روزهای بعد از زایمان، روزهای شیرینی است. نه ماه انتظار به پایان رسیده و خانوادۀ شما با حضور یک نوزاد، کمی متفاوت شده است. در این روزها معمولاً یکی از اعضای خانواده یا دوستان در کنار مادر می‌ماند و از او مراقبت می‌کند. همچنین دوستان و فامیل برای احوال‌پرسی و تبریک به منزل شما می‌آیند. یادتان باشد در این روزها، با وجود شلوغ بودن دور و اطراف از خودتان غافل نشوید. همچنین اعضای خانواده و مهمان‌ها ممکن است از روی خیرخواهی، توصیه‌هایی به شما بکنند که بهتر است نظرها و توصیه‌‌های اطرافیان را قبل از اطمینان از صحت علمی آن انجام دهید. در این مطلب می‌توانید با مراقبت‌های بهداشتی پس از زایمان، خودمراقبتی‌های لازم در خانه و موارد نیازمند تماس با پزشک پس از زایمان آشنا شوید.
مراقبت‌های بهداشتی
مراقبت‌های بهداشتی اهمیت بسیار زیادی پس از زایمان دارد. با استفاده از موارد زیر می‌توانید بعد از زایمان طبیعی، مراقبت‌های لازم را برای نگهداری از زخم بخیۀ پرینه؛ در صورت وجود و همین‌طور کنترل خونریزی انجام دهید:
بخیه: در زایمان طبیعی ممکن است ناحیۀ پرینه را تا حدود دو سانتی‌متر برای خروج نوزاد باز کنند و بعد بخیه بزنند. این بخیه به اندازۀ بخیۀ سزارین، عمیق نیست و به همین دلیل در مدت زمان کوتاهی جوش می‌خورد. اگر بتوانید به خوبی از زخم خود محافظت کنید، می‌توانید انتظار داشته باشید که با گذشت حدود یک هفته تا ۱۰ روز، دیگر خبری از بخیه و زخم نباشد. نکات زیر می‌تواند برای نگهداری از این بخیه‌ها در روزهای پس از زایمان مفید باشد:
- روی بخیه‌هایتان ننشینید.
- برای جلوگیری از باز شدن بخیه‌ها، بهتر است تا خوب شدن زخم، روی یک بالش طبی حلقوی بنشینید.
- بهتر است از توالت ایرانی استفاده کنید.
- بعد از دستشویی، زخم را با آب ولرم بشویید و سپس با باد سشوار آن را خشک کنید.
- اگر نخواستید از سشوار استفاده کنید، هر بار از یک حولۀ تمیز و نرم استفاده کنید.
- روزانه چند دقیقه در محلول آب و بتادین در لگنی کاملاً تمیز بنشینید.
- ساعاتی در روز بدون لباس زیر دراز بکشید تا زخمتان هوا بخورد.
- در روزهای اول زیاد روی پاهایتان نایستید.
- زخم را دستکاری نکنید و بدون اجازۀ پزشک روی آن پماد، کرم یا لوسیون نزنید.
خونریزی:خونریزی پس از زایمان، در هر دو نوع زایمان طبیعی و سزارین وجود خواهد داشت، اما معمولاً در زایمان طبیعی بیشتر از سزارین است و احتمالاً شما بعد از یک زایمان طبیعی مدت زمان بیشتری لکه‌بینی و خونریزی دارید. همچنین در صورت داشتن بخیه در ناحیۀ پرینه، مراقبت‌های لازم در مورد خونریزی پس از زایمان طبیعی نیاز به رعایت و توجه بیشتری دارد. به‌طورکلی برخی از مراقبت‌های لازم برای خونریزی پس از زایمان شامل موارد زیر است:
- از نوار بهداشتی ساده و بزرگ؛ بدون پودر جاذب یا رویۀ مشبک استفاده کنید.
- هرگز از تامپون استفاده نکنید.
- لباس زیر تنگ به همراه نوار بهداشتی، از رسیدن هوا به زخم جلوگیری و روند خوب شدن زخم را کند می‌کند.
- نوار یا پد بهداشتی خود را هر دو تا چهار ساعت یک بار عوض کنید.
- در صورت وجود زخم، از تجمع خون روی زخم این ناحیه جلوگیری کنید.
همچنین اگر تب یا لرز داشتید یا خونریزی و ترشحات واژن شما بدبو بود ممکن است دچار یکی از عفونت‌های پس از زایمان شده باشید که لازم است با پزشک تماس بگیرید. همچنین در صورت کاهش پیدا نکردن خونریزی یا ادامۀ خونریزی به رنگ قرمز روشن بعد از هفتۀ اول زایمان، با ماما یا پزشکتان تماس بگیرید.
استفاده از شکم‌بند
زمان جمع شدن شکم پس از زایمان، یکی از سوال‌های رایج مادران است که معمولاً به عنوان راه‌حل، شکم‌بند به آنها معرفی می‌شود. شکم‌بندهای بعد از زایمان، به بازگشت شکم به حالت قبل از بارداری و رفع کمردرد کمک می‌کند. این شکمبندها در دو نوع است. نوع اول که به آن گِن گفته می‌شود، شبیه یک شورت بلند است و از بالای زانو تا روی شکم کشیده می‌شود. از آنجا که این گن‌ها باعث عرق کردن خواهد شد، توصیه می‌شود تا خوب شدن بخیه‌های پرینه، از آنها استفاده نکنید. نوع دوم شکمبندها مانند کمربندی پهن دور شکم بسته می‌شود و از زیر شکم تا بالای آن را می‌پوشاند. این نوع شکم‌بند را می‌توانید بعد از زایمان استفاده کنید، اما باید توجه داشته باشید که شکم‌بند فقط اطراف شکم را بپوشاند و بیش از اندازه به شکم فشار وارد نکند.
تغذیۀ مناسب
شما احتمالاً انرژی زیادی صرف زایمان طبیعی کرده‌اید، اما لازم نیست تمام آن را با هم دریافت کنید. روزهای اول پس از زایمان نباید غذاهای سنگین بخورید. خانوادۀ شما ممکن است به شما اصرار کنند که گوشت زیاد یا غذای چرب بخورید. باید توجه داشته باشید که در روزهای پس از زایمان شما ممکن است فعالیت کمتری داشته باشید، بنابراین امکان سوءهاضمه و یبوست وجود دارد و در صورت ابتلا به یبوست، امکان آسیب دیدن بخیه‌ها نیز وجود خواهد داشت. پس سعی کنید در طول روز مواد غذایی لازم و مفید را دریافت کنید. نکات زیر می‌تواند در داشتن یک تغذیۀ خوب به شما کمک کند:
- مواد غذایی حاوی فیبر بالا مثل برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار و سبزیجات بخورید.
- دو بار در هفته ماهی قزل‌آلا یا سالمون بخورید.
- انجیر خشک، برگۀ زردآلو یا هلو مصرف کنید.
- میوه‌هایی مثل انواع توت‌ها و پرتقال را در میان‌وعده‌های خود قرار دهید.
- برخلاف تصور، کاچی به دلیل چرب بودن غذای مناسبی برای روزهای بعد از زایمان نیست.
- لبنیات کم‌چرب مصرف کنید.
- مایعات زیاد و آب میوۀ خانگی بنوشید.
- به سالاد و غذاها، روغن زیتون اضافه کنید.
فعالیت‌های خانه‌داری
مادرانی که طبیعی زایمان کرده‌اند، زودتر از مادران سزارینی بهبود می‌یابند و می‌توانند یک روز بعد از زایمان راه بروند و فعالیت کنند. اما لازم است که به بدنتان فرصت کافی برای بهبود کامل را نیز بدهید و بلافاصله پس از زایمان فعالیت‌های سنگینی را شروع نکنید. بعضی از مادران از قوی نشان دادن خود لذت می‌برند و بعضی دیگر به دلیل وجود یک بچۀ دیگر، استراحت را از خودشان می‌گیرند. اما باید بدانید که پس از زایمان لازم است استراحت کافی داشته باشید. برخی از مواردی که باید طی این روزها رعایت کنید شامل موارد زیر است:
- اجسام خیلی سنگین را بلند نکنید.
- از فعالیت‌های زیاد و خسته‌کننده پرهیز کنید.
- خودتان را مجبور به آشپزی‌های طولانی نکنید.
- مراقبت از دیگر کودکان را به کمک همسر یا شخص دیگری انجام دهید.
- شما می‌توانید از اطرافیان برای پر کردن یخچال و آوردن وعده‌های غذایی درخواست کمک کنید.
موارد نیازمند تماس با پزشک
اولین مراقبت پزشکی در روز اول تا سوم پس از زایمان انجام می‌شود. پس از ترخیص شما از بیمارستان بعد از یک زایمان طبیعی، لازم است دوباره در روز سوم به بیمارستان مراجعه کنید. همچنین اولین مراقبت مربوط به نوزاد بعد از ترخیص، بین روزهای سوم تا پنجم بعد از زایمان انجام می‌شود. سپس به دنبال آن، مراقبت دوم پس از زایمان بین روز ۱۰ تا ۱۵ بعد از زایمان و مراقبت سوم در روزهای ۳۰ تا ۴۲ بعد از زایمان انجام می‌شود که بهتر است در مورد آنها اطلاعات کافی داشته باشبد. غیر از این مراقبت‌ها که تاریخ مشخصی دارد، پس از رفتن به خانه بعد از یک زایمان طبیعی، در صورت داشتن هر کدام از موارد زیر، لازم است فوراً با پزشکتان تماس بگیرید:
- تب، حتی تب خفیف
- کاهش نیافتن خونریزی بعد از هفتۀ اول پس از زایمان
- درد شدید یا رو به افزایش در ناحیۀ واژن
- درد زیاد در ناحیۀ پرینه
- درد یا حساسیت در یک قسمت از سینه
- درد در قفسۀ سینه یا سرفۀ همراه با خون
- احساس تنگی نفس
- درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
- ترشحات بدبو از واژن
- درد شدید یا مداوم در پا
- حساسیت به لمس پا
- احساس گرما در هر ناحیه از پا
- سردرد شدید و قطع‌نشدنی
- استفراغ شدید یا مداوم
- مشکلات بینایی مثل دوبینی، تاری و کاهش دید یا وجود نقاط چشمک‌زن یا نورانی در محدودۀ دید
- نشانه‌های شوک مثل سرگیجه، ضعف، ضربان قلب بالا یا تپش قلب، تنفس سریع یا کوتاه، رنگ‌پریدگی و احساس بی‌قراری یا سردرگمی
- داشتن احساس اندوه و ناامیدی شدید