سيگار و ساير انواع دخانيات مخصوصاً مواد مخدّر مطلقاً حرام است، خواه به صورت تزريق يا دود كردن يا خوردن و يا به هر طريق ديگرى بوده باشد. همچنين توليد، خريد و فروش و هرگونه كمك به انتشار آن حرام است. پرسش : آیا اگر در کشوری خارجی، کسی غیر مسلمان برای انسان غذای حلال (مثل ماهی) درست کند (مثلاً رستوران ها که هم ماهی دارند و هم گوشت خوک و حرام)، آیا آن غذا حرام است؟ چون بالآخره دست آشپز که مسلمان نیست با غذا تماس پیدا خواهد کرد؟ پاسخ : برای اینگونه اشخاص، مانعی ندارد. پرسش : غذاهایى که از دست کفّار گرفته مى شود چه حکمى دارد؟ پاسخ : نسبت به غذاهای غیر گوشتی اگر احتمال بدهیم این غذاها به وسیله کارخانه ها یا ابزار و آلات یا دستکش تهیّه شده، هیچ اشکالى ندارد، ولى هرگاه یقین داشته باشید با دست یا بدن آنها با رطوبت تماس پیدا کرده احتیاط آن است که در غیر موارد ضرورت اجتناب شود امّا در موارد ضرورت مثل مسافرتهایى که به کشورهاى غیر اسلامى مى شود و پرهیز از این امور مشکل است، مى توانید پرهیز نکنید. پرسش : خوردن گوشت نذری غیر مسلمان، که توسط مسلمان ذبح اسلامی شده چه حکمی دارد؟ پاسخ : اشکالی ندارد. پرسش : نظر حضرت عالى در مورد برگزارى مراسم ایّام محسنیّه به صورت عمومى در سطح شهر چیست؟ پاسخ : توسّل به ذیل عنایت معصومین(علیهم السلام) و فرزندان آنها کار بسیار خوبى است ولى بهتر این است که برنامه هاى جدیدى که در میان شیعه سابقه نداشته، ترتیب داده نشود زیرا باعث کمرنگ شدن برنامه های اصلی می شود.