اعسار بعد از حکم قطعی

مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری، در موضوعات مختلف حقوقی می تواند از زیان های احتمالی و بعضا جبران ناپذیر جلوگیری کند. یک نمونه از این موضوعات مبتلابه حقوقی، اعسار است که در این نوشتار، مهمترین نکته های اعسار بیان می گردد.

معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه ی دیون خود نباشد (ماده 6 قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی مصوب 1394) عدم دسترسی به مال هم در حکم نداشتن مال محسوب می شود.

درخصوص مستثنیات دین، رجوع شود به سایت وکیل سرا: چند نکته کاربردی در خصوص مستثیات دین

اعسار، معمولا، دو گونه است؛ 1- اعسار از پرداخت هزینه دادرسی 2- اعسار از پرداخت محکوم به

اعسار از پرداخت هزینه دادرسی

اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، در ضمن دادخواست اصلی تقدیم  می شود. برای این کار، لازم است استشهادیه ای توسط مدعی اعسار تنظیم شود و توسط دو نفر امضا شود. آدرس این دو نفر باید در استشهادیه نوشته شود. همچنین، این دو نفر باید منشأ اطلاعاتشان و اینکه خواهان را از کجا می شناسند (فامیل هستند، دوست یا همکار هستند یا...) را در استشهادیه بنویسند. میزان درآمد خواهان و وسیله امرار معاش وی و مبلغ هزینه دادرسی که درخواست معافیت از پرداخت آن شده است نیز می بایست در استشهادیه قید شود.

اعسار از پرداخت محکوم به (اعسار به تقسیط)

درخواست اعسار زمانی موجب توقف اجرای حکم میشود که منجر به صدور حکم قطعی در پذیرش این ادعا باشد مگر اینکه محکوم علیه ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه با ارائه صورت کلیه اموال خود، دادخواست اعسار خود را ثبت کرده باشد (ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی). در صورت ثبت دادخواست اعسار خارج از این مهلت، برای بازداشت نشدن محکوم علیه، کفیل یا وثیقه معتبر (به اندازه ی محکوم به) به تشخیص دادگاه ضرورت خواهد یافت مگر اینکه محکوم له با آزادی او بدون اخذ تأمین موافقت کند.

در طرح دعوی اعسار، رعایت موارد شکلی و ضمایم مندرج در ماده 8 و 9 قانون نحوه ی اجرای محکومیتهای مالی ضروری است؛ مدعی اعسار باید صورت کامل اموال خود شامل تعداد مقدار و قیمت اموال را به طور مشروح مشتمل بر میزان وجوه نقدی نزد بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری به همراه مشخصات دقیق حساب‌های مذکور و کلیه اموالی که به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و تمام مطالبات نزد ثالث و فهرست نقل و انتقالات و تغییرات دیگر در فاصله یک سال قبل از طرح دعوای اعسار را ضمیمه دادخواست کند.

مدعی اعسار اگر سابقا تمکن مالی کافی داشته، یا در عوض محکومیت موضوع حکم، پول یا مالی دریافت داشته در این صورت، مکلف به اثبات اعسار یا تلف حقیقی یا حکمی مال عاید شده است در این موارد، مدعی اعسار معمولا می بایست معسر بودن خود را از طریق شهادت شهود ثابت کند. اما در صورتی که دلیلی بر تمکن مالی کافی مدعی اعسار در سابق وجود نداشته باشد (مثلا در دعاوی خانواده محکومیت به پرداخت مهریه، دیه و ضمان مالی) یا در صورتی که محکوم له (خوانده دعوای اعسار) نتواند ملائت فعلی یا قبلی مدعی اعسار را ثابت کند یا این وضعیت نزد قاضی رسیدگی کننده محرز نباشد، ادعای اعسار با سوگند مدیون (بدهکار) با رعایت تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی پذیرفته خواهد شد (ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی)

مطابق ماده ۱۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، طرح دعوای اعسار باید به طرفیت محکوم له (یا همان طلبکار) باشد. دعوای اعسار جزو دعاوی غیرمالی بوده که به موجب بند ب ماده ۳۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی، رأی صادره در خصوص آن قابل تجدیدنظرخواهی است.

مضافاً اینکه دادگاه خارج از نوبت اقدام به رسیدگی خواهد کرد و میتواند از مراجع ذیربط در خصوص وضعیت مالی مدعی اعسار استعلام کند (ماده ۱۴ و ماده ۱۰ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی)

اگر مدعی اعسار دروغ گفته باشد ۱- دادگاه ضمن صدور حکم به رد دعوای اعسار، مدعی را به پرداخت خسارات وارده به طرف مقابل محکوم خواهد کرد. ۲- اگر مدعی اعسار به منظور فرار از اجرای حکم، اموال خود را به صورت کامل لیست نکرده باشد و این موضوع بعدا مشخص شود، علاوه بر رفع اثر از حکم اعسار، موجب صدور حکم به مجازات حبس تعزیری درجه ۷ {حبس از ۹۱ روز تا شش ماه، یا جزای نقدی بیش از یک میلیون تومان، یا شلاق از یازده تا‏ سی ضربه، یا محرومیت اجتماعی تا شش ماه} برای مدعی اعسار خواهد شد.  ۳- کسی که به منظور فرار از پرداخت دین مرتکب تقصیر شده  تا موجب اعسار وی گردد اگرچه حکم اعسارش صادر میشود اما مشمول یک یا چند مورد از محرومیت‌های زیر برای مدت شش ماه تا دو سال خواهد شد: ممنوعیت خروج از کشور؛ ممنوعیت تأسیس شرکت تجاری؛ ممنوعیت عضویت در هیئت مدیره شرکت های تجاری؛ ممنوعیت تصدی مدیر عاملی در شرکتهای تجاری؛ ممنوعیت دریافت اعتبار و هرگونه تسهیلات به هر عنوان از بانک ها و موسسات مالی و اعتباری عمومی و دولتی به جز وام های ضروری؛ ممنوعیت دریافت دسته چک (ماده ۱۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی) مضافا اینکه اگر اعسار رد شود یا بعد از صدور حکم به اعسار، ایسار (تمکن مالی) حاصل شود محکوم علیه به درخواست محکوم له حبس خواهد شد (ماده ۱۸)

نکته2: هر یک از محکومٌ له یا محکومٌ علیه می توانند با تقدیم دادخواست، تعدیل اقساط را از دادگاه بخواهند. (تبصره 2 ماده 11)

نکته3: صدور حکم مبنی بر قبول اعسار، باعث رفع ممنوع الخروجی بدهکار خواهد شد. (ماده 23)

در خصوص ممنوع الخروجی، رجوع شود به سایت وکیل سرا: ممنوع الخروجی متهم و همچنین: ممنوع الخروجی بدهکار

 اعسار در محکومیتهای کیفری

در خصوص محکومیتهای کیفری، قبلا اینگونه بود که مستثنیات دین رعایت نمی شد و همه ی اموال محکوم علیه جزایی را در بر می گرفت اما،  با توجه ماده 22 قانون فعلی (مصوب 1394) که مقرر کرده: «کلیه محکومیتهای مالی از جمله دیه، ضرر و زیان ناشی از جرم، رد مال و امثال آن جز محکومیت به پرداخت جزای نقدی مشمول این قانون خواهد بود.» لذا باید گفت، هم اکنون، رعایت مستثنیات دین در خصوص محکومیتهای کیفری نیز رعایت می شود بجز جزای نقدی. بنابراین در جرم کلاهبرداری که مجازات آن شامل زندان، رد مال و جزای نقدی است، نمی توان رد مال را از مستثنیات دین اجرا نمود. البته در ماده ی 529 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 امکان تقاضای تقسیط جزای نقدی پیش بینی شده است.

اعسار کفیل

هرگاه کفیل مدعی شود که پس از صدور قرار قبولی کفالت معسر شده است، دادگاه به ادعای اعسار وی رسیدگی و در صورت احراز اعسار به معافیت وی از پرداخت وجه الکفاله حکم می کند. (تبصره ۳ ماده ۲۳۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲)

رجوع شود به سایت وکیل سرا: دانستنی های مهم برخی قرارهای تأمین کیفری

مطالب متعدد و مفیدی در خصوص موضوعات کاربردی حقوقی و قضایی در وبسایت www.vakilsara.ir قابل ملاحظه است. اما نحوه اعمال و به کارگیری مواد قانونی در عمل، مستلزم تخصص و تجربه است. در این راستا، گاهی استمداد از یک وکیل دادگستری ناگزیر می نماید.

2121