مهم‌ترین نماز مستحبی در اسلام نماز شب و در بیان ائمه اطهار و بزرگان دینی به اقامه آن توصیه شده است.
به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، در دین اسلام ادعیه و نمازهای مستحبی بسیاری وجود دارد که از مهم‌ترین آنها نماز شب است. این نماز که ما بین نیمه شب شرعی و طلوع فجر خوانده می‌شود، در احادیث و روایات فراوانی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار توصیه شده و آثار و برکات بسیاری به همراه دارد. اهمیت این نماز تا جایی است که براساس برخی از روایات، خواندن آن بر پیامبر اکرم (ص) واجب بوده است. همچنین علما و فقهای برزگ شیعی همواره خواندن این نماز را به مقلدین خود گوشزد کرده و آثار متعدد آن را در کتب خود تبیین نموده‌اند. در این نوشته ما قصد داریم تا ضمن بررسی طریقه خواندن این نماز، آثار و برکات آن را مورد بررسی قرار دهیم.
نماز شب چند رکعت است؟
این نماز به طورکلی یازده رکعت داشته و در قالب پنج نماز دو رکعتی و یک نماز یک رکعتی خوانده می‌شود.
طریقه خواندن نماز شب
در ادامه کیفیت خواندن نماز شب برای حاجت و استغفار را مرور می‌نماییم:
در ابتدا باید هشت رکعت نماز در قالب ۴ نماز دو رکعتی خوانده بشود. شیوه خواندن این ۴ نماز دقیقاً همانند نماز صبح است. نیت این ۴ نماز باید «نماز شب» باشد.
در ادامه باید دو رکعت نماز با نیت «نماز شفع» خوانده بشود. شیوه خواندن این نماز بدین صورت است که در رکعت اول باید پس از سوره حمد، سوره ناس خوانده شده و در رکعت دوم پس از سوره حمد، سوره فلق خوانده می‌شود.نیت نماز آخر که نمازی یک رکعتی است، «نماز وتر» است. در این نماز پس از خواندن سوره حمد، سه مرتبه سوره توحید، یک مرتبه سوره فلق و یک مرتبه سوره ناس خوانده می‌شود. سپس در ادامه باید به قنوت رفته و اعمال زیر به ترتیب انجام شود:
الف) در ابتدا باید فرد حاجات و خواسته‌های خود را از خداوند متعال طلب کند.
ب) آنگاه توصیه شده است که فرد برای چهل تن از مومنین و مومنات دعا بکند.
ج) در ادامه باید در محضر خداوند طلب استغفار کرده و ۷۰ بار این ذکر خوانده بشود:
استغفرالله ربّی و اتوبُ الیه. (از خداوند استغفار کرده و به سوی او توبه می‌کنم.)
د) سپس باید ۷ مرتبه ذکر زیر خوانده بشود:
هذا مقامُ العائذٍ بکَ منَ النّار. ِ(این مقام و جایگاه کسی است که از آتش به تو پناه می‌آورد.)
ه) در ادامه نیز باید سیصدبار ذکر «العفو» خوانده شود.
و) در پایان نیز توصیه شده است که این دعا خوانده شود:
ربّ اغفرلی و ارحمنی وتُب عَلیَّ انّکَ انتَ التّوابُ الغفُورُ الرّحیم.
همچنین مستحب است که فرد پس از اتمام نماز، تسبیحات حضرت زهرا (س) را بخواند. این تسبیحات به این صورت خوانده می‌شود:
۳۴ مرتبه الله اکبر – ۳۳ مرتبه الحمدلله – ۳۳ مرتبه سبحان الله
فضایل و برکات نماز شب
چنان که قبل‌تر بیان شد، علما و بزرگان دینی بر اساس متن روایات و احادیث، آثار و فضیلت‌های متعددی را برای این نماز مستحبی ذکر کرده‌اند. در ادامه برخی از از این موارد را مرور می‌کنیم:
جلب روزی
از امام صادق (ع) نقل شده است که نماز شب موجب جلب رزق و روزی می‌شود.
بخشش گناهان
در حدیث دیگری از امام صادق (ع) آمده است که نماز شب موجب از بین رفتن گناهان روز فرد می‌شود.
نورانی و زیبا شدن فرد
پیامبر اکرم (ع) می‌فرمایند: کسی که بیشتر نماز شب بخواند، در روز زیبا و نورانی می‌شود.
بازداری از گناه
پیامبر اکرم (ص) در حدیث دیگری خواندن نماز شب را موجب بازداری فرد از گناه دانسته‌اند.
رضایت خداوند و دوستی با ملائکه
در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که نماز شب موجب خشنودی خداوند و دوستی ملائکه می‌شود.
از بین رفتن فساد و نواقص نمازهای واجب
امام باقر (ع) در حدیثی خواندن نماز شب را راهی برای جبران کردن فسادهای فرد در ادای نمازهای واجب برشمرده‌اند.
نیکو گشتن اخلاق انسان
امام صادق (ع) در حدیثی خواندن نماز شب را موجب زیبایی صورت، نیکو گشتن خلق، خوش‌بو گشتن انسان، افزایش رزق، ادای اقراض، برطرف گشتن اندوه‌ها و جلا یافتن چشم دانسته‌اند.
درخشان گشتن خانه فرد نمازگزار
امام صادق (ع) در این مورد می‌فرمایند: خانه‌ای که در آن نماز شب خوانده شده و قرآن کریم تلاوت بشود نزد آسمانیان همچون ستارگان درخشان است.
توصیه شده است که در صورتی که موجب اذیت و آزار دیگران نشود، بهتر است نماز شب با صدای بلند خوانده بشود. این نکته به این منظور است که صدای بلند نمازگزار موجب تشویق و بیدار گشتن دیگران برای خواندن آن بشود.همان طور که اشاره شد زمان خواندن نماز شب مابین نیمه شب و طلوع فجر است. اما توصیه شده است که بهتر است این نماز در ثلث سوم این بازه و نزدیک به طلوع فجر خوانده بشود.
اهمیت نماز شب تا جایی است که براساس برخی از روایات، خواندن آن بر پیامبر اکرم (ص) واجب بوده است.
در احکام این نماز همچنین آمده است که کسانی که عذری برای بیدار ماندن داشته و یا می‌ترسند در زمان توصیه شده این نماز خواب بمانند، می‌توانند پیش از نیمه شب نماز شب را بخوانند.توصیه شده است که این نماز در حالت ایستاده خوانده بشود، اما افراد می‌توانند در مواقع اضطرار این نماز در حالاتی همچون نشسته، در هواپیما و یا در هنگام راه رفتن نیز بخوانند.اگر زمان کمی تا طلوع فجر باقی مانده باشد، فرد می‌تواند تنها نماز شفع و وتر را بخواند و در حالتی که فرد در هنگام خواندن نماز متوجه کمبود زمان تا طلوع فجر می‌شود، می‌تواند ادامه آن را بعد از طلوع فجر بخواند.در صورتی که فرد قادر به خواندن نماز شب پیش از طلوع فجر نباشد، می‌تواند قضای آن را به حد فاصل نماز صبح تا طلوع آفتاب موکول کند.برای نماز شفع قنوت و دعای قنوت خاصی توصیه نشده اما افراد می‌توانند به قصد ثواب در این نماز نیز دعای قنوت را بخوانند.
سخن پایانی
یکی از مهم‌ترین نمازهای مستحبی توصیه شده، نماز شب است. هم در احادیث و روایات و هم در کتب علما و بزرگان دینی آثار و برکات زیادی برای این نماز ذکر شده است. از جمله این آثار می‌توان به افزایش رزق و روزی، آمرزش گناهان، خشنودی خدواند و جبران نواقض نمازهای واجب اشاره کرد. این نماز که در مجموع یازده رکعت دارد، در حد فاصل نیمه شب و طلوع فجر خوانده می‌شود. همان طور که دیدید نماز شب نمازی نسبتاً طولانی است. اگر شرایط اقامه نماز به صورت کامل را ندارید اما می‌خواهید از ثواب و فضیلت این نماز بهره‌مند شوید، خواندن مطلب «آموزش نماز شب کوتاه» را به شما توصیه می‌کنیم. همچنین برای کسانی که اولین بار است می‌خواهند این نماز مستحبی را به جا بیاورند، خواندن مطلب «آموزش نماز شب به شکلی کاملاً خودمانی» راهگشا خواهد بود.