عفونت مثانه نوعی عفونت باکتریایی است که در مثانه ایجاد میشود. گاهی به آن عفونت مجاری ادراری هم گفته میشود چون مجاری ادراری شامل مثانه، پیشابراه، رحم و کلیه‌ها میشود. در این مقاله با این بیماری بیشتر آشنا می شوید.
عفونت مثانه در زنان بیشتر از مردان شایع است. به طور تخمینی، بیش از 50 درصد زنان حداقل یک بار در زندگی خود با عفونت مثانه مواجه می‌شوند. بیشتر این عفونت‌ها ساده هستند و عامل ایجاد آنها، باکتری ای‌کولای (E. Coli) است.
عفونت مثانه در زنانی که بیماری خاصی ندارند، بی‌خطر نامیده میشود. اما عفونت مثانه با وجود سوند یا استنت در مجاری ادراری، دیابت، بارداری و برخی مشکلات دیگر، عفونت پرخطر نامیده میشود. عفونت مثانه بی‌خطر با مصرف یک دوره کوتاه آنتی‌بیوتیک به‌راحتی درمان میشود اما برای فرد بیمار باعث مشکلات زیادی میشود.
چه چیزی باعث بروز عفونت مثانه میشود؟
عفونت مثانه اغلب به دلیل ورود باکتری به پیشابراه و سپس مثانه رخ می‌دهد. پیشابراه لوله‌ای است که ادرار را از بدن خارج می‌کند. این باکتری‌ها وقتی وارد مثانه می‌شوند، به دیواره مثانه می‌چسبند و باعث التهاب و عفونت می‌شوند که به آن التهاب مثانه یا سیستیت گفته میشود. این باکتری‌ها می‌توانند از مثانه به سمت کلیه‌ها هم حرکت کنند و باعث بروز عفونت کلیه شوند.
چندین عامل می‌توانند ریسک عفونت مثانه را افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
- رابطه جنسی مکرر
- رابطه جنسی با فرد جدید
- استفاده از دیافراگم یا مواد اسپرم‌کش برای جلوگیری از بارداری
- ادرار نکردن بلافاصله پس از رابطه جنسی
- دیابت
- داشتن عفونت مثانه یا کلیه در دوازده ماه گذشته
- تغییرات در دستگاه ادراری
علائم عفونت ادراری
علائم عفونت ادراری شامل موارد زیر میشود:
- درد یا سوزش در هنگام دفع ادرار
- نیاز مکرر یا ضروری به ادرار کردن اما دفع مقادیر اندک ادرار
- احساس ناراحتی در قسمت تحتانی شکم
- ادرار بدبو
- ادرار کدر
- وجود خون در ادرار
علت دردناک بودن دفع ادرار در مردان و زنان چیست؟
عفونت کلیه هم علائم مشابهی دارد اما موارد زیر هم می‌توانند علامت عفونت کلیه باشند:
- تب
- درد پشت یا پهلو یا کشاله ران
- تهوع یا استفراغ
پزشک پس از شنیدن علائم مریض و انجام آزمایش ادرار می‌تواند عفونت مثانه را تشخیص دهد. در آزمایش ادرار، وجود گلبول سفید در ادرار و علائم التهاب چک میشود که نشان دهنده عفونت هستند.
اگر پزشک مشکوک به عفونت مثانه باشد، کشت ادرار را تجویز می‌کند. کشت ادرار یک تست آزمایشگاهی است که برای شناسایی باکتریهای مختلف موجود در نمونه ادرار به کار می‌رود.
کشت ادرار در موارد زیر تجویز میشود:
- وجود علائمی که در عفونت مثانه معمول نیستند.
- عفونت مکرر مثانه
- عفونت مثانه مقاوم به درمان آنتی‌بیوتیکی
- عدم بهبود علائم در فاصله 24 تا 48 ساعت پس از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک
- بارداری
درمان عفونت مثانه
آنتی بیوتیک برای درمان عفونت مثانه
افرادی که عفونت مثانه بی‌خطر دارند اغلب با یک دوره کوتاه آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند. درمان می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود اما موارد زیر از جمله درمان‌های معمول برای التهاب مثانه بی‌خطر هستند.
- تریمتوپریم-سولفامتوکسازول (باکتریم)، 160 تا 800 میلی‌گرم، دو بار در روز، به مدت سه روز
- نیتروفورانتوئین مونوهیدرات صد میلی گرم، دو بار در روز، به مدت 5 تا 7 روز
- فوسفومیسین ترومتامول سه گرم تک دوز
ثابت شده است که دوره سه روزه درمان به اندازه دوره هفت روزه مؤثر است اما عوارض کمتری دارد. عوارض معمولاً ناشی از رشد بیش از حد قارچ است و می‌تواند منجر به قرمزی و عفونت قارچی واژن شود. درمان سه روزه همچنین نسبت به درمان هفت روزه مقرون به صرفه‌تر است.
درمان تک دوزی هم امکان پذیر است اما به طور کلی نرخ درمان آن پایینتر و احتمال بروز عفونت دوباره بالاتر است.
در بسیاری از افراد، علائم یک روز پس از شروع دوره درمان کاهش می‌یابند. اما حتی اگر بیمار حس کند که بهتر شده است، حتماً باید دوره آنتی‌بیوتیک را به پایان برساند تا عفونت به طور کامل از بین برود. اگر دوره تکمیل نشود، عفونت می‌تواند دوباره رخ دهد و بار دوم درمان آن سخت‌تر میشود.
اگر علائم بیش از دو یا سه روز پس از شروع درمان ادامه یابند، بیمار باید پزشک را در جریان بگذارد.
افرادی که عفونت مثانه پرخطر دارند باید به مدت 7 تا 14 روز آنتی بیوتیک مصرف کنند. عفونت پرخطر ممکن است در زنان باردار یا افرادی که دیابت یا عفونت خفیف کلیه دارند مشاهده شود. همچنین به مردانی که عفونت ادراری حاد دارند پیشنهاد میشود که به مدت 7 تا 14 روز آنتی بیوتیک مصرف کنند.
در موارد نادر، آنتی بیوتیک های بتا-لاکتام و فلوروکینولون‌ها هم برای درمان عفونت‌های مهاجم‌تر به کار می‌روند. این آنتی‌بیوتیک ها مؤثر هستند اما به دلیل خطر مقاومت باکتریایی، در درمان اولیه تجویز نمی‌شوند.
درمان عفونت مثانه در خانه
به دلیل نگرانی‌هایی که در مورد باکتریهای مقاوم به آنتی‌بیوتیک وجود دارد، پزشکان به زنانی که عفونت مثانه عادی دارند، استفاده از راههای پیشگیری عفونت را توصیه می‌کنند. این راه ها شامل موارد زیر می‌شوند:
عفونت مثانه بیشتر در زنانی دیده میشود که دیافراگم و اسپرم‌کش استفاده می‌کنند.
این کار به دفع باکتری‌هایی که وارد مثانه شده‌اند کمک می‌کند.
زنان یائسه می‌توانند از استروژن واژینال برای کاهش ریسک عفونت استفاده کنند.
این مورد برای افرادی توصیه میشود که عفونت مکرر مثانه دارند و دیگر اقدامات پیشگیرانه مؤثر واقع نشده‌اند.
از دیگر موارد مؤثر در پیشگیری از عفونت ادراری و مثانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: آب میوه کرنبری بدون شکر، سرکه سیب، اسید اسکوربیک (ویتامین سی) و پروبیوتیک ها. از میان این درمان‌ها، محصول کرنبری از همه محبوب‌تر است.
درمان عفونت مثانه در طب سنتی
کرنبری به عنوان یک درمان طبیعی برای پیشگیری از عفونت مثانه در نسل‌های متمادی به کار می‌رود. طبق تحقیقی که در سال 2012 انجام شد، آب میوه کرنبری و قرص‌های کرنبری در زنانی که عفونت مکرر مثانه دارند، مؤثر است. اما مشخص نیست که آیا آب میوه کرنبری می‌تواند در افراد دیگر هم از عفونت مثانه پیشگیری کند یا خیر.
باکتری‌ها در محیط‌های گرم و مرطوب بیشتر رشد می‌کنند. پوشیدن شلوار جین تنگ و دیگر لباس‌های تنگ می‌تواند باعث ماندن رطوبت در نواحی حساس زنانه شود. این عامل می‌تواند محیط مناسب برای رشد باکتریهای واژینال را فراهم کند.
آب باعث شسته شدن باکتری‌ها از مثانه و در نتیجه درمان سریعتر عفونت میشود. همچنین آب باعث رقیق شدن ادرار و در نتیجه کاهش درد در هنگام ادرار کردن میشود.
ادرار حاوی مواد زائد بدن است. در شرایط عفونت مثانه، دفع ادرار غلیظ و تیره می‌تواند با درد و ناراحتی بیشتری همراه باشد. ادرار رقیق کمرنگ‌تر است و باعث ناراحتی کمتری میشود
دفع ادرار به صورت مکرر می‌تواند با خارج کردن باکتری‌ها از مثانه، به درمان عفونت کمک کند. نگه داشتن ادرار به باکتری‌ها زمان می‌دهد تا در مثانه تکثیر شوند.
همچنین دفع ادرار پس از رابطه جنسی هم مفید است. رابطه جنسی می‌تواند باعث پیش رفتن باکتری‌ها در مجاری ادراری در زنان و مردان شود.
دفع ادرار پس از رابطه جنسی می‌تواند به خروج باکتری‌ها از مجاری ادراری کمک کند. با این کار از ماندن باکتری‌ها در مجاری و بروز عفونت جلوگیری میشود.
دکتر حسین کرمی متخصص جراحی کلیه ، مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص درمان آندوسکوپی و لاپاراسکوپی