سیستم ادراری متشکل از دو کلیه، دو حالب، مثانه و مجرای ادرار می باشد. کلیه ها و حالبها را سیستم ادراری فوقانی و مثانه و مجرای ادرار را سیستم ادراری تحتانی می نامند. در این مبحث از عفونت ادراری در سیستم ادراری تحتانی در خانمها صحبت خواهد شد.
اگر باکتری وارد سیستم ادراری بشود و در آنجا امکان تکثیر پیدا کند، منجر به عفونت ادراری خواهد شد. اکثر موارد عفونت سیستم ادراری تحتانی جدی نیستند ولی سبب علائم شدید مثل سوزش و تکرر ادرار و ادرار خونی می شوند. اگر عفونت سیستم ادراری تحتانی درمان نشود می تواند در دراز مدت سبب عوارض خطیر از جمله عفونت سیستم ادراری فوقانی یعنی کلیه ها شود.
میزان شیوع عفونت ادراری در خانمها چقدر است؟
حدود ۵۰ درصد خانمها یک بار عفونت ادراری را در طول زندگی تجربه می کنند و بسیاری نیز مکررا دچار عفونت ادراری می گردند. چون مجرای ادرار در خانمها طول کوتاهتری دارد، بنابراین باکتریها به راحتی می توانند به مثانه راه یابند و سبب عفونت ادراری شوند، بنابراین میزان شیوع عفونت ادراری در خانمها بیشتر از مردان است. علاوه از آن، گاها بعلت تغییراتی در سیستم ادراری عده ای از خانمها استعداد زیاد به ابتلا به عفونت ادراری پیدا می کنند.
چه چیزی سبب عفونت ادراری در خانمها می شود؟
مهمترین عامل ابتلا به عفونت ادراری در خانمها باکتریهای روده هستند که در پوست اطراف واژن زندگی می کنند. هرگاه این باکتریها به داخل مجرای ادرار رانده شوند سبب ایجاد عفونت ادراری خواهند شد. یکی از علل مهم عفونت ادراری در خانمها رابطه جنسی است. بعلت آناتومی خاص خانمها، رابطه جنسی می تواند سبب رانده شدن باکترهای مجاور بداخل سیستم ادراری و سیستم تناسلی شود. باکتریها می توانند از طریق دهانه رحم به داخل رحم، لوله های رحمی و از آنجا وارد لگن شده و سبب عفونت لگن شوند. یکی از علل مهم نازائی در خانمها عفونت لگنی مکرر است. خانمهائیکه دارای شرکای جنسی متعدد هستند بیشتر به عفونت سیستم ادراری و لگنی مبتلا می شوند و عوامل میکروبی در اینها از انواع خطرناکتر می باشد. یکی دیگر از علل عفونتهای ادراری مکرر در خانمها نگهداشتن ادرار به مدت طولانی مدت است. وقتی ادرار در مثانه جمع می شود جدار آن کشیده شده و در دراز مدت خاصیت انقباضی مثانه آسیب دیده و مثانه خوب خالی نمی شود و باکتریها در ادرار باقیمانده تکثیر پیدا کرده و سبب عفونتهای ادراری مکرر می شوند. سایر عللی که یک خانم را مستعد عفونتهای ادراری می کنند عبارتند از:
- دیابت
- مصرف کورتون
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیکها
- رابطه جنسی نامتعارف
- استفاده از دوشهای واژینال
- استفاده از مواد مرطوب کننده
- بهداشت فردی ضعیف
- وجود عفونت در سیستم ادراری و تناسلی شریک جنسی
علائم عفونت ادراری در خانمها کدامها هستند؟
تعداد و شدت علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. یک بیمار ممکن است یک یا چند تا و یا همه علائم زیر را بصورت خفیف تا شدید داشته باشد:
- سوزش ادرار
- تکرر ادرار
- وجود خون در ادرار
- درد زیر دل
- درد قسمت تحتانی کمر
- درد در حین رابطه زناشوئی
- احساس فوریت در ادرار کردن
اگر عفونت درمان نشود و باکترهای خود را به کلیه برسانند یک حالت خطیر بنام عفونت کلیه ایجاد می شود که همراه با تب و لرز و درد پهلو می باشد و بیمار برای درمان نیازمند بستری در بیمارستان خواهد بود.
چگونه می توان عفونت ادراری را تشخیص داد؟
تشخیص عفونت ادراری با انجام آزمایشات اختصاصی است. گاه پزشک با صحبت با بیمار و معاینه متوجه می شود که از نظر وجود بعضی از باکتریها مثل کلامیدیا نیز آزمایش دهد. خانمهائیکه بطور مکرر دچار عفونت ادراری می شوند می توانند نوار آزمایش ادرار را از داروخانه تهیه کنند. هرگاه خانمی شک کرد که نکند عفونت ادراری عود کرده است با این نوار می تواند ادرار خود را چک کند. خانمهائیکه دارای عفونت ادراری هستند دارای نیترات در ادرار خواهند بود این نوارها وجود نیترات در ادرار را تشخیص می دهند و حساسیت آنها خوب و حدود ۹۰ درصد است. گاها لازم است سیستم ادراری بررسی دقیق شود تا علل مساعد کنده تشخیص و درمان شوند. عکس رنگی از سیستم ادراری و سیستوسکوپی اساس اقدامات تشخیصی هستند.
عفونت ادراری چگونه درمان می شود؟
درمان عفونت ادراری سیستم ادراری تحتانی بستگی به موارد زیر دارد:
- آیا این اولین عفونت است یا عفونت راجعه می باشد؟
- در یک سال گذشته چند بار دچار عفونت ادراری شده است؟
- آیا منشا و منبع خاصی برای این عفونت ادراری وجود داشته است؟
- آیا خانم باردار است؟
- آیا داروی خاصی مصرف می شود؟
- در گذشته چه داروهائی را دریافت کرده است؟
- آیا عفونت ادراری هر بار بدنبال رابطه زناشوئی ایجاد می شود؟
- کدام باکتری مسبب این عفونت شده است؟
هر خانم مبتلا به عفونت ادراری بر حسب شرح حال و یافته های بالینی و پاراکلینیک درمان خاص خود را لازم دارد. درمان می تواند از تجویز یک دوز منفرد آنتی بیوتیک تا تجویز چند ماهه دارو متفاوت باشد.
درمان عفونتهای ادراری مکرر در خانمها چگونه است؟
پزشک پس از اخذ شرح حال، معاینه فیزیکی و بررسیهای پاراکلینیکی تصمیم می گیرد که مناسب ترین روش برای درمان اینگونه بیماران کدام روش خواهد بود. سه تا از مرسوم ترین روشهای درمان عفونت سیستم ادراری تحتانی به قرار زیر هستند:
- تجویز آنتی بیوتیک بمدت شش ماه با دوز کم
- تجویز دارو بلافاصله پس از رابطه جنسی
- شروع مصرف دارو بلافاصله پس از شروع علائم بمدت دو روز